Ảnh hưởng từ những lời khen

Tạp Chí Giáo Dục

Thứ năm, 17.08.2017, 21:08

Đối với trẻ con, lời khen rất quan trọng, đó là yếu tố động viên, khích lệ, tạo cho trẻ sự tự tin cần thiết trong cuộc sống. Một đứa trẻ vừa chập chững biết đi, cha mẹ vỗ tay khen, trẻ hiểu rằng việc mình cố gắng đi đang được khuyến khích. Hoặc có những đứa trẻ được thầy cô, cha mẹ khen ngợi vì học giỏi, trẻ hiểu rằng thành quả của mình được công nhận… Tuy nhiên, lời khen không cân nhắc sẽ biến thành “con dao hai lưỡi”. Do trẻ còn quá nhỏ để cảm nhận được mức độ của lời khen: khi nào mang ý nghĩa khích lệ, khi nào có giá trị xã giao, khi nào là lời tán thưởng cho thành tích nổi bật… nên trẻ dễ bị ngộ nhận. Và luôn luôn, trẻ có xu hướng tự mãn, cho rằng mình rất giỏi, rất tuyệt khi được mọi người khen. Từ đó trẻ ít có ý chí phấn đấu mà luôn luôn “ngủ trong vinh quang” của mình. Do đó, các bậc cha mẹ cần có một hướng giáo dục đúng đắn cho con, nằm “vực dậy” tính năng động trước khi trẻ rơi vào tình trạng thụ động.

Thứ nhất, cha mẹ không nên tâng bốc, khen ngợi con mình quá mức ngay khi có mặt của con. Điều đó không mang tính khuyến khích, ngược lại tạo cho con tính tự cao, bất cần, kiêu ngạo, không tôn trọng người đối diện (vì trẻ cho rằng mình hơn mọi người).

Thứ hai, lời khen nên tùy theo độ tuổi. Khi trẻ còn nhỏ thì lời khen mang tính “đại trà”, nghĩa là khen mọi lúc mọi nơi nhằm tạo cho trẻ có niềm tin. Trẻ càng lớn dần, nên khen ít hơn, lời khen cũng giản đơn hơn. Chẳng hạn: “Con nấu nồi cơm này cũng không đến nỗi tệ, cố gắng nhé!”, “Tuy môn toán con được điểm 10 nhưng không có nghĩa là con giỏi, hãy chứng tỏ thành tích của mình bằng việc học tốt, hạnh kiểm tốt, cha (mẹ) rất hoan nghênh con”…

Thứ ba, hạn chế lời khen cho những việc không cần thiết. Cứ một chuyện nhỏ nhặt mà khen lấy khen để sẽ làm trẻ thụ hưởng. Vì nếu không khen ngợi, ca tụng, trẻ sẽ không chịu làm bất cứ việc gì, đôi khi trẻ còn xem rằng mình là nhân vật quan trọng. Chẳng hạn khi cha mẹ nhờ con rót dùm ly nước, không nên khen: “Con giỏi quá!” mà cần nói: “Cảm ơn con!”.

Thứ tư, không nên khen trẻ bằng việc tặng thưởng những đồ vật có giá trị. Giả dụ, một người cha bảo rằng nếu con mình thi đậu ĐH, sẽ tặng cho con một chiếc xe gắn máy tay ga, laptop xịn… Những đồ vật tặng thưởng nên chỉ mang tính tượng trưng và có giá trị thấp như: đôi giày, quần áo… Bởi vì giá trị càng lớn khiến cho trẻ xem chuyện học hành hay công việc nào đó như là cuộc mua bán, và theo thời gian, trẻ càng thích “ra giá” khi cha mẹ yêu cầu làm việc gì đó.

Như vậy, lời khen cũng rất cần kèm theo lời cảnh báo, nhắc nhở để trẻ biết được giới hạn hành vi của mình, cũng như giới hạn và giá trị của lời khen đó. Có như thế, lời khen sẽ biến thành “kim chỉ nam” giúp trẻ năng vận động ở hiện tại và tương lai.

Nguyễn Hoàng Duy