Tại Hội nghị Giáo dục ĐH ngày 18-9-2025, Bộ GD-ĐT đã gửi phiếu khảo sát tới hơn 500 trường ĐH, CĐ để lấy ý kiến về việc tiếp tục duy trì hay bỏ phương thức xét tuyển ĐH bằng học bạ từ năm 2026.
Phương án được đặt ra với hai lựa chọn: bỏ hoặc tiếp tục sử dụng xét tuyển bằng học bạ. Lý do xem xét bỏ là vì lo ngại về tính công bằng, việc “làm đẹp học bạ”, sự khác biệt trong cách đánh giá giữa các trường, tỉnh/thành. Trong khi đó, tỷ lệ thí sinh đăng ký xét tuyển bằng học bạ là rất cao, năm 2025 là khoảng 42,4%, cao hơn so với tỷ lệ dùng điểm thi tốt nghiệp THPT (39,1%). Nhiều trường ĐH lớn đã “nói không” với xét tuyển bằng học bạ hoặc giảm chỉ tiêu theo phương thức này.
Nhiều ý kiến về việc nên giữ hay bỏ xét tuyển học bạ
Theo dõi và khảo sát trên các trang thông tin, chúng tôi thấy có nhiều ý kiến về vấn đề trên. Đa số ý kiến ủng hộ việc bỏ hoặc giảm tỷ lệ % xét học bạ trong các phương án tuyển sinh vì cho rằng điểm học bạ giữa các trường, địa phương không đồng nhất khó đảm bảo tính công bằng, minh bạch trong tuyển sinh. Nhiều trường ĐH lớn đã giảm bớt hoặc bỏ xét học bạ, chuyển sang xét tuyển tổng hợp các tiêu chí khác nhau. Một bộ phận không nhỏ ủng hộ việc giữ hoặc điều chỉnh hình thức xét tuyển học bạ nhưng có điều kiện kèm theo như kết hợp học bạ với các tiêu chí khác: điểm thi, bài thi đánh giá năng lực, điểm ưu tiên… để đảm bảo đa chiều trong xét tuyển.
Cũng có nhiều ý kiến cho rằng không nên thay đổi đột ngột để tránh gây sốc cho học sinh, phụ huynh, giáo viên. Có lãnh đạo trường ĐH cho rằng điểm học bạ là một “kênh” có giá trị để phản ánh quá trình học tập, nhưng việc dùng nó làm tiêu chí chính xét tuyển là không đủ – nên dùng thông minh, kết hợp với các tiêu chí khác. GS. Nguyễn Thị Mỹ Lộc (nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội) nhìn nhận rằng, do sự khác biệt lớn trong cách chấm điểm, ra đề giữa các trường phổ thông, học bạ không đủ tiêu chuẩn để làm căn cứ duy nhất cho xét tuyển ĐH. Trong khi đó, một bộ phận không nhỏ học sinh lo ngại nếu bỏ xét tuyển học bạ, các em sẽ mất lợi thế, hoặc không có điều kiện tham gia các kỳ thi năng lực sẽ mất cơ hội vào ĐH.
Hợp lý và bất hợp lý khi bỏ xét tuyển bằng học bạ
Theo phân tích của một số giáo viên, việc bỏ xét tuyển ĐH bằng học bạ giúp làm tăng tính công bằng, minh bạch trong tuyển sinh. Cụ thể, điểm học bạ giữa các trường và địa phương không đồng đều, cùng một học sinh học lực khá nhưng ở trường khác nhau có thể chênh tới 1, 2 điểm/môn. Việc nhiều trường phổ thông nới tay hoặc “làm đẹp học bạ” để giúp học sinh có lợi khi xét tuyển là một thực tế khó tránh khỏi. Do vậy, bỏ xét tuyển ĐH bằng học bạ sẽ tránh tình trạng “thổi phồng thành tích” trong giáo dục phổ thông.
Bỏ xét tuyển ĐH bằng học bạ sẽ khuyến khích học sinh học thật, thi thật. Nếu chỉ dựa vào điểm học bạ, học sinh dễ “an phận” với điểm trên lớp, ít động lực ôn thi nghiêm túc. Khi bỏ xét học bạ, các em sẽ tập trung ôn tập kiến thức nền tảng, kỹ năng thi cử, năng lực tư duy, giúp chuẩn bị tốt hơn cho môi trường ĐH. Ngoài ra, việc bỏ xét tuyển ĐH bằng học bạ còn phù hợp xu thế quốc tế. Hầu hết các quốc gia chỉ dùng học bạ như một yếu tố tham khảo (cộng điểm, khuyến khích), chứ không làm tiêu chí chính. Việc Bộ GD-ĐT hướng tới “xét tuyển tổng hợp” (kết hợp điểm thi, năng lực, thành tích khác) là đi đúng hướng.
