Cách để đi vào lòng con trẻ

Không ít trường hợp cha mẹ đành chấp nhận “ngậm bồ hòn làm ngọt” trong cách hướng dẫn và dạy dỗ con. Không phải lỗi tại vấn đề quá khó đến mức cha mẹ không hiểu và không dạy được, chỉ là những kiến thức đầu tiểu học hay những bài học lễ nghĩa đơn thuần. Ấy vậy mà nhiều phụ huynh đành bó tay chỉ vì “bụt chùa nhà không thiêng”. Thôi thì tất cả nhờ cậy vào cô giáo, thầy giáo, huấn luyện viên ở trường, ở các trung tâm.

Phụ huynh khi dạy trẻ cần có sự phân công thống nhất, bởi một trong những lý do trẻ khó nghe theo cha mẹ nếu như cách giáo dục của mỗi người thiếu nhất quán, bất đồng khiến trẻ lúng túng không biết theo ai mới đúng. Ảnh: IT

Ba mẹ dạy không bằng thầy cô dạy

Vợ chồng người bạn tôi đều là giảng viên ở một trường đại học tại TP.HCM nhưng suốt ngày than phiền và cảm thấy bất lực trong cách dạy hai đứa trẻ. Đứa lớn 13 tuổi, đứa nhỏ 8 tuổi, dù gia đình anh bạn tôi dành rất nhiều thời gian chăm sóc hai cháu cũng như thường xuyên lên mạng tìm hiểu những thông tin để có cách dạy con sao cho hiệu quả. Vậy mà, hai đứa trẻ vẫn làm cho anh chị không hài lòng, vì chúng bảo “Mẹ dạy không giống cô. Cô giảng bài mới đúng, chứ bài mẹ bày chẳng đúng đâu!”. Kết quả học tập hai cháu đều đạt khá, giỏi nhưng thường không chịu làm theo lời cha mẹ. Với chúng cô giáo ở trường là giỏi nhất, đúng nhất. Dù rất muốn các bé có nhiều kỹ năng cũng như thái độ tích cực nhưng anh chị bỏ ra nhiều công sức rèn luyện vẫn không đạt được hiệu quả như mong muốn. Cháu lớn tự tin nói với ba mẹ là: “Không phải vì ba mẹ là giảng viên trường đại học có nghĩa là điều gì cũng đúng. Con thấy phương pháp của ba mẹ dạy con là chưa phù hợp với lứa tuổi chúng con, có nhiều điều con thấy dễ hiểu hơn khi học từ cô giáo”.

Một câu chuyện dở khóc dở cười là: Mỗi tuần cô bạn tôi quyết tâm hướng dẫn cháu cách chơi cầu lông nhưng đã ba tháng cháu vẫn chưa biết chơi. Giải pháp cuối cùng là anh chị cho cháu đến trung tâm để huấn luyện viên môn cầu lông kèm cặp. Chỉ trong vòng 10 ngày mà hai đứa con nhà anh chị đều biết chơi đúng kỹ thuật. Chị bạn phải thốt lên: “Đúng là mẹ dạy không bằng thầy dạy”. Dạy cháu biết chào hỏi và nói chuyện lễ phép với người lớn nhưng được hôm trước, hôm sau thì đâu lại vào đó. Nhưng chỉ cần nhờ cô giáo nhắc nhở khéo là về hai cu cậu chấp hành răm rắp. Có lần anh chị dạy cháu về các đơn vị độ dài trong chương trình lớp 3 (km, m, dm, cm, mm) trước khi cô dạy để cháu hình dung trước lên lớp đỡ bỡ ngỡ. Nhưng cả hai ngày mẹ con cùng nhau vật lộn mà cháu vẫn chưa tiếp thu được, nhớ trước, quên sau. Tuy nhiên, sau khi cô dạy thì cháu lại tiếp thu đâu vào đó. Chuyện đánh răng, rửa tay và giữ gìn vệ sinh hằng ngày cũng thế. Ba mẹ dạy bảo “hết hơi” nhưng hai đứa nhỏ chỉ đánh răng qua loa, đại khái; rửa tay thì có lúc nhớ lúc quên; lau mặt thì qua quệt cho có… Thế mà chỉ cần nhờ bác sĩ và cô giáo “nhắc khéo” cho mấy câu là về anh bảo em cùng nhau nghiêm chỉnh thực hiện.

Sao lại khó bảo?

Trong thực tế rất nhiều trường hợp như vậy, không phải cha mẹ không có trình độ, kỹ năng và càng không phải trẻ tiếp thu chậm nhưng hiệu quả giáo dục ở gia đình nhiều lúc lại không như mong muốn.

