Trong muôn vàn khó khăn về giáo dục học sinh ở nhà trường THPT hiện nay, có một công việc gian nan mang tên “giáo dục học sinh hòa nhập”!
Nhận diện thực trạng “học sinh hòa nhập”
Học sinh hòa nhập là cách nói để chỉ học sinh có nhu cầu giáo dục đặc biệt, như khuyết tật trí tuệ, khiếm thính, khiếm thị, rối loạn phổ tự kỷ, khó khăn học tập… nhưng được học chung với học sinh bình thường trong môi trường phổ thông. Ngoài ra, một số nơi cũng mở rộng khái niệm cho học sinh thuộc nhóm dễ tổn thương (mồ côi, dân tộc thiểu số rất ít người, hoàn cảnh đặc biệt khó khăn…) để các em được tham gia bình đẳng.
Một thực tế hiện nay là diện học sinh nói trên ngày càng tăng theo tình hình tăng cơ học của dân số tại các trường THPT. Từ khi Luật Người khuyết tật năm 2010 và Thông tư 03/2018/TT-BGDĐT (quy định về giáo dục hòa nhập) có hiệu lực, nhiều trường THPT đã tiếp nhận học sinh hòa nhập để giáo dục theo hình thức các em học trong cùng lớp với bạn bè bình thường. Và nhà trường có kế hoạch giáo dục cá nhân riêng cho từng em.
Hiện nay, Nhà nước đã có nhiều chính sách hỗ trợ cho học sinh hòa nhập như miễn giảm học phí, hỗ trợ phương tiện học tập cho học sinh khuyết tật, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 có khung mở để xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân, một số dự án của Bộ GD-ĐT và Sở GD-ĐT về triển khai tập huấn giáo viên, xây dựng “trường học thân thiện, hòa nhập”, tăng cường công tác tuyên truyền để học sinh bình thường hiểu và chia sẻ, ứng dụng công nghệ cho người khuyết tật…
Tuy nhiên, với đặc điểm như đã nói ở trên, học sinh diện hòa nhập khi tham gia học với học sinh bình thường tại trường phổ thông đã gặp rất nhiều khó khăn. Như là, giáo viên phổ thông chưa được đào tạo sâu về giáo dục đặc biệt, thiếu nhân lực hỗ trợ (trợ giảng, nhân viên công tác xã hội), cơ sở vật chất, thiết bị hỗ trợ còn hạn chế (ram dốc, phòng học chức năng, tài liệu chữ nổi…). Ngoài ra còn tâm lý kỳ thị từ bạn bè trong lớp, thiếu kỹ năng giao tiếp hòa nhập từ bạn học…
Em V. (học sinh khiếm thị lớp 12, đang học tại một trường THPT ở phường Tây Thạnh, TP.HCM) chia sẻ: “Với em, việc đi học cùng với các bạn sáng mắt có rất nhiều sự sợ hãi. Em sợ không thể hòa nhập được với các bạn, sợ không thể theo kịp bài giảng của các thầy cô, sợ sẽ ảnh hưởng việc học của bạn cùng bàn vì đôi khi bạn phải dành một phần thời gian cho việc học để hỗ trợ em trong việc ghi chép bài học hoặc giải thích những gì giáo viên ghi trên bảng, hình ảnh chiếu trên ti vi…”.
Cần giải pháp đồng bộ
Tham gia giảng dạy học sinh hòa nhập nhiều năm, chúng tôi thấy cần sự chung tay của nhiều thành phần trong việc giáo dục học sinh hòa nhập. Đối với nhà trường, xây dựng kế hoạch giáo dục cá nhân cho từng học sinh hòa nhập, nêu rõ mục tiêu, nội dung, phương pháp, đánh giá. Bố trí người hỗ trợ (trợ giảng, nhân viên công tác xã hội, cán bộ tâm lý học đường) cho các lớp có học sinh hòa nhập. Cải thiện cơ sở vật chất: lối đi cho xe lăn, biển báo dễ nhìn, phòng học hỗ trợ, thư viện với tài liệu chữ nổi hoặc sách nói. Xây dựng môi trường thân thiện như tổ chức hoạt động ngoại khóa, câu lạc bộ, nhóm bạn giúp bạn để tăng sự gắn kết.
Đối với giáo viên, cần tập huấn về giáo dục đặc biệt, về phương pháp dạy phân hóa, đánh giá linh hoạt, kỹ năng giao tiếp với học sinh khuyết tật. Thầy cô cần điều chỉnh bài dạy, giảm yêu cầu quá sức, bổ sung tranh ảnh, video minh họa, tài liệu chữ to hoặc chữ nổi. Khuyến khích bạn bè hỗ trợ nhau, như phân công nhóm học tập đôi bạn cùng tiến. Tiến hành theo dõi tiến bộ cá nhân để ghi nhận sự tiến bộ nhỏ nhất nhằm động viên học sinh.
