Ăn Tết – Vui xuân không lo sinh bệnh

Mâm cỗ ngày Tết cổ truyền bao giờ cũng thịnh soạn, bắt mắt. Tuy nhiên, theo các chuyên gia dinh dưỡng thì, bữa ăn ngày Tết thường nhiều chất béo, chất đạm động vật, nhiều muối, nhiều đường… Do đó, với mỗi người có thể trạng khác nhau cần có chế độ dinh dưỡng phù hợp, đảm bảo vui xuân an toàn, khỏe mạnh.

Mâm cỗ với những món ăn truyền thống thường có trong ngày Tết của người dân Việt Nam

Thừa và thiếu trong mâm cỗ ngày Tết

BS.CKII Đỗ Thị Ngọc Diệp – Giám đốc Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM – chia sẻ, người Việt thường có quan niệm bữa ăn ngày Tết phải mâm cao cỗ đầy với nhiều món ăn ngon mà không phải ngày thường nào cũng có. Một số món ăn truyền thống thường có trong bữa ăn ngày Tết là bánh chưng, bánh tét, nem, chả giò thủ, giò mỡ, thịt heo ngâm nước mắm, thịt kho hột vịt, thịt kho nước cốt dừa, hành dưa muối, kiệu muối… Ngoài ra là các loại bánh mứt, kẹo đầy đủ hương vị, màu sắc và các loại nước ngọt, bia rượu. Có thể thấy, các món ăn trên có quá nhiều chất béo, đạm động vật, nhiều muối, nhiều đường, trong khi đó lại ít rau, thiếu chất xơ, vitamin và các chất khoáng. Đặc biệt, trong ngày Tết người dân thường uống ít nước, ít ăn các loại ngũ cốc.

“Thông thường một ngày có 3 bữa ăn sáng, trưa, chiều. Tuy nhiên bữa ăn ngày Tết thường thiếu điều độ thời gian. Vì vậy, đối với một số đối tượng như người già; người mắc bệnh có liên quan đến lối sống như đái tháo đường, tăng huyết áp, bệnh gan, thận; trẻ em nhất thiết phải có sự điều độ. Nếu không sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe”, BS Diệp nhấn mạnh.

Theo đó, để có chế độ dinh dưỡng hợp lý, đảm bảo sức khỏe trong dịp Tết và lễ hội xuân, người dân cần có những sự điều chỉnh phù hợp. BS Diệp đưa ra lời khuyên: “Mọi người vẫn ăn bánh tét, bánh chưng nhưng lưu ý lượng ăn chỉ nên vừa đủ, nên thay thế các món ăn cùng nhóm với nhau và hạn chế ăn quá nhiều thực phẩm trong cùng một nhóm (ví dụ, ăn bánh chưng thì không ăn bánh tét). Nên giảm bớt một số món ăn thưởng thức. Nhiều bữa ăn sử dụng cá/ tôm/ đậu hủ/ nấm để đảm bảo vẫn cung cấp được chất đạm nhưng không quá nhiều chất béo và đạm từ động vật, thịt đỏ. Một ngày chỉ ăn 1 bữa thịt, 2 bữa còn lại cân đối ăn đậu hủ/ nấm. Đặc biệt nên chọn những món có nhiều rau (điển hình mâm cỗ miền Nam thường có món lẩu, nên sử dụng các món lẩu rau, bông, nấm; hoặc các món gỏi, cuốn…) để bổ sung cho cơ thể nhiều chất xơ, vitamin, chất khoáng. Đối với món rau chỉ nên chế biến bằng phương pháp luộc hoặc hấp. Ngoài ra, không nên uống quá nhiều nước ngọt, rượu, bia, thay vào đó nên uống nhiều nước lọc và thanh lọc cơ thể bằng nước ép từ rau, hoa quả như: nước ép từ dưa leo, cà rốt, rau cần, rau cải… uống các loại nước trà, trà xanh, nước vối…”.

Dinh dưỡng ngày Tết cho người bị bệnh

BS Diệp đặc biệt lưu ý, đối với những người mắc một số bệnh lý cần có chế độ dinh dưỡng phù hợp. Cụ thể, với những người bị đái tháo đường nên ăn nhiều loại rau xanh, ăn không quá 1 khoanh bénh tét mỏng hoặc 1 miếng bánh chưng nhỏ trong một bữa ăn. Nguyên nhân do bánh chưng, bánh tét có chỉ số đường huyết cao, nếu ăn nhiều có thể dẫn đến tình trạng rối loạn đường huyết, đường huyết tăng cao. Trong bữa ăn có ăn bánh chưng, bánh tét nên ăn kèm với các loại rau xanh như rau cải, rau muống, bông cải xanh/ trắng… Những người tăng huyết áp nên hạn chế tối đa những loại thịt mỡ nhiều chất béo. Những người bị bệnh lý về thận, tim mạch, gan nên hạn chế tối đa ăn các loại dưa muối, nem chua, lạp xưởng, đậu phộng rang muối, các loại khô (khô mực, tôm khô…) vì có nhiều muối ảnh hưởng đến chức năng của tim, gan, thận.

