Chỉ từ một bữa ăn tưởng chừng vô hại, hàng chục người phải nhập viện vì ngộ độc thực phẩm. Những vụ việc liên tiếp gần đây không chỉ là lời cảnh tỉnh về ý thức vệ sinh an toàn thực phẩm, mà còn cho thấy khoảng trống trong thói quen tiêu dùng và quản lý bếp ăn tập thể.
Theo TS.BS Ngô Thị Kim Oanh, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, ngộ độc thực phẩm không phải là sự cố ngẫu nhiên, mà là hệ quả của sự chủ quan, thiếu hiểu biết và buông lỏng trong khâu chế biến, bảo quản và tiêu thụ thực phẩm. “Phòng ngừa ngộ độc thực phẩm không chỉ là việc của cơ quan quản lý, mà là trách nhiệm của cả cộng đồng – từ người sản xuất đến người tiêu dùng cuối cùng”, bà nhấn mạnh.
Thói quen chủ quan, “tiện đâu ăn đó” – nguy cơ tiềm ẩn
Một trong những nguyên nhân khiến ngộ độc thực phẩm diễn ra thường xuyên là do tâm lý chủ quan của người tiêu dùng. Nhiều người vẫn có thói quen ăn hàng quán vỉa hè, chọn mua thực phẩm giá rẻ hoặc không kiểm tra hạn sử dụng, nhãn mác. Thời tiết nóng ẩm càng làm thực phẩm dễ hư hỏng, nhưng không ít gia đình vẫn sử dụng lại đồ ăn để qua đêm, thậm chí để ngoài trời nhiều giờ mà không bảo quản lạnh.
Bà Lê Thị Thu, 42 tuổi, phường Tân Sơn Nhì (TP.HCM), chia sẻ: “Tôi từng nghĩ đồ ăn để tủ lạnh qua hôm sau vẫn dùng được, nhưng sau lần cả nhà bị đau bụng vì món gà luộc để qua đêm, tôi mới thấy không thể chủ quan. Giờ mỗi lần nấu xong là chia phần, cái nào ăn ngay, cái nào để đông lạnh riêng”.
Theo các chuyên gia, nguyên tắc “ba sạch” – ăn chín, uống sôi, rửa tay sạch vẫn là lá chắn đơn giản nhưng hiệu quả nhất. Việc đảm bảo nhiệt độ tủ lạnh dưới 5°C và ngăn đông dưới -18°C giúp hạn chế vi khuẩn sinh sôi. Thực phẩm tươi sống và thực phẩm chín cần được bảo quản riêng, tránh nhiễm chéo.
Ngoài ra, người dân nên cảnh giác với những món ăn “giá rẻ bất thường”, đồ ăn nhanh hoặc thực phẩm bày bán ngoài trời không rõ quy trình chế biến, vì đây là môi trường dễ nhiễm khuẩn Salmonella, E.coli hay Staphylococcus aureus – những tác nhân gây ngộ độc thường gặp.
Triệu chứng của ngộ độc thực phẩm thường khởi phát nhanh sau vài giờ, với các biểu hiện như buồn nôn, nôn, tiêu chảy, đau bụng và sốt. TS.BS Ngô Thị Kim Oanh khuyến cáo, khi có nghi ngờ ngộ độc, người dân tuyệt đối không nên tự ý dùng thuốc cầm tiêu chảy hoặc kháng sinh, vì có thể khiến độc tố lưu lại trong cơ thể lâu hơn.
Thay vào đó, cần nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán, điều trị và khai báo nguồn thực phẩm đã sử dụng. Việc khai báo kịp thời giúp cơ quan y tế truy xuất nguồn gốc và ngăn chặn thêm các ca mắc mới.
Theo bác sĩ Oanh, trong thực tế, nhiều trường hợp bệnh nhân nhập viện muộn do nghĩ chỉ “đau bụng nhẹ” hoặc “ăn trúng gì đó”. Khi được đưa đến bệnh viện, họ đã mất nước nặng hoặc tổn thương gan, thận do nhiễm độc kéo dài. “Ngộ độc thực phẩm không chỉ gây rối loạn tiêu hóa tạm thời. Một số loại vi khuẩn sinh độc tố có thể gây viêm não, suy thận, thậm chí tử vong, đặc biệt ở trẻ em và người cao tuổi”, bác sĩ cảnh báo.
