Sau 5 năm triển khai Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018, hầu hết các địa phương đã trải nghiệm nhiều bộ sách giáo khoa (SGK) khác nhau. Thực tiễn cho thấy những ưu điểm, hạn chế của từng bộ sách, đồng thời cũng bộc lộ bất cập trong quản lý và tổ chức dạy – học. Đây là thời điểm thích hợp để ngành giáo dục rà soát khung chương trình, chọn lọc, kế thừa tinh hoa và tiến tới xây dựng một bộ SGK thống nhất trên phạm vi cả nước.
Bà Trần Thị Thúy Hà, Trưởng phòng Văn hóa – xã hội phường Hòa Xuân (TP.Đà Nẵng), nhìn nhận sau một chu trình triển khai Chương trình GDPT 2018, các trường học đã có điều kiện đánh giá các bộ SGK khác nhau. Đây là cơ sở quan trọng để tiến hành tổng kết toàn diện, vừa rà soát khung chương trình, vừa xem xét biên soạn một bộ SGK chung.
Bà Thúy Hà cho rằng khung chương trình hiện hành về cơ bản đã thể hiện được tính ổn định, song vẫn cần được rà soát để tinh giản hoặc bổ sung cho phù hợp với mục tiêu giáo dục giai đoạn mới, đặc biệt trong bối cảnh thực hiện Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2030, tầm nhìn 2045 và chuyển đổi số mạnh mẽ. Trên nền tảng đó, việc kế thừa các điểm tích cực của các bộ sách hiện có sẽ giúp thuận lợi trong biên soạn bộ sách mới, vừa đảm bảo chất lượng, vừa tiết kiệm nguồn lực.
Một điểm nhấn quan trọng là quá trình đánh giá và điều chỉnh nên xuất phát từ thực tiễn trường học và đội ngũ giáo viên trực tiếp giảng dạy, thay vì chỉ dựa vào ý kiến chuyên gia. Khung chương trình cần chuẩn hóa và khoa học, nhưng đồng thời phải gắn chặt với điều kiện dạy – học thực tế để vừa đảm bảo lý thuyết, vừa đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực học sinh. Nếu khung chương trình được điều chỉnh phù hợp, ngành giáo dục sẽ tránh được kịch bản “làm lại từ đầu”, tức là viết một chương trình và SGK hoàn toàn mới, buộc toàn ngành phải tập huấn lại, gây tốn kém và lãng phí nguồn lực. Thay vào đó, cách tiếp cận “đánh giá – điều chỉnh – kế thừa” sẽ giúp ổn định cho cả giáo viên lẫn học sinh, đồng thời bảo đảm chất lượng giảng dạy.
Từ thực tế từng có nhiều năm làm Trưởng phòng GD-ĐT, bà Thúy Hà cho rằng, việc lựa chọn SGK thời gian qua trở thành áp lực lớn cho các địa phương. Quy trình thẩm định, duyệt, thay đổi sách liên tục gây ra tình trạng chắp vá, thiếu tiếp nối giữa các lớp học, dẫn đến khó khăn trong quản lý, chỉ đạo chuyên môn. Giáo viên phải tập huấn nhiều lần, học sinh chuyển trường gặp trở ngại do khác bộ sách.
Ngoài ra, quá trình thẩm định và phản biện SGK hiện nay vẫn bị chi phối nhiều yếu tố, khiến không ít địa phương phải triển khai cùng lúc nhiều bộ sách khác nhau. Để khắc phục, bà Thúy Hà kiến nghị cần thiết lập cơ chế thẩm định, phản biện độc lập, khách quan, tách bạch hoàn toàn với lợi ích của các nhà xuất bản, bảo đảm minh bạch và quyền lợi thực chất cho học sinh, giáo viên cũng như toàn ngành giáo dục.
