Bảo tồn loài chà vá chân nâu

Là tỉnh có nhiều khu bảo tồn thiên nhiên (KBTTN) đa dạng sinh học, thời gian qua tỉnh Quảng Trị đã có nhiều nỗ lực để bảo tồn loài voọc chà vá chân nâu. Đây là loài linh trưởng quý hiếm đang phải đối mặt với nguy cơ bị săn bắt, bị thu hẹp sinh cảnh do tình trạng mất rừng tự nhiên vẫn thường xảy ra…

Loài chà vá chân nâu được ghi nhận tại Quảng Trị

1.Với diện tích tự nhiên hơn 474.699ha, 70% diện tích là đồi núi, từ bao đời nay, miền núi Quảng Trị là địa bàn sinh sống của đồng bào các dân tộc thiểu số Vân Kiều và Pa Kô. Từng bị chiến tranh hủy diệt nặng nề, song Quảng Trị vẫn nỗ lực giữ được khoảng hơn 140 ngàn hécta rừng tự nhiên. Những cánh rừng không chỉ giữ vai trò điều hòa khí hậu, hạn chế lũ lụt, cung cấp nguồn nước phục vụ sản xuất và sinh hoạt mà còn là không gian sinh tồn của nhiều loại động, thực vật quý hiếm, trong đó có loài voọc chà vá chân nâu – loài linh trưởng mang tính biểu tượng của Việt Nam. Tuy nhiên cũng như nhiều loài quý hiếm khác, chà vá chân nâu phải đối mặt với nguy cơ bị săn bắt, bị thu hẹp do tình trạng mất rừng tự nhiên.

Ông Nguyễn Trường Khoa – Giám đốc Sở TN-MT Quảng Trị chia sẻ: “Chà vá chân nâu là loài linh trưởng có giá trị khoa học cao, trên thế giới chỉ phát hiện phân bố ở Việt Nam và Lào. Tại Việt Nam chỉ phân bố từ Nghệ An tới Đắk Lắk. Ở Quảng Trị, chà vá chân nâu phân bố ở khu vực rừng phòng hộ Bến Hải, KBTTN Đakrông, KBTTN Bắc Hướng Hóa và các khu rừng lân cận”. Chà vá chân nâu sống trong nhiều trạng thái rừng, nhưng thích hợp hơn cả là rừng tự nhiên với nhiều cây gỗ lớn, cây cho quả, nhiều dây leo. Chúng di chuyển trên cây để kiếm ăn và thường tìm cây gỗ lớn khuất gió để ngủ.

2.Để bảo vệ môi trường sinh thái, bảo vệ sự đa dạng sinh học rừng tự nhiên nói chung, đặc biệt là bảo tồn loài chà vá chân nâu, Quảng Trị đã tích cực tham gia dự án: “Lồng ghép bảo tồn đa dạng sinh học, thích ứng với biến đổi khí hậu và quản lý rừng bền vững cảnh quan Trung Trường Sơn Việt Nam”. Sau 5 năm thực hiện dự án, đến nay tại KBTTN Bắc Hướng Hóa và KBTTN Đakrông đã hoàn thành các hoạt động ưu tiên như tuần tra, truy quét các đối tượng khai thác lâm sản trái phép; điều tra gà lôi lam vào trắng ở KBTTN Đakrông và điều tra sự phân bố của cây thông nàng ở KBTTN Bắc Hướng Hóa. Hỗ trợ vật liệu xây dựng các điểm chốt chặn tại các xã Húc Nghì, Hải Phúc, Hướng Lập, Hướng Sơn; xây dựng 100 biển báo tuyên truyền bảo vệ rừng tại 2 khu bảo tồn; cung cấp phương tiện tuần tra và thiết bị hiện trường như máy bẫy ảnh, máy tính xách tay, GPS phục vụ hoạt động tuần tra, điều tra đa dạng sinh học. Tuyên truyền công tác bảo vệ, phòng chống cháy rừng thông qua việc phổ biến nội quy, quy ước và tổ chức ký cam kết trong cộng đồng thôn bản; Tăng cường công tác bảo tồn đa dạng sinh học… Đặc biệt dự án đã thống nhất lựa chọn các loài ưu tiên bảo vệ là loài voọc chà vá chân nâu tại Quảng Trị.

