Bồi hồi ngày nhận lại kỷ vật đi B

Tại buổi lễ, ông Đặng Công Ngữ, Giám đốc Sở Ngoại vụ Đà Nẵng, xúc động nói: “Theo yêu cầu của cách mạng, hàng ngàn cán bộ chiến sĩ quê Đà Nẵng chia tay gia đình tập kết ra Bắc tích cực tham gia công tác, sau đó được bí mật phân công trở lại miền Nam từ 1959 đến 1975. Do trong thời gian kháng chiến phải hoạt động bí mật nên việc giữ liên lạc hết sức khó khăn. Có nhiều gia đình mất hoàn toàn liên lạc. Có cán bộ chỉ ghi vài dòng thông tin đơn sơ về địa chỉ thân nhân, có đồng chí ghi “có người anh sống tại Đà Nẵng nhưng từ khi ra Bắc đến nay không có liên lạc”, có người lại ghi khi cần báo tin cho vợ tại Hòa Vang (nhưng đáng tiếc từ khi ra Bắc đến nay không có tin tức gì về vợ con)… Tuy thế, nhiều người trong số đó đã đi mãi không gặp lại người thân, chưa một lần được ôm ấp trong lòng đứa con bé bỏng…”.

Năm tháng đi qua, những cán bộ đi B hoặc đã hi sinh, hoặc về bên kia bóng núi, thì những bộ hồ sơ này có ý nghĩa lịch sử và chính trị hết sức to lớn. Không chỉ lưu giữ lại những thông tin cá nhân mà còn là một nguồn sử liệu vô giá. Minh chứng về một giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc gắn với số phận của hàng vạn con người không tiếc máu xương hi sinh vì nghĩa lớn, góp phần giải phóng miền Nam thống nhất đất nước.

Buổi lễ trao trả kỷ vật có sự góp mặt của hơn 100 người từng là cán bộ chiến sĩ tham gia chiến đấu giải phóng Đà Nẵng, những mái đầu tóc ngả màu sương, đôi tay run run lần giở những tập hồ sơ cũ nhàu – kỷ vật một thuở họ từng gửi lại trước lúc ra chiến trường. Bà Phạm Thị Bời (77 tuổi) bồi hồi nhớ lại: “Ngày đó gửi hồ sơ, kỷ vật lại không ai nghĩ mình có ngày về được nhìn lại những gì mình gửi gắm ngày đó. Ba năm bị địch bắt giam tra tấn, tù đày với đủ ngón đòn roi. Được về lại quê hương sau ngày hòa bình là hạnh phúc lắm rồi, nhưng chừ còn vui hơn. Kí ức thời thanh xuân như được sống lại cùng đồng đội đồng chí những ngày chia lửa trên chiến trường, chia nhau củ sắn, củ khoai trong căn hầm chật chội…”. Ôm trên tay những kỷ vật thân yêu, những người lính một thời vào sinh ra tử đều không khỏi bồi hồi xúc động. Họ ôm chầm lấy nhau xúc động. Có người lặng lẽ mở tập hồ sơ chăm chú đọc như muốn hiểu thêm cuộc đời của người thân mình. Chúng tôi để ý thấy một bà lão lặng lẽ lau nước mắt. “Mấy chục năm nay tìm anh khắp chốn, chừ mới được ôm anh vào lòng”, bà Nguyễn Thị Tý, ở quận Thủ Đức (TP.HCM) chia sẻ. Bà Tý cho biết: “Tôi về thăm quê chồng không ngờ trúng dịp có giấy mời đi nhận kỷ vật của anh ấy. Mấy đêm rồi cứ thao thức. Kể từ năm 1970 đến giờ bặt tin tức, bây giờ mới được ôm những kỷ vật của anh ấy trong tay, cảm giác như anh ấy đã về với mẹ con tôi”. Bà Tý cho biết thêm, ông bà cưới nhau năm 1966, có với nhau hai mặt con. Khi đứa con thứ 2 vừa tròn 10 tháng tuổi thì chồng bà lên đường vào Nam. Ông hi sinh trước giải phóng 13 ngày nhưng mãi nhiều năm sau đó, bà lặn lội từ Bắc vào đến Đà Nẵng và cả những nơi ông từng chiến đấu vẫn không tìm thấy chồng. Hòa bình 5 năm sau bà mới nhận được giấy báo tử. “Đồng đội chồng tôi thông tin anh ấy đã hi sinh nhưng tôi vẫn quyết đi tìm. Ít ra cũng được nhận lại kỷ vật gì đó về anh ấy để nói với các con của sự hi sinh anh dũng của cha. Bây giờ thỏa nguyện rồi!”, bà Tý rưng rưng xúc động.

Chia sẻ với thân nhân các gia đình liệt sĩ, các cán bộ từng tham gia chiến đấu giải phóng quê hương, ông Văn Hữu Chiến, Chủ tịch UBND TP.Đà Nẵng, bộc bạch: “Hơn ai hết, là người con của cán bộ đi B, tôi cũng ở vào tâm trạng như các đồng chí, không có thông tin của người thân, không biết quá trình phấn đấu, cống hiến và hi sinh của cha ông như thế nào. Nhiều khi không còn lưu giữ được tấm hình nào của cha ông để lại để có được tấm ảnh thờ. Và cũng không ngờ rằng hồ sơ, kỷ vật của cha ông vẫn còn lưu giữ cho đến hôm nay…”.

Bài, ảnh: Phan Vĩnh Yên