Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận: Những tâm đắc và trăn trở đối với giáo dục

– Bộ trưởng Phạm Vũ Luận: Nhìn lại năm 2012, điều mà tôi thấy tâm đắc nhất là sự quan tâm và đầu tư của Đảng, Nhà nước và toàn thể nhân dân đối với GD. Năm 2012 là một năm khó khăn của nhiều ngành, nhiều địa phương trong bối cảnh khó khăn chung của đất nước và thế giới, nhưng phần đầu tư cho GD vẫn được Đảng, Quốc hội, Chính phủ và các địa phương ưu tiên đảm bảo. Các gia đình rất quan tâm, chăm lo cho con em mình học tập. Ở các vùng sâu, vùng xa, vùng khó khăn, với sự vào cuộc của cấp ủy, chính quyền, các tổ chức, đoàn thể cùng với các thầy cô giáo và các bậc phụ huynh, sĩ số HS đến trường được giữ ổn định, kể cả sau những đợt giá rét kéo dài hoặc xảy ra thiên tai, bão lũ. Hình ảnh các lãnh đạo cấp ủy, chính quyền, tổ chức đoàn thể ở các xã, thôn, bản cùng với các thầy cô giáo đi vận động, động viên các em HS đến trường đã giúp cho những người làm GD như chúng tôi cảm thấy ấm lòng và tăng thêm quyết tâm.

Ấn tượng thứ hai là về GD đỉnh cao. Năm 2012 chúng ta có 29 em HS đi dự thi 31 lượt ở các kỳ thi HS giỏi khu vực và quốc tế thì tất cả đều đoạt giải. Trong số này có một em được HCV Olympic vật lý quốc tế là HS lớp 11 của tỉnh Sơn La, một tỉnh còn có nhiều khó khăn thuộc vùng Tây Bắc. Thành công này là kết quả cố gắng của các em HS và của các thầy cô giáo, đồng thời cũng là kết quả của những đổi mới kịp thời của ngành cùng với sự vào cuộc của các hiệp hội khoa học. Cụ thể là chúng tôi đã điều chỉnh phương thức chọn HS giỏi quốc gia theo hướng hội nhập với quốc tế, tách hẳn công tác quản lý Nhà nước và công tác chuyên môn, giao các hội khoa học, các nhà giáo giỏi có uy tín thực hiện việc ra đề thi, tuyển chọn, bồi dưỡng đội tuyển quốc gia. Sự kiện 3 HS THPT Việt Nam đạt giải nhất cuộc thi HS thế giới về nghiên cứu khoa học kỹ thuật (Intel ISEF) cho thấy chúng ta đã bước đầu tạo được cầu nối giữa GDPT với GDĐH và nghiên cứu khoa học.

Điểm nữa là công tác quản lý đã thay đổi, rõ nhất là đối với quản lý GDĐH. Trong năm 2012, chúng tôi đã đẩy mạnh giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các trường ĐH, CĐ nhằm phát huy tối đa năng lực, tính chủ động, sáng tạo của các nhà trường. Đồng thời, công tác phối hợp của bộ với chính quyền địa phương trong việc kiểm tra, kiểm soát việc chấp hành pháp luật trong GD-ĐT của các nhà trường cũng chặt chẽ hơn, xử lý cũng nghiêm hơn.

– Trăn trở lớn nhất của tôi hiện nay là những yếu kém, bất cập và tiêu cực của GD vẫn còn. Những chuyển biến về chất lượng đã có nhưng chưa đồng đều và chưa mạnh mẽ. Lòng tự trọng, tự hào của một bộ phận thầy cô giáo và cán bộ quản lý GD vẫn chưa được phát huy.

Lương và phụ cấp nhà giáo: Những tín hiệu vui

– Tôi cho rằng yếu tố con người là quan trọng nhất. Đối với GD thì lại càng quan trọng. Để nâng cao chất lượng nhà giáo thì cần phải làm nhiều việc, trong đó có cả công tác bồi dưỡng về chính trị tư tưởng, đạo đức lối sống, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm, đảm bảo đời sống vật chất và những tôn vinh giá trị tinh thần đối với họ. Muốn làm được việc này, cần có nhiều giải pháp đồng bộ. Bộ GD-ĐT đã ban hành chuẩn nghề nghiệp đối với GV và hiệu trưởng, tiếp tục duy trì những cuộc vận động nhằm kêu gọi các nhà giáo là tấm gương về đạo đức, tự học và sáng tạo. Trong năm 2013, Bộ GD-ĐT sẽ tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức đào tạo, bồi dưỡng GV và cán bộ quản lý GD, chỉ đạo hai trường ĐH sư phạm trọng điểm rà soát chương trình đào tạo để sản phẩm của các trường sư phạm có thể đáp ứng được yêu cầu mới.