Đối với học sinh bình thường trong lớp, nhà trường cần giáo dục thái độ tôn trọng, không kỳ thị qua các tiết sinh hoạt, hoạt động ngoại khóa. Khuyến khích bạn giúp bạn như giao nhiệm vụ trong lớp để các em có cơ hội hỗ trợ bạn hòa nhập. Xây dựng “câu lạc bộ hòa nhập” hoặc nhóm tình nguyện trong lớp, trong trường.
Về phía gia đình, cha mẹ cần phối hợp chặt chẽ với giáo viên để cung cấp thông tin về tình trạng của con, tham gia góp ý kế hoạch giáo dục cá nhân. Phụ huynh cần tạo môi trường tích cực ở nhà, tham gia tập huấn (nếu nhà trường hoặc địa phương tổ chức) để có kỹ năng hỗ trợ con học. Thêm nữa, về chính sách và cộng đồng, cần đề xuất tăng ngân sách hỗ trợ học sinh hòa nhập cho các trường THPT. Phối hợp với các tổ chức xã hội, doanh nghiệp để cung cấp học bổng, phương tiện học tập. Xây dựng mạng lưới hỗ trợ liên trường để chia sẻ kinh nghiệm.
Mặt khác, cần phát huy vai trò nỗ lực của chính học sinh hòa nhập. Về điều này, em V. cho biết: “Em rất hy vọng các giáo viên bộ môn sẽ cho em thêm thời gian làm bài kiểm tra và với môn toán, em có thể làm kiểm tra bằng hình thức trắc nghiệm. Em cũng mong các thầy cô sẽ để ý đến những bạn học sinh hòa nhập giống em vì em biết có rất nhiều bạn học rất tốt. Bản thân em cũng sẽ cố gắng học tập thật tốt để không phụ sự giúp đỡ của các thầy cô”.
Mô hình hóa hoạt động giáo dục “học sinh hòa nhập”
Dưới đây là mô hình hoạt động được giáo viên phụ trách phòng tâm lý của một trường THPT tại phường Đức Nhuận (TP.HCM) tổ chức. Chúng tôi xin giới thiệu với bạn đọc tham khảo.
Tên hoạt động: MÔ HÌNH “CÂU LẠC BỘ BẠN ĐỒNG HÀNH”: Mục 1. Mục tiêu: Hỗ trợ học sinh hòa nhập (khuyết tật, khó khăn đặc biệt) về học tập, tâm lý, kỹ năng sống; tạo môi trường thân thiện, khuyến khích học sinh bình thường tham gia giúp đỡ bạn; giảm kỳ thị, nâng cao nhận thức của cả lớp, cả trường về giáo dục hòa nhập. Mục 2. Thành phần: Cố vấn 1-2 giáo viên (thường là giáo viên chủ nhiệm hoặc giáo viên tâm lý học đường); thành viên: học sinh tình nguyện các khối, học sinh hòa nhập; khách mời định kỳ: chuyên gia tâm lý, cán bộ y tế học đường, phụ huynh. Mục 3. Hoạt động chính: Học tập với hình thức tổ chức “Đôi bạn cùng tiến” – mỗi học sinh hòa nhập có 1-2 bạn hỗ trợ học bài, làm bài tập; kỹ năng sống: câu lạc bộ tổ chức các buổi hướng dẫn kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tự phục vụ cho học sinh hòa nhập; tuyên truyền: làm pano, tờ rơi, video về quyền lợi người khuyết tật và giáo dục hòa nhập, chia sẻ trong giờ sinh hoạt; hoạt động ngoại khóa: trò chơi, văn nghệ, thể thao có điều chỉnh phù hợp để học sinh hòa nhập cùng tham gia; hỗ trợ tinh thần: lập “hộp thư yêu thương” hoặc nhóm trao đổi riêng để lắng nghe tâm tư các em. Mục 4. Cách tổ chức: Khảo sát nhu cầu: nhà trường lập danh sách học sinh hòa nhập và nhu cầu hỗ trợ; tuyển tình nguyện viên: phát động trong toàn trường; lập ban điều hành: có chủ nhiệm câu lạc bộ, phó chủ nhiệm, các ban chuyên trách (học tập, truyền thông, sự kiện); kế hoạch năm: xây dựng kế hoạch hoạt động cụ thể theo tháng/quý. Mục 5. Kết quả mong đợi: Học sinh hòa nhập tự tin, tiến bộ hơn trong học tập và giao tiếp; học sinh bình thường rèn được kỹ năng hợp tác, đồng cảm; nhà trường có môi trường giáo dục hòa nhập rõ rệt, trở thành điểm sáng.
Trần Nhân Trung
Bình luận (0)