Tiến sĩ tâm lý Nguyễn Văn Công (Hội Tâm lý – giáo dục Đồng Nai) chia sẻ: “Việc trẻ được thầy cô dạy bảo trên lớp với mô hình lớp học tập trung thì sự thi đua, phấn đấu giữa các học sinh sẽ kích thích các em cố gắng. Bên cạnh đó, việc trang bị những kỹ năng ở trường bao giờ cũng hiệu quả hơn, có hệ thống hơn là ở nhà, vì thầy cô có cách thức tổ chức phù hợp, khoa học giúp các bé dễ dàng thực hiện”.

Thứ nhất, ai cũng có chuyên môn của mình: Đây là nguyên nhân cơ bản mà cha mẹ khó thực hiện được. Không phải cứ là giảng viên, là thạc sĩ, tiến sĩ là có thể có kỹ năng dạy trẻ con tốt. Quan trọng, cha mẹ phải nắm được đặc điểm tâm lý của từng đứa trẻ, biết lựa chọn phương pháp dạy phù hợp với trẻ ở từng độ tuổi. Phần lớn, cha mẹ thường dạy trẻ kiểu truyền kinh nghiệm, người lớn biết thế nào thì dạy thế đó, miễn là kết quả đúng là được. Gần đây, một số phụ huynh chọn cách cho con tự học ở nhà với mong muốn đạt kết quả tốt (mô hình home schooling), song không phải phụ huynh nào cũng có đủ điều kiện để thực hiện tốt được, nhất là điều kiện về kiến thức tâm lý và kỹ năng sư phạm. Cách dạy này càng làm cho các em khó hiểu một khi các em đã định hình được phương pháp mà thầy cô đã dạy trên lớp.

Thứ hai trẻ dễ bị ám thị. Đối với trẻ, trường học và thầy cô ở trường, bác sĩ ở phòng khám, huấn luyện viên ở trung tâm huấn luyện… là hình mẫu vô cùng quan trọng, và “luôn luôn đúng”. Đôi khi các em quan niệm việc học với giáo viên ở trường là quan trọng nhất, còn việc cha mẹ hướng dẫn, dạy dỗ ở nhà chỉ là việc phụ. Đối với trẻ, những người có chuyên môn sẽ làm cho các bé tin tưởng và tự giác tuân theo. Vì thế, mới có chuyện khi trẻ thường tiếp thu nghiêng về thầy cô hơn là cha mẹ. Để giúp phụ huynh dễ dàng đi vào lòng trẻ một cách hiệu quả, cần phải chú ý mấy vấn đề sau:

Hiểu trẻ: Hiểu về nhu cầu trẻ, tính cách trẻ, mức độ nhận thức, phương pháp dạy phù hợp với lứa tuổi. Mỗi đứa trẻ khác nhau, có cách tác động giáo dục khác nhau.Trẻ nhỏ hiểu mọi vấn đề đều rất cụ thể, cảm tính, không thích lý giải, thuyết phục dài dòng. “Nói phải” cho trẻ nghe và hành động theo luôn là một nghệ thuật. Để những lời răn dạy của mình thật sự có trọng lượng đối với trẻ, cha mẹ cần phải tôn trọng suy nghĩ và ý kiến của trẻ. Trong quá trình trưởng thành, ý thức tự chủ của trẻ ngày càng mạnh và sẽ dần dần hình thành chính kiến của mình. Vì thế, gia đình cần giảm dần sự quản lý, áp đặt của mình dành cho trẻ. Hằng ngày cũng nên ít nói những lời chỉ trích trẻ mà nên nói chuyện với trẻ bằng cách đưa ra ý kiến cùng nhau trao đổi để trẻ thấy hợp lý mà tuân theo và tạo bầu không khí bình đẳng, dân chủ trong gia đình. Khi được trao đổi thoải mái trẻ sẽ tìm tòi, phát hiện và phát huy trí sáng tạo, độc lập của mình.

Không nên dạy trước cho trẻ những kiến thức mà cha mẹ chỉ nên củng cố, hệ thống giúp trẻ nắm vững kiến thức, kỹ năng. Kích thích trẻ tự học, tự hoàn thiện và cha mẹ là người cố vấn khi trẻ thật sự cần. Để thật sự là bạn đồng hành của trẻ, cha mẹ đừng quá cố ôm đồm. Xã hội đã có sự phân công lao động, cha mẹ cũng nên tin tưởng vào vai trò đảm trách của thầy cô, huấn luyện viên, bác sĩ. Trong gia đình khi dạy trẻ cần có sự phân công thống nhất. Bởi một trong những lý do trẻ khó nghe theo cha mẹ nếu như cách giáo dục của mỗi người thiếu nhất quán, bất đồng khiến trẻ lúng túng không biết theo ai mới đúng.

Lê Phạm Phương Lan
(Giảng viên tâm lý)