Mỗi năm nước ta phát sinh khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa. Tuy nhiên hiện mới chỉ có 27% được thu gom, phân loại và tái chế. Còn lại 73% chưa tái chế, tương đương 1,314 triệu tấn rác thải nhựa bị chôn lấp dưới đất hoặc vương vãi trên rừng, dưới biển, khu dân cư. Để rác thải nhựa có thể tự phân hủy phải mất vài chục năm đến cả ngàn năm. Đây là cái giá quá đắt cho thói quen dùng một lần…
Cơm hàng, cháo chợ làm tăng rác thải nhựa
Chị Minh Anh (phường Tân Mỹ) cho biết: “Hơn 20 năm về trước, mỗi lần mẹ tôi đi mua đồ ăn sáng thường phải đem theo đồ để đựng thức ăn. Mua đồ khô thì mang dĩa, mua đồ nước thì mang tô, cà mèn. Nhưng bây giờ khi tôi đi mua đồ ăn sáng thì không cần phải đem đồ đựng mà người bán đã có hộp xốp cho đồ khô, bịch nilon cho đồ nước. Mua một tô phở thôi mà có tới 4-5 cái bịch. Nào thì bịch đựng phở, bịch đựng nước dùng, bịch đựng rau, bịch đựng giá, bịch đựng tương ớt. Mua một ly trà sữa cũng một mớ rác thải nhựa – ly, nắp, ống hút, muỗng, bịch nilon. Đồ ăn sáng đơn giản nhất là bánh mì, xôi cũng thải ra môi trường 1 hộp xốp và 1 bịch nilon…”.
Anh Mạnh Long (nhân viên văn phòng) cũng cho biết, buổi trưa anh và các đồng nghiệp thường gọi cơm văn phòng. Theo đó mỗi phần cơm “cung ứng” ra môi trường vài sản phẩm rác thải nhựa. “Cụ thể, một phần cơm gồm một hộp nhựa hoặc xốp đựng cơm và rau, một bịch nilon đựng canh, một bịch nilon đựng thức ăn mặn, một bịch nilon đựng nước mắm, muỗng nhựa… Mỗi buổi trưa công ty tôi có mấy chục người ăn cơm hộp nên thải ra rất nhiều đồ nhựa, bịch nilon. Và đây cũng là tình trạng chung ở các công ty, đơn vị không có nhà ăn”, anh Mạnh Long nói.
Rác thải nhựa còn phát sinh từ những lần người tiêu dùng đi chợ, đi siêu thị.
“Mỗi lần đi chợ là cả chục cái bịch nilon. Tới chị bán thịt heo, mua mấy lạng thịt, mấy lạng xương là 2 đến 3 cái bịch. Qua chị bán cá, cứ mua mỗi loại cá là một cái bịch, rồi 1 cái bịch lớn đựng tất cả các bịch nhỏ. Mua trái cây cũng vậy. Cứ mỗi loại trái cây là đựng một bịch để người bán cân tính tiền. Dù tôi không lấy bịch thì khi ra cân tính tiền, người bán cũng tự ý bỏ vào bịch. Đi siêu thị cũng vậy. Mặc dù các sản phẩm đều được nhà sản xuất đựng trong hộp nhựa hoặc bịch nhựa nhưng khi tính tiền nhân viên siêu thị đều đựng vào bịch nilon cho khách xách về. Mua càng nhiều đồ thì càng nhiều bịch, cái nào cũng to cũng dày…”, chị Cẩm Ly (phường Thủ Đức) kể.
Có thể nói, đồ nhựa chưa bao giờ nhiều như bây giờ. Hầu như sản phẩm nào cũng liên quan đến nhựa. Một phần là do giá thành của sản phẩm làm từ nhựa rẻ hơn các chất liệu khác, mẫu mã – màu sắc cũng bắt mắt hơn. Và hơn hết là rất tiện khi sử dụng, nhất là sản phẩm nhựa dùng đựng đồ ăn uống. Cụ thể như chai nước nhựa, uống hết nước thì bỏ; ly – chén – muỗng – dĩa nhựa dùng một lần rồi bỏ mà không cần phải vất vả rửa như đồ sứ, inox…
Mỗi ngày một người có thể thải ra môi trường cả chục sản phẩm nhựa từ bịch nilon, hộp xốp, ly nhựa đến những sản phẩm nhựa khác như chai/hộp đựng hóa mỹ phẩm, giày dép… Tuy nhiên ít ai biết rằng để những sản phẩm nhựa này biến khỏi trái đất (tự phân hủy) thì phải mất ít nhất là 10 năm đối với bịch nilon siêu mỏng; còn với bàn chải đánh răng, cốc sữa chua, ống hút nhựa, tã lót em bé thì phải mất tới 500 năm; thậm chí là cả 1.000 năm đối với các chai nhựa, túi nhựa dày – dai…
Tăng thưởng/phạt việc sử dụng, tái chế đồ nhựa
Theo ông Trần Đức Thắng – Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 25,3 triệu tấn rác, trong đó có khoảng 1,8 triệu tấn là rác thải nhựa. Thực tế này đã tạo ra áp lực, thách thức rất lớn cho hạ tầng thu gom, phân loại và xử lý. Vấn đề này cần phải được quan tâm giải quyết căn bản trong thời gian tới.
