Giáo dục không chỉ là hành trình gieo tri thức mà còn là nơi vun đắp ý thức công dân, đặc biệt ở những vùng nông thôn, miền núi đang chuyển mình trong chương trình xây dựng nông thôn mới. Từ những tiết học lồng ghép nội dung bảo vệ môi trường, gìn giữ bản sắc văn hóa, đến những mô hình “Đoạn đường em chăm”, “Trường học xanh”, nhiều ngôi trường vùng cao đã và đang góp phần hình thành thế hệ học sinh biết sống trách nhiệm, yêu quê hương và chủ động kiến tạo tương lai.
Xây dựng ý thức cho học sinh
Ở vùng biên giới xã Lìa, tỉnh Quảng Trị, Trường TH-THCS A Xing là một trong những điểm sáng của phong trào “Trường học chung tay xây dựng nông thôn mới”. Nằm giữa dãy Trường Sơn, ngôi trường có 23 lớp với 608 học sinh, trong đó 95% là con em đồng bào dân tộc thiểu số. Trong không gian ấy, những giá trị của cuộc sống văn minh đang được gieo mầm từ những việc nhỏ nhất. Thầy Nguyễn Mai Trọng, Hiệu trưởng nhà trường, cho biết: “Cùng với việc tuyên truyền, chúng tôi tích hợp nội dung xây dựng nông thôn mới, phát triển bền vững và bảo vệ môi trường vào các môn học như giáo dục công dân, tự nhiên – xã hội, lịch sử – địa lý. Các em không chỉ học trên lớp mà còn được đi tham quan mô hình nuôi dê, vườn rau hay khu di tích để hiểu hơn về truyền thống và đổi mới của quê hương mình”.
Trên sân trường, những chiếc thùng phân loại rác được đặt ngay ngắn, mỗi tuần học sinh tham gia phân loại rác dưới sự hướng dẫn của giáo viên, tái chế chai nhựa, giấy vụn thành đồ dùng học tập hoặc vật trang trí. Phong trào nhỏ ấy đã dần hình thành thói quen giữ gìn vệ sinh, bảo vệ môi trường, góp phần lan tỏa lối sống văn minh ở vùng nông thôn miền núi.
Không chỉ ở Quảng Trị, tại Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam (xã Trà Linh, TP.Đà Nẵng), mô hình “Đoạn đường em chăm” được duy trì đều đặn. Mỗi chi đội phụ trách một đoạn đường quanh khuôn viên trường, cùng nhau dọn rác, trồng hoa, trang trí hàng rào, tạo nên những con đường sạch đẹp, an toàn. “Từ khi phát động mô hình, các em đến trường vui hơn, ý thức giữ gìn môi trường chung rõ rệt hơn”, thầy Võ Đăng Chín – Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ.
Cùng với đó, nhiều trường học ở Đà Nẵng, Quảng Trị đã gắn việc xây dựng nông thôn mới với hoạt động giáo dục như trồng cây xanh, cải tạo cảnh quan, quyên góp sách vở cho học sinh nghèo, tổ chức lớp học ngoại khóa với chủ đề bảo tồn văn hóa truyền thống nông thôn, xây dựng CLB nghề truyền thống ngay trong trường học và mời các nghệ nhân làng nghề đến truyền dạy cho học sinh… Những hoạt động ấy không chỉ làm đẹp không gian học tập mà còn giúp học sinh hiểu thế nào là trách nhiệm với cộng đồng, tạo nên nền tảng của một công dân nông thôn mới.
Giữ gìn bản sắc truyền thống
Trường Phổ thông Dân tộc nội trú Nam Trà My (tỉnh Quảng Nam), việc học còn gắn liền với hành trình gìn giữ bản sắc văn hóa. Khoảng ba năm trở lại đây, nhà trường đã mở lớp múa cồng chiêng cho học sinh người Xơ Đăng. Ông Bùi Ngọc Luận, Hiệu trưởng nhà trường, cho biết: “Mục tiêu của chương trình là giúp học sinh nữ biết múa ít nhất bốn điệu cồng chiêng cơ bản, còn học sinh nam có thể đánh được cồng chiêng. Nhà trường mời hai nghệ nhân đến hướng dẫn, và chỉ sau một tháng, các em đã có thể biểu diễn trong lễ hội cồng chiêng”. Theo ông Luận, việc đưa văn hóa dân tộc vào trường học không chỉ là cách giữ gìn truyền thống mà còn là phương thức giáo dục lòng tự hào, trách nhiệm và tình yêu quê hương trong thế hệ trẻ. Khi tiếng cồng chiêng vang lên giữa sân trường, cũng là lúc những giá trị tinh thần của người Xơ Đăng được hồi sinh trong tâm hồn học trò.