Về đời sống của nhà giáo, hiện đang có hai bức xúc. Thứ nhất, về chế độ đãi ngộ đối với GV, hiện nay có bất cập là cán bộ quản lý GD không được hưởng phụ cấp thâm niên, trong khi phần lớn cán bộ quản lý GD đều đã là GV xuất sắc, có cống hiến lâu năm. Bất cập này đã được bàn bạc trong Chính phủ nhưng chưa giải quyết được vì vướng quy định của Luật Công chức. Sau khi bàn bạc kỹ, Thủ tướng Chính phủ đã quyết định cho bảo lưu phụ cấp thâm niên trong 3 năm đối với các nhà giáo được điều động lên làm công tác quản lý ở sở, phòng GD-ĐT. Chúng tôi đang phối hợp với các cơ quan hữu quan nghiên cứu đề xuất giải quyết bất hợp lý này trong quá trình xây dựng đề án tiền lương mới.

Bất cập thứ hai là phụ cấp thu hút đối với GV làm việc tại vùng khó khăn, vùng sâu, vùng xa. Theo quy định hiện nay, phụ cấp này chỉ có cho GV trong 5 năm. Trên thực tế, nhiều GV sau 5 năm không có điều kiện luân chuyển về vùng thuận lợi, vẫn tiếp tục công tác ở vùng khó khăn nhưng không còn được hưởng phụ cấp. Bộ GD-ĐT đề nghị tiếp tục có phụ cấp thu hút cho các nhà giáo này để khắc phục bất hợp lý, khi nhà giáo có thâm niên làm việc lâu năm ở vùng sâu vùng xa lại có thu nhập thấp hơn nhà giáo vừa ra trường lên công tác ở cùng trường.

Bộ GD-ĐT và Công đoàn GD Việt Nam đã có đề xuất, kiến nghị về vấn đề tiền lương và thu nhập của nhà giáo và cán bộ quản lý GD. Vấn đề này sẽ được xem xét, xử lý trong tổng hòa các mối quan hệ và tương quan với các ngành nghề khác. Hy vọng tới đây việc cải cách chế độ tiền lương sẽ có những điều chỉnh mang tính lâu dài và đảm bảo được cuộc sống cho các nhà giáo.

Siết chặt kỷ cương, nâng cao chất lượng

– Đối với GDPT, năm qua, bộ có ra hai văn bản chấn chỉnh vấn đề dạy thêm học thêm và lạm thu. Qua dư luận có thể thấy các văn bản này đi vào cuộc sống. Theo thông tin chúng tôi có, việc chấn chỉnh tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan và lạm thu đầu năm học đã được triển khai tích cực ở nhiều địa phương. Tuy nhiên, cũng có nơi xử lý hơi “mạnh tay”, chúng tôi cũng đã chỉ đạo để chấn chỉnh lại việc này.

Trong năm 2013, chúng tôi sẽ tiếp tục cùng các địa phương theo dõi nhằm sớm phát hiện các vấn đề phát sinh và cùng phối hợp giải quyết kịp thời. Tôi hy vọng rằng, với sự vào cuộc quyết liệt của các địa phương, cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý với nhà trường và phụ huynh HS, tình trạng dạy thêm, học thêm tràn lan và lạm thu đầu năm học sẽ giảm đáng kể.

Đối với lĩnh vực đào tạo, chúng tôi đã quán triệt và cụ thể hóa quan điểm của Đảng thể hiện ở nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XI, nghị quyết Trung ương 3, Trung ương 4 trong việc xác định mô hình tăng trưởng GDĐH từ việc ưu tiên phát triển quy mô và số lượng sang mô hình phát triển dựa vào chất lượng; nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật và thực hiện trách nhiệm trước xã hội của các trường. Những bất cập, phiền hà trong công tác quản lý Nhà nước về GDĐH đã dần được khắc phục; trật tự, kỷ cương trong hoạt động của ngành được lập lại. Những cơ sở hoạt động tốt được kịp thời biểu dương. Những nơi làm không tốt, vi phạm các qui định đã bị xử lý nghiêm minh và công khai trước công luận.

Năm 2013 đánh dấu thời điểm Luật GDĐH bắt đầu có hiệu lực thi hành, chúng tôi sẽ tập trung vào việc soạn thảo và ban hành văn bản quy phạm pháp luật nhằm tạo nên hành lang pháp lý đầy đủ để các trường thực hiện, đồng thời đẩy mạnh công tác kiểm định chất lượng để từng bước phân tầng và xếp hạng các cơ sở đào tạo, tăng cường công tác thanh tra kiểm tra của các cơ quan quản lý Nhà nước và tự thanh kiểm tra của cơ sở đào tạo.