Một bộ sách thống nhất và chất lượng
Ở góc nhìn của nhà trường, ông Phan Quốc Duy – Phó Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Trãi (phường Liên Chiểu, TP.Đà Nẵng) nhận định Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về biên soạn, sử dụng SGK thống nhất toàn quốc là chủ trương kịp thời. Khi triển khai Chương trình GDPT 2018, tuy có khung chương trình, nhưng không quy định cụ thể thứ tự chương, bài hay mảng kiến thức trọng tâm, dẫn đến mỗi bộ sách sắp xếp khác nhau, thậm chí có nội dung xuất hiện ở sách này nhưng không có ở sách khác. Điều này gây khó cho việc kiểm tra, đánh giá và chuyển tiếp kiến thức.
Từ thực tiễn đó, ông Duy đề xuất bộ SGK chung phải có các yêu cầu quy định rõ ràng thứ tự các chương, bài; bảo đảm kiến thức cơ bản và yêu cầu cần đạt của chương trình, làm nền tảng cho kiểm tra, thi chung; có đủ ví dụ và bài tập minh họa để giáo viên giảng dạy, học sinh tự học; đặc biệt thống nhất kiến thức liên môn để đồng bộ giữa các môn học.
Cùng quan điểm này, cô Huỳnh Thị Thu Nguyệt – Hiệu trưởng Trường Tiểu học Lê Đình Chinh (phường Hòa Cường, TP.Đà Nẵng) cho rằng, bộ SGK phải bám sát chương trình tổng thể do Bộ GD-ĐT ban hành, tuân theo mạch kiến thức chuẩn và chú ý đến phương ngữ tiếng Việt. Sách cần dùng ngôn ngữ chuẩn, đồng thời linh hoạt cho từng vùng miền bằng cách đưa các ví dụ hoặc hướng dẫn giáo viên bổ sung để học sinh dễ tiếp nhận.
Một yêu cầu then chốt khác là thiết kế sách khoa học, cân đối thời lượng với tâm lý lứa tuổi. Không thể “gom góp” nội dung từ nhiều bộ sách hiện có mà phải tính toán kỹ để vừa đủ thời gian ôn tập, học kiến thức mới và vận dụng trong một tiết học 35 phút. Điều này đòi hỏi sự tính toán kỹ lưỡng thay vì biên soạn rời rạc.
Đặc biệt với các môn khoa học xã hội, cần cập nhật nội dung theo địa giới hành chính mới và mô hình chính quyền hai cấp, giúp học sinh nắm được kiến thức nền tảng nhưng vẫn hiểu đời sống xã hội hiện nay. Bên cạnh, hội đồng biên soạn sách cần có giáo viên trực tiếp đứng lớp. Họ là những người hiểu rõ tâm lý học sinh và mức độ phù hợp của ngữ liệu để bảo đảm sách vừa khoa học vừa gắn với thực tiễn.
Cũng theo cô Huỳnh Thị Thu Nguyệt nhìn nhận sau một chu trình của Chương trình GDPT 2018, giáo viên đã quen với chương trình khung của Bộ GD-ĐT, do đó bộ SGK chung cần kế thừa mạch kiến thức, phù hợp thực tiễn dạy – học và có hệ thống bài tập hợp lý để học sinh dễ tiếp cận, giáo viên có cơ sở sáng tạo trong giảng dạy.
Theo các nhà quản lý, một bộ SGK thống nhất không đi ngược chủ trương đa dạng hóa sách mà sẽ tạo nền tảng chuẩn mực, đảm bảo chất lượng giáo dục, đồng thời giải quyết những bất cập hiện nay như chồng chéo, thiếu thống nhất, gây khó cho giáo viên, học sinh và phụ huynh.
Có thể thấy nhu cầu về một bộ SGK thống nhất trên phạm vi toàn quốc là xu thế tất yếu sau 5 năm thực hiện Chương trình GDPT 2018. Việc này không chỉ giúp chuẩn hóa kiến thức, giảm áp lực quản lý, nâng cao hiệu quả giảng dạy mà còn tiết kiệm nguồn lực xã hội. Quan trọng hơn cả, đây là cơ hội để ngành giáo dục chọn lọc tinh hoa, điều chỉnh khung chương trình, xây dựng một nền tảng ổn định, công bằng và hiện đại, tạo bước tiến mới cho sự nghiệp đổi mới giáo dục trong giai đoạn mới.
Vĩnh Yên
Bình luận (0)