Trong những năm đầu đời, trẻ nhỏ đứng trước nhiều nguy cơ bệnh tật bởi hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, dễ bị tấn công bởi các loại vi khuẩn, virus. Những mũi vắc-xin vì vậy trở thành “lá chắn vàng” giúp bảo vệ trẻ khỏi nhiều căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, nhưng chỉ thật sự phát huy ý nghĩa khi được tiêm đúng thời điểm. Thực tế, không ít phụ huynh vì nhiều lý do khác nhau đã trì hoãn hoặc bỏ qua lịch tiêm, tạo ra những khoảng trống miễn dịch mà hệ quả đôi khi khó lường.
ThS.BS Ngô Thị Mai Phương, Phòng khám Nhi và Tiêm ngừa Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, nhấn mạnh, nếu việc tiêm vắc-xin bị trì hoãn, trẻ sẽ không được bảo vệ trong giai đoạn cần kháng thể nhất. Khi đó, nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nặng sẽ cao hơn nhiều so với việc được tiêm ngừa đúng hẹn.
Mỗi loại vắc-xin đều có thời điểm “vàng” để tạo miễn dịch
Vắc-xin là chế phẩm sinh học an toàn, có tác dụng kích thích hệ miễn dịch tạo ra kháng thể chống lại mầm bệnh trước khi trẻ tiếp xúc trực tiếp. Nó giống như việc “tập dượt” cho hệ miễn dịch, giúp cơ thể có sẵn lực lượng phòng thủ, sẵn sàng phản ứng khi gặp virus, vi khuẩn thật sự. Điều quan trọng là mỗi loại vắc-xin đều có thời điểm “vàng” để tạo miễn dịch tối ưu. Lịch tiêm chủng vì thế không tùy tiện mà được xây dựng dựa trên độ tuổi, sự phát triển của trẻ và đặc tính riêng của từng loại vắc-xin. Bỏ lỡ thời điểm này đồng nghĩa với việc trẻ có thể phải đối mặt với nguy cơ mắc bệnh ngay trong khoảng trống miễn dịch đó.
Ngay từ khi chào đời, trẻ đã cần được tiêm phòng lao và viêm gan B. Đây là hai bệnh có tỷ lệ mắc cao và gây biến chứng nặng nếu trẻ không được bảo vệ kịp thời. Lao có thể tiến triển thành những thể nặng như lao màng não, lao ngoài phổi để lại di chứng lâu dài. Với viêm gan B, trẻ sơ sinh nếu nhiễm bệnh có đến 90% nguy cơ tiến triển thành mạn tính, đặt nền cho xơ gan và ung thư gan về sau. Do vậy, khuyến cáo là tiêm vắc-xin viêm gan B trong vòng 24 giờ đầu sau sinh, trừ trường hợp trẻ quá non hoặc nhẹ cân chưa đủ điều kiện y khoa.
Khi được 6 tuần tuổi, trẻ bắt đầu bước vào giai đoạn tiêm nhiều loại vắc-xin phối hợp như 5 trong 1 hoặc 6 trong 1, phòng các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B, viêm phổi do Hib… Đây cũng là thời điểm trẻ có thể uống vắc-xin ngừa tiêu chảy Rota và tiêm ngừa não mô cầu thế hệ mới, cúm mùa. Đến 9 tháng, trẻ tiếp tục được bảo vệ khỏi sởi, viêm não Nhật Bản và một số bệnh khác. Lịch tiêm nối tiếp này được xây dựng nhằm che phủ liên tục giai đoạn hệ miễn dịch non nớt, đặc biệt là trong năm đầu đời khi tỷ lệ tử vong vì bệnh truyền nhiễm rất cao nếu không có kháng thể phòng ngừa.
