Bữa ăn chuẩn

TS Tâm cho biết: “Hàng ngày chúng ta cần ăn trên 20 loại thực phẩm, bao gồm cả các loại gia vị (muối, tỏi…), càng nhiều màu sắc càng đa dạng. Rau đủ loại bao giờ cũng tốt hơn một thứ. Trên dĩa rau luộc màu xanh, nếu bạn có thêm một ít cà rốt, tức là bạn đã bổ sung thêm các vitamin A, E. Các loại rau xanh đậm, đỏ sậm chứa rất nhiều vitamin tan trong chất béo. Những người bình thường, không bệnh lý, cần phải ăn đủ muối, không nên ăn quá lạt (3-6g/ngày). Ăn lạt là chế độ ăn chủ yếu dành cho người bị cao huyết áp (chiếm khoảng 1/3 trong cộng đồng). Việt Nam nằm trong vùng nhiệt đới, nóng, nên lượng muối mất qua mồ hôi rất nhiều”.

Tinh bột cũng không được bỏ qua, đặc biệt nên chọn những loại thực phẩm làm tăng đường máu ít hoặc chậm sau ăn. Gạo, bánh mì, khoai củ, mì… chiếm 2/3 khẩu phần bột đường/ngày, trong đó bánh mì làm tăng đường huyết nhiều, nui gạo làm tăng vừa phải. Có thể tính như sau: một chén lưng cơm = 1/2 chén xôi trắng = một chén bún/bánh canh/phở/bánh cuốn = một chén lưng mì/nui đã nấu chín = một củ khoai lang luộc trung bình (năm – sáu củ/kg) = 1/2 củ khoai mì luộc (hai củ/kg) = một ổ bánh mì con cóc nhỏ = hai củ khoai tây trung bình (10 củ/kg) = một cái bánh chưng nhỏ. Đối với phụ nữ thể trạng bình thường, mỗi bữa có thể ăn hai chén lưng cơm.

Thực phẩm nhiều canxi giúp phòng chống bệnh loãng xương cũng có thể tìm thấy trong các loại cá nhuyễn xương (tép, cá bống trứng, cá cơm), tôm, cua, cua đồng, đậu hủ, hoặc trong một số trái cây (ăn nguyên trái, gọt ra ăn liền) như cam. Những người ăn đủ lượng rau, củ, đạm, trái cây, các loại đậu… sẽ thu nạp đủ các khoáng chất như kali, kẽm, magie… hạn chế bị chuột rút.

Việc bổ sung chất béo là rất cần thiết, vì chất béo cũng tham gia vào quá trình xây dựng tế bào, điều hòa nội tiết và là chất trung gian trong quá trình điều hòa huyết áp, đông máu; vận chuyển các vitamin tan trong dầu như vitamin A, D, E, K. Như vậy, chúng ta có thể dùng dưới 30% chất béo trên tổng năng lượng hàng ngày. Cụ thể: thịt mỡ, da heo có thể dùng một – hai lần/tuần.

Đạm thực vật và đạm động vật dĩ nhiên là thực đơn không thể thiếu. Đạm cá (cá đối, các trích, cá hồi, cá ngừ, cá thu…), đạm đậu nành sẽ tốt cho việc phòng bệnh tim mạch và điều chỉnh rối loạn chuyển hóa mỡ. Tuy nhiên, nếu chỉ chăm chăm sử dụng đạm thực vật, có thể thiếu máu vì thiếu sắt. Còn nếu dùng quá nhiều đạm động vật, đặc biệt thịt đỏ và hải sản, nguy cơ tăng axit uric – một trong những biểu hiện của bệnh gút là điều không thể tránh khỏi.

Mỗi ngày, chúng ta cần khoảng 300 – 400g rau củ, kết hợp ít nhất bốn – năm loại rau khác nhau trong ngày: một bó rau muống trung bình, bốn bó rau ngót, hai – ba bó rau mồng tơi/dền/cải, bốn trái cà tím/cà rốt/cà chua/củ cải trắng trung bình, hai trái mướp, hai trái dưa leo trung bình, 40 trái đậu bắp, 20 trái đậu rồng… Trong khi đó, trái cây cũng không nên nhiều hơn 300g/ngày. 100g trái cây tương đương với một miếng đu đủ nhỏ, một miếng dưa hấu nhỏ, một trái chuối nhỏ, hai trái chuối sứ, một quả cam trung bình, 1/4 trái thanh long, 1/4 trái dứa nhỏ…

Nhưng ăn nhiều rau quá cũng gây rối loạn tiêu hóa, nhất là ở những người lớn tuổi. Các loại rau có nhiều chất xơ không tan, thức ăn tống xuống ruột già chậm, dễ làm chướng bụng, khó tiêu, có thể gây táo bón nếu không uống đủ nước. Nhóm rau củ nhớt, xơ tan nhiều, có thể gây tiêu chảy. Trái cây bổ sung nhiều vitamin và chất khoáng, nhưng nếu ăn không kiểm soát cũng có thể gây ra béo phì, vì trái cây cung cấp năng lượng, kể cả trái cây lạt hoặc trái cây ngọt. Do đó, có thể dẫn đến rối loạn chuyển hóa mỡ, tăng glyceride máu dẫn đến gan nhiễm mỡ; hoặc rối loạn chuyển hóa đường ở một số bệnh lý như đái tháo đường.

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến cáo: nếu chế độ ăn bình thường, chức năng tiêu hóa tốt, chúng ta không nên bổ sung các loại men vi sinh. Có chăng, chỉ nên bổ sung thêm nhóm vitamin tan trong nước (B và C…) bằng một viên đa sinh tố đối với những người vừa ốm dậy, người lớn tuổi, trẻ đang trong giai đoạn tăng trưởng.

Việc ăn sáng với một chén ngũ cốc không béo, ít đường pha với sữa, sẽ bổ sung rất nhiều vi chất và chất xơ, rất tốt cho sức khỏe. Bên cạnh đó, các loại hạt, đậu cũng chứa rất nhiều khoáng chất, chống oxy hóa.