Rừng tự nhiên thuộc Khu bảo tồn thiên nhiên Bắc Hướng Hóa, địa bàn ghi nhận về loài voọc chà vá chân nâu

Đối với KBTTN Đakrông, điển hình với kiểu rừng kín thường xanh mưa ẩm nhiệt đới, là vùng chuyển tiếp giữa Bắc và Nam Trường Sơn, đây là khu vực có điều kiện sinh thái phù hợp cho nhiều loài động thực vật quý hiếm trú ngụ, trong đó có loài chà vá chân nâu. Theo kết quả điều tra khảo sát từ 2013 đến 2015 đã xác định có ít nhất 7 đàn chà vá chân nâu sinh sống chủ yếu là các khe có địa hình hiểm trở, ít người qua lại. Mỗi đàn có từ 2-40 cá thể, và chính nhờ làm tốt công tác bảo tồn nên hiện nay số lượng đàn chà vá chân nâu ở đây được ghi nhận đã tăng hơn nhiều so với trước.

Ông Hà Văn Bắc – Hạt trưởng Hạt kiểm lâm KBTTN Đakrông cho hay, qua theo dõi trên địa bàn hiện nay phân bố trên 15 đàn, chủ yếu ở khu vực rừng thuộc xã Tà Long, Húc Nghì, A Bung…

Tại KBTTN Bắc Hướng Hóa, theo dẫn liệu của các đợt khảo sát nhanh đã ghi nhận 6 đàn chà vá chân nâu trong các năm 2004, 2005, 2006, 2008, trong số đó có đàn có tới 30 cá thể. Hầu hết các trường hợp người dân địa phương và lực lượng bảo vệ rừng bắt gặp loài chà vá chân nâu đều tập trung ở các khu rừng phía Bắc của KBTTN Bắc Hướng Hóa. Cụ thể ở một số nơi như: xã Hướng Lập, Hướng Việt, Hướng Sơn… ước tính có khoảng trên 100 cá thể. Ngoài ra theo cán bộ Phòng Khoa học KBTTN Bắc Hướng Hóa, loài chà vá chân nâu còn được ghi nhận ở tiểu khu 606 thuộc rừng phòng hộ Hướng Hóa – Đakrông và ở xã Hướng Linh và Hướng Phùng.

3.Với những kết quả đã đạt được trong quá trình thực hiện dự án “Lồng ghép bảo tồn đa dạng sinh học, thích ứng với biến đổi khí hậu và quản lý rừng bền vững cảnh quan Trung Trường Sơn Việt Nam”, nhất là “Kế hoạch bảo tồn loài chà vá chân nâu trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đến năm 2025”, tỉnh Quảng Trị sẽ có thêm điều kiện thuận lợi trong nhiệm vụ bảo vệ rừng tự nhiên, bảo tồn sự đa dạng sinh hoạt đối với các loài động, thực vật quý hiếm, trong đó có loài chà vá chân nâu trong thời gian tới.

Ông Nguyễn Trường Khoa – Giám đốc Sở TN-MT Quảng Trị cho biết: “Dự án GEF tại Quảng Trị đã hỗ trợ xây dựng kế hoạch, trình UBND tỉnh ban hành quyết định về việc phê duyệt kế hoạch bảo tồn loài chà vá chân nâu trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đến năm 2025, định hướng đến 2030 với tổng nhu cầu vốn ban đầu là khoảng 9,3 tỷ, trong đó năm 2020 Dự án BCC – GEF hỗ trợ 380 triệu đồng để mua sắm thiết bị cho 2 KBTTN Đakrông và Bắc Hướng Hóa phục vụ công tác điều tra loài và tuyên truyền bảo tồn loài chà vá chân nâu. Thời gian tới, sở tiếp tục phối hợp với các sở, ngành, địa phương và các ban quản lý rừng duy trì việc thực hiện kế hoạch bảo tồn, trong đó ưu tiên các giải pháp về vốn đầu tư, giải pháp về cơ chế chính sách, giải pháp về khoa học công nghệ và đào tạo, giải pháp về tuyên truyền định hướng vận động ưu tiên cho công tác bảo tồn đa dạng sinh học, bảo tồn loài trên địa bàn tỉnh”.

Bài, ảnh: Vĩnh Yên