Thực tế, không ít phụ huynh vì xót con phải tiêm nhiều mũi, hoặc bận rộn công việc nên trì hoãn lịch tiêm. Một số khác lại lo ngại khi trẻ bị sổ mũi, hắt hơi nhẹ thì không nên tiêm. Bác sĩ Phương cho biết, ngoại trừ trường hợp trẻ sinh non, nhẹ cân hoặc mắc bệnh nặng cần hoãn tiêm theo chỉ định, còn lại nếu đủ điều kiện thì cha mẹ cần cho con tiêm đúng hẹn.
“Những biểu hiện như sổ mũi, ho nhẹ không phải chống chỉ định. Bác sĩ sẽ thăm khám và quyết định, nhưng cha mẹ không nên tự ý trì hoãn vì như thế sẽ để trẻ rơi vào khoảng trống miễn dịch”, bác sĩ Phương nói. Quan niệm chờ đợi để tiêm muộn cho đỡ đau cũng không có cơ sở, bởi dù muộn thế nào, mỗi mũi tiêm vẫn gây cảm giác đau tức thời, trong khi nguy cơ mắc bệnh lại tăng lên theo từng ngày trì hoãn.
Sau tiêm, trẻ cần được theo dõi ít nhất 30 phút tại cơ sở y tế để kịp thời xử lý nếu có phản ứng bất thường. Khi về nhà, phụ huynh nên quan sát kỹ vị trí tiêm và thân nhiệt của trẻ. Trẻ có thể sốt nhẹ, nhưng nếu nhiệt độ trên 38,5°C thì cần cho uống thuốc hạ sốt theo hướng dẫn. Trong trường hợp trẻ sốt cao liên tục, khó thở, tím tái hoặc phát ban lan rộng, cần đưa trẻ đến ngay bệnh viện. Ngoài ra, trẻ vẫn có thể tắm rửa bình thường sau tiêm, chỉ cần đảm bảo ở nơi kín gió để tránh nhiễm lạnh. Đây là những lưu ý đơn giản nhưng quan trọng, giúp cha mẹ yên tâm hơn khi đồng hành cùng con trong quá trình tiêm chủng.
Phụ huynh cần nắm rõ lịch tiêm chủng
Tiêm chủng không chỉ mang lại lợi ích cá nhân mà còn góp phần xây dựng miễn dịch cộng đồng. Khi nhiều trẻ em được tiêm đầy đủ, khả năng bùng phát dịch bệnh trong xã hội sẽ giảm mạnh. Thực tế nhiều năm qua cho thấy, các đợt dịch sởi, thủy đậu, cúm mùa thường bùng phát ở nơi có tỷ lệ tiêm chủng thấp. Do vậy, trì hoãn hay bỏ sót mũi tiêm không chỉ là rủi ro cho bản thân trẻ mà còn là nguy cơ đối với cả cộng đồng.
Để bảo vệ trẻ an toàn, phụ huynh cần nắm rõ lịch tiêm chủng, không trì hoãn vì lý do chủ quan, luôn đưa trẻ đến cơ sở y tế để được bác sĩ thăm khám và tư vấn trước mũi tiêm, đồng thời theo dõi sát sao sau tiêm. ThS.BS Ngô Thị Mai Phương nhấn mạnh: “Tiêm chủng đúng lịch không chỉ là quyền lợi mà còn là trách nhiệm của cha mẹ trong hành trình bảo vệ sức khỏe con. Đừng để sự chần chừ làm mất đi cơ hội vàng để trẻ được miễn dịch kịp thời”.
Tiêm chủng là một trong những thành tựu y học vĩ đại nhất, giúp giảm đáng kể tỷ lệ tử vong và bệnh tật ở trẻ em. Mỗi mũi tiêm đúng lịch, tưởng chừng nhỏ bé, nhưng lại là món quà sức khỏe vô giá mà cha mẹ có thể trao cho con ngay từ những ngày đầu đời. Thông điệp cần được lặp lại: đừng trì hoãn tiêm chủng, bởi đó chính là cách thiết thực nhất để bảo vệ trẻ trước những hiểm họa bệnh tật luôn rình rập.
Thương Nguyên
Bình luận (0)