Ông Tạ Văn Hạ (đại biểu Quốc hội – đoàn Đà Nẵng) nêu quan điểm, nhiều quốc gia đã thành công trong việc coi rác thải không phải là gánh nặng mà là một nguồn nguyên liệu thứ cấp, một cơ hội đầu tư, cơ hội kinh doanh mới cho doanh nghiệp. Đây chính là bản chất của kinh tế tuần hoàn, là kinh tế xanh gắn liền với mục tiêu phát thải ròng bằng 0 mà Việt Nam đã cam kết tại COP26 dự kiến đến năm 2050.
“Hôm nay, chúng ta không quan tâm đến môi trường thì thiệt hại về kinh tế sau này gấp rất nhiều lần. Phát triển tăng trưởng kinh tế có thể khắc phục trong một nhiệm kỳ, 5 năm, 10 năm nhưng khắc phục về môi trường có thể kéo dài cả 100 năm”, ông Hạ tâm tư.
Đối với vấn nạn rác thải nhựa, ông Hoàng Quốc Khánh (đại biểu Quốc hội – đoàn tỉnh Lai Châu) cũng tâm tư, thói quen tiêu dùng đồ nhựa một lần như túi nilon, ống hút nhựa, nước đóng chai… vẫn phổ biến. Trong khi đó, hệ thống thu gom và phân loại rác tại nguồn vẫn chưa đồng bộ. Cơ sở hạ tầng tái chế chưa đáp ứng, việc xử lý rác thải nhựa hiện nay chủ yếu bằng hình thức chôn lấp…
Để giải bài toán rác thải nhựa, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án tăng cường công tác quản lý chất thải nhựa ở Việt Nam theo Quyết định 1316 với các mục tiêu cụ thể: Đến năm 2025, thay thế túi nilon khó phân hủy tại trung tâm thương mại, siêu thị bằng bao bì thân thiện với môi trường; tái chế, xử lý khoảng 85% lượng rác thải nhựa phát sinh, giảm 50% rác nhựa trên biển và loại bỏ nhựa dùng một lần tại các khu du lịch, cơ sở lưu trú…
“Đây là định hướng đúng đắn. Tuy nhiên qua thực tế giám sát cho thấy kết quả thực hiện còn nhiều hạn chế”, ông Khánh nói.
Theo đó, ông Khánh kiến nghị Chính phủ sớm tổng kết, đánh giá việc thực hiện Quyết định 1316. Qua đó điều chỉnh lộ trình và phân bổ nguồn lực, triển khai chiến dịch truyền thông quốc gia liên tục, tích hợp với giáo dục ở trường học, lực lượng bán lẻ và cộng đồng thay đổi hành vi. Đồng thời thực hiện nghiêm các quy định bắt buộc cơ sở sản xuất, nhập khẩu phải chịu trách nhiệm về sản phẩm của đơn vị trong toàn bộ vòng đời, đặc biệt là sau khi sản phẩm trở thành chất thải. Có chính sách khuyến khích ưu đãi đầu tư vào công nghệ tái chế chất lượng cao và phát triển chuỗi giá trị sử dụng nhựa tái chế trong sản xuất. Đồng thời, tăng cường hệ thống thu gom, phân loại tại nguồn; cung cấp thiết bị, có địa điểm thu gom tại các chợ, siêu thị, điểm bán lẻ…
“Quản lý rác thải nhựa không phải nhiệm vụ của riêng cơ quan quản lý Nhà nước mà là trách nhiệm chung của doanh nghiệp, mỗi người dân và cả cộng đồng. Sự thành công trong việc quản lý rác thải nhựa phụ thuộc vào quyết tâm chính trị, cơ chế pháp luật chặt chẽ và đặc biệt là sự thay đổi nhận thức, thay đổi hành vi của cả xã hội…”, ông Khánh nhấn mạnh.
Hòa Triều
Bình luận (0)