BS đang tư vấn về chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư tại BV Ung bướu TP.HCM

Đối với người bệnh bị gút, BS.CKI Trần Văn Chức – Phó Giám đốc Phòng khám đa khoa Viện Gút – chia sẻ: Bệnh gút là bệnh viêm khớp do vi tinh thể, đặc trưng bởi những đợt viêm khớp cấp tái phát, có lắng đọng tinh thể muối urat natri trong các mô. Nguyên nhân gây bệnh gút là do rối loạn chuyển hóa purin làm mất cân bằng giữa quá trình hình thành và đào thải acid uric dẫn đến tăng nồng độ acid uric trong máu. Nhưng chỉ những ai bị tăng acid uric máu mạn tính thì mới bị kết tủa thành tinh thể muối urat gây ra bệnh gút. Acid uric là sản phẩm cuối cùng của quá trình chuyển hóa purin trong cơ thể. Purin có cả trong thực phẩm từ thực vật lẫn động vật, nhưng nhiều nhất vẫn là trong các loại thịt màu đỏ, phủ tạng động vật, các loại hải sản, trong các đồ uống có cồn như rượu, bia.

BS Chức nhấn mạnh: “Do bệnh gút hay gặp ở những người thường xuyên ăn nhiều thịt cá, uống nhiều rượu bia nên nhiều người cho rằng ăn nhiều thịt cá, uống nhiều rượu bia là nguyên nhân gây bệnh gút, tuy nhiên thông tin trên chưa chính xác. Các nhà khoa học đã phát hiện được hơn 80 gen di truyền có liên quan đến tình trạng tăng acid uric máu, trong đó đã xác định chắc chắn hơn 40 gen gây tăng acid uric máu. Tuy ăn nhiều thịt cá, uống nhiều rượu bia không phải là nguyên nhân cốt lõi gây bệnh gút nhưng là yếu tố làm trầm trọng tình trạng tăng acid uric máu và bệnh gút ở những người bị các gen trên. Do đó những người đang bị bệnh gút hoặc đã bị tăng acid uric máu dù chưa bị bệnh gút cũng cần hạn chế ăn nhiều thịt, cá và uống rượu bia kể cả trong ngày thường cũng như ngày Tết. Đối với những người chưa bị bệnh gút nhưng trong dịp Tết ăn quá nhiều thịt cá, uống nhiều rượu bia cũng không nên quá lo lắng, tuy nhiên sau Tết nên đi xét nghiệm nồng độ acid uric máu vì đây là thời điểm thuận lợi để phát hiện mình có thuộc đối tượng nguy cơ bị bệnh gút hay không”.

Bệnh nhân ung thư ăn Tết như thế nào?

Theo ThS.BS.CKII Trần Thị Anh Tường – Phó Trưởng khoa Dinh dưỡng, BV Ung bướu TP.HCM, bệnh nhân ung thư thường không có cảm giác đói, không cảm thấy ngon miệng, thường từ chối ăn khi đến bữa hoặc ăn uống qua loa. Đây là một tình trạng rất thường gặp ngay từ khi chẩn đoán bệnh ung thư… Ngoài ra, do một số tác dụng phụ của các mô thức điều trị đặc trị như hóa trị, xạ trị, bệnh nhân khó tránh khỏi các triệu chứng nôn, buồn nôn, mất vị giác, khô miệng, lở loét niêm mạc miệng, tiêu chảy, đầy bụng, khó tiêu ảnh hưởng đến chuyện ăn uống, tiêu hóa và hấp thu của bệnh nhân. Điều này làm cho bệnh nhân sụt cân, giảm chất lượng sống. Thậm chí có bệnh nhân bị trì hoãn hay ngưng điều trị vì thiếu máu, thiếu bạch cầu hay yếu sức, nhiễm trùng…

“Chế độ ăn và dinh dưỡng ngày Tết của bệnh nhân ung thư cần lưu ý: Không ăn no cho mỗi bữa ăn vì sẽ khiến cơ thể mệt mỏi và dễ bị nôn ói, nên chia ra ăn nhiều bữa nhỏ. Không ăn và uống cùng lúc sẽ làm mau no, ăn không được nhiều. Hạn chế chọn các món chiên, nướng, có nhiều dầu mỡ sẽ làm khó tiêu và no lâu; nên chọn món luộc, hấp, hầm dễ tiêu hơn. Hạn chế ăn các món ngâm chua, không rõ nguồn gốc và thời gian chế biến vì nguy cơ bị ngộ độc thực phẩm nhiều hơn so với người bình thường. Không ăn thức ăn cũ, chế biến đã quá 2 giờ để ở nhiệt độ phòng, ăn ngay sau khi chế biến hay hâm nóng khi mới lấy từ tủ đông ra. Những bệnh nhân hóa trị có nguy cơ giảm bạch cầu, hay đã từng giảm bạch cầu không được ăn rau sống, xà lách. Đối với trái cây phải ăn ngay sau khi gọt vỏ. Uống nước, nước đá phải rõ nguồn gốc, sạch sẽ. Nên ăn nhiều các loại hạt như: hạt bí, hạt điều, đậu phộng, hạt macca, hạnh nhân óc chó… có nhiều năng lượng, chất béo tốt cho sức khỏe, chất đạm và chất chống ôxy hóa. Đặc biệt, hạn chế tối đa thức ăn, đồ uống ngọt, có nhiều đường; các loại thức ăn chế biến sẵn như xúc xích, lạp xưởng, thịt xông khói, chả lụa, khô nai, khô bò, khô cá… Nên bổ sung rau củ quả với nhiều loại, nhiều màu sắc trong thực đơn để có được nhiều vitamin, chất chống lão hóa, chất xơ và chất chống ung thư. Ngoài ra, nên vận động thể dục 30 phút/ngày để cải thiện tâm trạng, kích thích ngon miệng và khỏe mạnh hơn”, BS Tường khuyến cáo.

Hoài Thương