Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận: Không thể không đổi mới

Theo Bộ trưởng Phạm Vũ Luận đổi mới toàn diệntức là thay đổi toàn bộ (cả chương trình, sách giáo khoa, phương pháp dạy, phương pháp học và thi cử; cả ở phổ thông và ĐH; cả thầy và trò…); là thay đổi tổng thể, có hệ thống (có trước có sau, có trên có dưới, có trong có ngoài, có chính có phụ)… tất cả các yếu tố, các quan hệ của ngành GD và giữa ngành GD với các ngành khác. Ông cũng cho biết cho đến nay, chúng ta đã tiến hành 3 lần cải cách GD. Lần cải cách nào cũng có những mục tiêu và giải pháp cụ thể, và đều đạt được những kết quả rất đáng trân trọng. Tuy nhiên cả 3 lần cải cách đều chưa thay đổi được quan điểm chỉ đạo của việc thiết kế mục tiêu, nội dung, chương trình GD và đặc biệt là chưa thay đổi được phương pháp dạy, phương pháp học, phương pháp kiểm tra, thi cử và đánh giá. Qua tổng kết đánh giá thực trạng về GD Việt Nam hiện nay, tham khảo kinh nghiệm quốc tế về quá trình phát triển khoa học GD và tổ chức dạy – học ở trường phổ thông, Bộ GD-ĐT nhận thấy: Cách thiết kế chương trình và cách dạy, cách học của chúng ta hiện nay giống như của các nước khác cách đây 30-40 năm trở về trước.Nói nôm na là, các môn học trong trường phổ thông (và nhiều môn học trong trường ĐH cũng vậy) được thiết kế theo các bộ môn và lĩnh vực khoa học. Với thực tế khối lượng kiến thức của nhân loại phát triển rất nhanh hiện nay, cách thiết kế như vậy ngày càng dồn ép khối lượng lớn kiến thức vào nhà trường, dồn từ bậc đào tạo tiến sĩ, thạc sĩ xuống đến trường tiểu học… và dẫn đến quá tải. Cách thiết kế như vậy làm cho nội dung dạy và học mang tính hàn lâm, xa rời cuộc sống, và không được sử dụng đến trong thực tế đời sống thường ngày. Cách dạy và học trong nhà trường (cả phổ thông và ĐH) về cơ bản vẫn là: Thầy truyền thụ và giảng giải kiến thức; trò tiếp nhận và ghi nhớ kiến thức thầy trao cho. Cách dạy học như vậy cộng hưởng với cách thi, cách đánh giá HS, SV (ai nhớ nhiều, học thuộc nhiều, đưa đúng đáp số thì điểm cao, cả ở bậc phổ thông và bậc CĐ, ĐH) đã làm cho tình trạng quá tải, nhồi nhét, dạy thêm học thêm tràn lan có đất phát triển.

Chính vì vậy, người đứng đầu ngành GD khẳng định lần này chúng ta sẽ phải thay đổi căn bản. Thứ nhất, cách thiết kế chương trình và tổ chức biên soạn SGK mới sẽ có sự thay đổi lớn, với nguyên tắc: Tích hợp cao ở lớp và cấp học dưới; tự chọn và phân hóa cao ở lớp và cấp học trên. Thứ hai, chúng ta sẽ chuyển từ việc dạy và học chủ yếu là truyền thụ kiến thức một chiều từ thầy sang trò sang phương pháp GD mới nhằm hình thành năng lực và phẩm chất của con người lao động mới.

Đối với GDĐH, để chấn chỉnh kỷ cương cũng như nâng cao chất lượng, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận chính thức tuyên bố từ năm 2014, bộ sẽ không tiếp nhận hồ sơ nâng cấp lên trường ĐH-CĐ, để giữ ổn định của toàn hệ thống. Chúng ta không chấp nhận việc một trường trung cấp đang hoạt động tốt sẵn sàng nâng cấp để trở thành trường CĐ yếu, sau một thời gian phục hồi, bắt đầu đào tạo có chất lượng lại tìm cách nâng lên trở thành trường ĐH yếu. Thực tế vừa qua cho thấy, chúng ta luôn có nhiều trường không mạnh, và cả hệ thống luôn ở trong trạng thái không ổn định, bất an. Việc nâng cấp các trường tới đây sẽ được chỉ định theo quy trình bộ công bố công khai. Các tiêu chuẩn bổ nhiệm giáo sư, phó giáo sư cũng đã được nâng lên, đồng thời bổ sung nhiều ưu đãi về chế độ lương và thời gian công tác, tạo điều kiện nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ chủ chốt cho các nhà trường.

Hiện nay ở các trường ĐH vẫn đang nặng về truyền thụ kiến thức một chiều, chưa chú ý phát triển năng lực và phẩm chất cho SV. Cách dạy và học ở ĐH về cơ bản vẫn “thầy dạy trò ghi”, các nhà trường thiếu gắn kết với doanh nghiệp và thị trường lao động, công tác tổ chức thi cử vẫn theo lối cũ. Bộ trưởng cũng cho biết đối với GDĐH thời gian tới sẽ có nhiều đổi mới. Trong đó, ông nhấn mạnh đến hệ thống các trường sư phạm. Trong giai đoạn tới đây, các trường sư phạm sẽ phải có sự thay đổi căn bản.

Việc giao quyền tự chủ tuyển sinh cho các trường, không phải là để quay trở lại thời kỳ trước “3 chung”, để các trường lại tiếp tục tổ chức tuyển sinh theo khối A “toán, lý, hóa” hay C “văn, sử, địa”…, mà là để các trường dựa vào trí tuệ của tập thể sư phạm với kinh nghiệm giảng dạy lâu năm, với hiểu biết có được về năng lực, kỹ năng, phẩm chất cần có của SV sau tốt nghiệp mà xác định phương thức tuyển sinh cho phù hợp với từng ngành/lĩnh vực đào tạo của mình, qua đó góp phần hỗ trợ cho những đổi mới ở GD phổ thông, và giúp trường tuyển đúng được SV theo yêu cầu đổi mới nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.

Nghiêm Huê (lược ghi)