Cần sử dụng văn mẫu đúng cách

Đối với học sinh (HS) THCS và THPT, việc học văn trong giai đoạn này đòi hỏi các em phải học cách tổng – phân – hợp (tổng hợp, phân tích và khái quát) vấn đề và quan trọng hơn là tìm, phát hiện ra cái hay của tác phẩm mà có thể thầy cô không nói đến. Chính vì thế, không nên chỉ đánh giá sách văn mẫu (VM) theo hướng tiêu cực là làm HS lười suy nghĩ và chỉ biết sao chép, mà đó cũng là một cách học văn tốt, bổ trợ kiến thức cho HS. Có chăng là lỗi từ phía người sử dụng, đã khai thác nó nhằm mục đích “trả bài” và “đối phó” thay vì tìm ý tưởng và sáng tạo.

Cũng giống như một tờ báo, một tạp chí văn học bình luận tác phẩm, VM chính là tuyển tập những bài văn chọn lọc đã được kiểm duyệt mà HS có thể dễ dàng tìm cho mình một cuốn sách phù hợp và dễ cảm nhận. VM cũng có từng loại. Có những đề VM theo dạng chung của Bộ GD-ĐT như: Phân tích tâm lý nhân vật, bình giảng một khổ thơ hoặc một chủ đề lý luận văn học. Nhưng cũng có sách VM gợi ý cả cách mở bài, thân bài và kết luận. Người sành đọc sách còn là người biết chọn lựa cuốn nào mình cần trong thế giới sách ấy. Hơn hết, đối với HS, khi được thầy cô định hướng tìm hiểu tác phẩm trong nhà trường thì các em cũng có tiêu chí để chọn cho mình một cuốn thật phù hợp. Nhìn qua các kệ sách chúng ta cũng dễ nhận ra, sách VM dành cho bậc THCS và THPT chủ yếu được các em HS chủ động chọn mua, chứ không phải phụ huynh. Vậy HS chọn và sử dụng sách như nào cho đúng?

Đầu tiên là chọn sách có hướng dẫn lập dàn ý: Đây là cách để các em dựa vào đề bài mà thấy được toàn bộ vấn đề mình cần phải làm bật lên khi phân tích và không để sót ý. Đọc nhiều bài VM, các em cũng sẽ dần dần hình thành cho mình một tư duy, với kiểu bài này, mình sẽ phải làm bố cục như thế nào cho chắc chắn và hiệu quả. Tiếp theo, chọn sách có kiểu đề truyền thống: Phân tích tâm lý nhân vật, bình giảng khổ thơ, nghị luận xã hội… là những dạng đề cơ bản trong chương trình phổ thông cũng như thi ĐH. Đọc dạng VM này các em sẽ học hỏi được cách phân tích dẫn chứng, bình giảng ngôn từ, và cảm nhận rung động của văn chương. Thành thạo kĩ năng này là các em đã thành công khi viết một bài văn. Ngoài ra, các em HS nên chọn sách có nhiều dạng đề và nhiều bài viết: Ví dụ với bài học Vội vàng (Xuân Diệu), trong sách VM sẽ đưa ra nhiều dạng đề khác nhau cùng các bài viết mẫu khác nhau. Cuốn sách này sẽ giúp các em khai thác được các khía cạnh của văn học, có cái nhìn đa dạng, đa chiều để bình giảng và học hỏi thêm được cách chuyển ý, chuyển đoạn sao cho mượt mà, cuốn hút. Dùng bút đỏ kẻ dưới phần mình cho là quan trọng nhất, hay nhất và ghi chép lại vào vở để nhớ. Đây là cách giúp các em nhớ lâu và ấn tượng hơn với tác phẩm. Cuối cùng là sách nâng cao: Các đề bài trong cuốn sách thường khó, buộc các em phải tư duy, suy nghĩ và đánh giá tổng hợp vấn đề. Các em sẽ có thêm quan điểm mới nhìn nhận tác phẩm, đồng thời cũng biết nhiều hơn về những bình luận, phân tích của các nhà nghiên cứu văn học, phê bình văn học được trích dẫn trong sách, nâng cao trình độ cho em trong cách lập luận và chứng minh.

Minh Ngọc