Khảo sát ý kiến học sinh đang học THPT, chúng tôi thấy hầu hết các em đều mong giữ lại hình thức xét tuyển ĐH bằng học bạ. Theo các em, có nhiều lý do vì sao chưa nên bỏ hình thức xét học bạ ở thời điểm hiện nay. Thứ nhất, đảm bảo cơ hội tiếp cận ĐH cho nhiều đối tượng. Bởi vì không phải học sinh nào cũng có điều kiện, tâm lý hoặc năng lực thi tốt trong một kỳ thi duy nhất (như thi tốt nghiệp THPT). Xét học bạ giúp đa dạng hóa con đường vào ĐH, đặc biệt với học sinh vùng sâu, vùng xa, hoặc học sinh có thành tích học tập ổn định nhưng không giỏi thi cử. Thứ hai, góp phần giảm áp lực thi cử, vì nếu chỉ còn thi tốt nghiệp THPT làm căn cứ duy nhất, học sinh sẽ chịu áp lực lớn về điểm số và thi cử. Xét học bạ là hình thức đánh giá quá trình, giúp giảm tâm lý “thi là tất cả”, hướng đến đánh giá toàn diện hơn. Thứ ba, không bỏ xét tuyển ĐH bằng học bạ là phù hợp với định hướng đánh giá năng lực toàn diện. Nhiều nước phát triển như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc… đều kết hợp hồ sơ học tập – hoạt động – bài thi để đánh giá năng lực người học. Xét học bạ giúp khuyến khích học sinh rèn luyện đều đặn trong suốt 3 năm học, thay vì chỉ tập trung “nước rút” trước kỳ thi. Theo các chuyên gia giáo dục, sau vài năm đầu còn “lạm phát điểm”, hiện nay nhiều trường THPT đã siết chặt việc đánh giá, chấm điểm, xếp loại. Nhiều trường ĐH cũng kết hợp học bạ với phỏng vấn hoặc bài kiểm tra bổ sung, nên vẫn đảm bảo được chất lượng đầu vào. Thứ tư, bỏ xét tuyển ĐH bằng học bạ ngay sẽ gây xáo trộn cho hệ thống tuyển sinh. Các trường ĐH hiện đã đầu tư hệ thống xét học bạ, công cụ lọc ảo, cơ sở dữ liệu chung. Nếu bỏ gấp, sẽ phải thay đổi quy trình, phần mềm, chỉ tiêu… gây thiếu ổn định. Trong khi đó, học sinh cũng đang quen với mô hình nhiều phương thức tuyển sinh, nên cần có lộ trình rõ ràng, không nên thay đổi đột ngột.
Cuối cùng, cần thấy rằng, học bạ vẫn là kênh phản ánh năng lực thật nếu Bộ GD-ĐT tăng cường kiểm tra, hướng dẫn đánh giá, xây dựng hệ thống học bạ điện tử liên thông, thì học bạ sẽ minh bạch và đáng tin cậy hơn. Khi đó, xét học bạ không phải “hạ chuẩn” mà là một cách nhìn toàn diện hơn về người học.
Dùng điểm học bạ thế nào cho hợp lý?
Bỏ xét tuyển ĐH bằng học bạ và chỉ dựa hoàn toàn vào điểm thi (tốt nghiệp hoặc kỳ thi riêng) khiến học sinh chịu căng thẳng hơn, phụ huynh tốn kém tài chính cho con em luyện thi. Trong khi đó, xét học bạ sẽ giúp giảm tải áp lực và đa dạng hóa con đường vào ĐH. Hiện nay chưa có phương án thay thế đồng bộ. Nếu bỏ, cần có hệ thống đánh giá thay thế như bài thi đánh giá năng lực, hồ sơ năng lực… Nhưng hiện nay các công cụ đó chưa thống nhất, chưa đủ phổ cập, nên bỏ đột ngột sẽ gây xáo trộn cho học sinh và các trường. Vì vậy, nhiều giáo viên và học sinh khi được hỏi đều cho rằng cần cân bằng giữa “bỏ” và “giữ”. Chẳng hạn, các trường ĐH nên giảm tỷ trọng xét học bạ (chỉ nên từ 10 đến 20% tổng chỉ tiêu xét tuyển). Cần kết hợp nhiều tiêu chí từ học bạ với điểm thi tốt nghiệp và bài đánh giá năng lực. Chẳng hạn, Trường ĐH Công nghiệp TP.HCM dự kiến từ 2026 không xét tuyển độc lập theo học bạ, mà sẽ gộp các phương thức (học bạ, điểm thi, đánh giá năng lực) vào xét tuyển tổng hợp để tính toán điểm theo thang chung. Song song với đó, về lâu dài, Bộ GD-ĐT cần chuẩn hóa cách đánh giá học bạ trên toàn quốc để đảm bảo tính tin cậy.
Trần Nhân Trung
Bình luận (0)