Không chỉ người tiêu dùng, các cơ sở sản xuất – chế biến – kinh doanh thực phẩm cũng đóng vai trò then chốt trong việc ngăn ngừa ngộ độc. Theo quy định, mọi cơ sở phải có giấy chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm, định kỳ kiểm tra sức khỏe và tập huấn cho nhân viên. Nguyên liệu đầu vào đặc biệt là thịt, trứng, sữa, rau củ cần được kiểm nghiệm, đảm bảo nguồn gốc rõ ràng và được lưu mẫu mỗi bữa ăn ít nhất 24 giờ để phục vụ điều tra khi cần thiết.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từng khuyến cáo “5 chìa khóa vàng” để đảm bảo an toàn thực phẩm: giữ sạch sẽ, tách riêng thực phẩm sống và chín, nấu kỹ, giữ ở nhiệt độ an toàn, và sử dụng nước – nguyên liệu an toàn. Đây là những nguyên tắc cơ bản nhưng không ít cơ sở nhỏ lẻ vẫn vi phạm. Một số nơi chưa đủ điều kiện vệ sinh, không kiểm tra nhiệt độ bảo quản hoặc sử dụng lại dầu chiên nhiều lần, tiềm ẩn nguy cơ sinh độc tố.
Nâng cao ý thức xây dựng nền văn hóa an toàn thực phẩm
Công tác quản lý an toàn thực phẩm sẽ khó hiệu quả nếu chỉ trông chờ vào cơ quan chức năng. Chính cộng đồng – người dân, người tiêu dùng là “tai mắt” giúp phát hiện, tố giác kịp thời các cơ sở vi phạm. Khi thấy thực phẩm không đảm bảo, món ăn có dấu hiệu ôi thiu, người dân nên báo cho chính quyền địa phương hoặc trung tâm y tế để xử lý.
Chị Nguyễn Minh Thảo, 28 tuổi, ngụ tại phường Tân Định TP.HCM, chia sẻ: “Trước đây tôi nghĩ chuyện kiểm tra an toàn thực phẩm là việc của cơ quan chức năng, nhưng giờ tôi hiểu mình cũng có trách nhiệm. Nhiều lần thấy quán bán thức ăn để ngoài nắng, tôi đã phản ánh với phường. Sau đó thấy họ cải thiện, cảm giác rất yên tâm”.
Theo TS.BS Ngô Thị Kim Oanh, việc phối hợp giữa cơ sở sản xuất và cơ quan y tế trong kiểm tra, giám sát, truy xuất nguồn gốc là điều cần thiết để giảm thiểu rủi ro. Khi phát hiện thực phẩm nghi ngờ gây ngộ độc, các cơ sở phải chủ động báo cáo và hợp tác điều tra thay vì giấu giếm, bởi mỗi phút chậm trễ có thể khiến nhiều người bị ảnh hưởng.
Thực tế cho thấy, ngộ độc thực phẩm hoàn toàn có thể phòng tránh nếu mọi khâu trong chuỗi sản xuất – chế biến – tiêu thụ được giám sát nghiêm ngặt. Tuy nhiên, để đạt được điều đó, cần có sự đồng lòng của cả cộng đồng: người tiêu dùng thông thái, cơ sở kinh doanh có trách nhiệm và cơ quan quản lý quyết liệt.
Ngộ độc thực phẩm, xét đến cùng, không chỉ là một rủi ro y tế mà còn là thước đo của ý thức xã hội. Khi mỗi người tự biết bảo vệ sức khỏe mình và người khác bằng những hành động nhỏ từ rửa tay, chọn mua thực phẩm rõ nguồn gốc, đến phản ánh vi phạm – thì một cộng đồng an toàn thực phẩm mới thực sự hình thành.
Thủy Phạm
Bình luận (0)