Trường TH-THCS A Xing cũng chú trọng nuôi dưỡng niềm tự hào văn hóa dân tộc. Nhà trường từng mời nghệ nhân Kray Sức, người am hiểu sâu sắc dân ca Vân Kiều – Pa Kô đến biểu diễn và hướng dẫn học sinh chơi các nhạc cụ truyền thống. Từ hoạt động trải nghiệm ấy, trường đã thành lập CLB Dân ca Vân Kiều – Pa Kô, thu hút hàng chục học sinh tham gia. Các em được tiếp cận trực tiếp với làn điệu dân ca, nhạc cụ dân tộc, được nghe kể chuyện về ý nghĩa từng bài hát, điệu múa, nhạc cụ, rồi tự tay tập đánh, tập hát. Kiến thức vì thế trở nên sinh động, dễ nhớ, tạo hứng thú học tập. Những tiết mục biểu diễn của câu lạc bộ trong lễ khai giảng, các dịp Tết truyền thống hay buổi giao lưu văn nghệ không chỉ làm phong phú đời sống học đường mà còn góp phần quảng bá hình ảnh quê hương.
| Phong trào thi đua “Cả nước chung sức xây dựng nông thôn mới” giai đoạn 2020-2025 được Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định là nhiệm vụ trọng tâm của toàn ngành. Từ thực tiễn các trường học miền núi cho thấy, khi giáo dục gắn liền với cuộc sống, học sinh được rèn kỹ năng sống, kỹ năng lao động và tinh thần gắn bó cộng đồng – những phẩm chất cốt lõi của thế hệ công dân nông thôn mới. Nhiều sáng kiến đã phát huy hiệu quả rõ rệt: lớp học tích hợp văn hóa địa phương, bảo tồn nghề truyền thống trong giảng dạy, giáo dục STEM tại vùng khó khăn, trường học xanh – sạch – đẹp. Ở nhiều nơi, phụ huynh, già làng, trưởng bản cùng tham gia các hoạt động giáo dục; trẻ em không còn nghỉ học giữa chừng mà đến lớp đều đặn, hứng thú hơn. |
Tương tự, ở Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam, mỗi năm nhà trường đều tổ chức Lễ hội Tết mùa. Đây là dịp để học sinh cùng phụ huynh, nghệ nhân và các bậc cao niên tái hiện không gian văn hóa bản địa. Ông Võ Đăng Chín, Hiệu trưởng nhà trường, chia sẻ: “Chúng tôi mời những người am hiểu làn điệu dân ca, điệu múa, trò chơi dân gian của địa phương đến hướng dẫn cho học sinh. Từ sân chơi này, các em thấy được vẻ đẹp văn hóa dân tộc mình, từ đó hình thành ý thức gìn giữ và phát huy”.
Những lớp học múa cồng chiêng, những lễ hội truyền thống được tái hiện nơi trường học không chỉ giúp học sinh thêm tự tin, năng động mà còn tạo sự gắn kết giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng. Đó cũng chính là “chìa khóa” để giáo dục nông thôn góp phần vào mục tiêu xây dựng nông thôn mới bền vững, lấy con người làm trung tâm của phát triển. Theo các nhà quản lý giáo dục, giáo dục hôm nay không chỉ dừng ở việc “dạy chữ” mà là “dạy làm người”, dạy để sống tốt, biết yêu thương, biết xây dựng quê hương. Từ những việc nhỏ như nhặt, phân loại rác, trồng cây, bảo tồn nghề truyền thống, qua đó học sinh đã học cách sống có trách nhiệm, tôn trọng tự nhiên và văn hóa của quê hương mình.
Thiên Phúc
Bình luận (0)