Giữa trung tâm phường Bình Tiên hôm nay (quận 6 cũ), ít ai ngờ ngôi nhà nhỏ số 91 đường Phạm Văn Chí từng là “lá chắn thép” của cách mạng trong những năm tháng khốc liệt. Đối diện Ty Cảnh sát quốc gia, kề bên Tòa hành chính Sài Gòn thời Mỹ – ngụy, ngay cả trên sân thượng từng có cả trăm cảnh sát dã chiến đóng quân, nơi đây vẫn lặng lẽ che giấu những người lãnh đạo cao nhất của Thành ủy Sài Gòn – Gia Định. Từ căn phòng chật hẹp với ngăn bí mật sau tủ gỗ hay hầm ẩn dưới bếp củi, nhiều quyết sách quan trọng đã được đưa ra, kết nối chiến khu với nội thành, góp phần làm nên thắng lợi mùa Xuân 1975.
Ngôi nhà nhỏ ghi dấu những quyết sách lớn
Ngôi nhà 91 Phạm Văn Chí vốn là tư gia của ông Lưu Vinh Phong – một doanh nhân người Hoa yêu nước, tham gia hoạt động cách mạng từ rất sớm. Từ cuối năm 1968 đến ngày 30-4-1975, căn nhà trở thành nơi bí mật nuôi giấu nhiều đồng chí lãnh đạo của Thành ủy Sài Gòn – Gia Định và Ban Hoa vận T4 như đồng chí Trần Bạch Đằng, Mai Chí Thọ, Lâm Tư Quang, Trần Văn Tựu…
Điều đặc biệt là vị trí ngôi nhà vô cùng hiểm nguy. Nó nằm ngay đối diện Ty Cảnh sát quốc gia, bên hông Tòa hành chính (quận 6 cũ), còn trên sân thượng lại có cả một trung đội cảnh sát dã chiến đồn trú để bảo vệ cơ quan đầu não của chính quyền Sài Gòn lúc bấy giờ. Vậy nhưng, trong chính lòng địch ấy, các chiến sĩ cách mạng của ta vẫn được bảo vệ an toàn tuyệt đối.
Bà Trường Thanh, quản lý Nhà Truyền thống Cách mạng người Hoa, chia sẻ: “Chỉ cần một sơ suất nhỏ, cái giá phải trả cho cả gia đình ông Lưu Vinh là tù đày hoặc mất mạng. Nhưng với tinh thần cách mạng kiên trung, họ vẫn âm thầm nhận trách nhiệm lớn lao, bảo vệ lãnh đạo, góp phần giữ vững mạch nối cách mạng giữa chiến khu và nội thành”.
Để có thể che mắt kẻ thù, ngay từ năm 1963, ông Lưu Vinh đã cải tạo căn nhà thành một “pháo đài” bí mật. Tầng trệt được ngụy trang là nơi kinh doanh xi mạ, may quần áo, vừa tiếp khách vừa làm bình phong hợp pháp. Gác lửng là nơi đồng chí Trần Bạch Đằng từng ở và làm việc. Tại đây, gia chủ thiết kế một hầm bí mật nhỏ sát tường, cửa chui chỉ rộng chưa đến nửa mét, được ngụy trang bằng chiếc tủ gỗ. Không gian hẹp ấy có thể chứa được hai người cùng súng đạn, lựu đạn dự phòng.
Trên lầu một, gia đình vừa sinh hoạt, vừa sản xuất đồ chơi trẻ em. Ở gian bếp, một hầm bí mật khác được xây khéo léo: ngăn trên là bếp củi, ngăn dưới để củi, nhưng phía trong lại thông vào hầm trú ẩn. Trong tình huống nguy cấp, cán bộ cách mạng có thể ẩn mình ngay trong lòng căn bếp mà kẻ thù khó lòng phát hiện.
Theo lời bà Trường Thanh, những chi tiết ấy hiện nay vẫn còn được bảo tồn: “Chiếc tủ gỗ, bàn làm việc, giường nhỏ ở gác lửng… vẫn giữ nguyên vị trí từ những năm 1968. Du khách đến đây thường rất xúc động khi được tận mắt nhìn thấy không gian sinh hoạt và làm việc của các đồng chí lãnh đạo ngay trong lòng địch”.
Những hạt nhân kiên trung giữa lòng địch
Không chỉ riêng ông Lưu Vinh, mà cả gia đình ông – từ người mẹ già, người vợ là dì Lâm Hòa cho đến các con đều một lòng theo cách mạng. Họ cùng nhau gánh vác trọng trách nuôi giấu cán bộ, lo toan từ bữa ăn, giấc ngủ đến bảo đảm an toàn tuyệt đối.
Trong thời điểm Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968, đồng chí Trần Văn Tựu – Chánh văn phòng Ban Hoa vận Trung ương Cục miền Nam đã ở tại cơ sở này suốt một tháng. Ngay sau đó, đồng chí Trần Bạch Đằng – Bí thư Phân khu 6, sau này là Phó Bí thư Thành ủy Sài Gòn – Gia Định cũng được bố trí trú ẩn và làm việc tại đây trong suốt nhiều năm. Chính từ ngôi nhà này, nhiều chủ trương quan trọng của phong trào cách mạng nội thành được chỉ đạo kịp thời.
 Ngôi nhà nhỏ hẹp, chỉ rộng 3,2m, dài hơn 20m, nhưng chứa đựng cả một giai đoạn lịch sử hào hùng. Những hầm bí mật, căn phòng chật chội, chiếc giường gỗ, tủ gỗ che lối vào… tất cả vẫn được giữ nguyên, như để nhắc nhớ hậu thế về sự quả cảm, trí tuệ và tinh thần đoàn kết của những con người từng sống, chiến đấu nơi đây. |
Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, đồng bào Hoa tại Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định luôn kề vai sát cánh với nhân dân các dân tộc anh em. Họ không chỉ đóng góp sức người, sức của, mà còn xây dựng nhiều cơ sở cách mạng bí mật ngay trong cộng đồng để phục vụ cho công tác lãnh đạo phong trào.
Từ năm 1967 trở đi, phong trào cách mạng trong đồng bào Hoa phát triển mạnh, đặc biệt với sự hình thành và hoạt động của Ban Hoa vận T4. Chính tại ngôi nhà 91 Phạm Văn Chí, những đường dây liên lạc, nơi hội họp, trú ẩn đã góp phần duy trì thế trận cách mạng trong lòng đô thị, bất chấp sự truy lùng gắt gao của kẻ thù.
Sau ngày đất nước thống nhất, ông Lưu Vinh Phong đã hiến toàn bộ ngôi nhà cho Nhà nước. Từ năm 1975 đến nay, số 91 Phạm Văn Chí được sử dụng làm Nhà Truyền thống Cách mạng người Hoa TP.HCM. Năm 2008, nơi đây chính thức được công nhận là Di tích lịch sử cấp thành phố.
Bà Trường Thanh bày tỏ: “Chúng tôi coi việc gìn giữ ngôi nhà này không chỉ là trách nhiệm với lịch sử, mà còn là món nợ tinh thần với gia đình ông Lưu Vinh và với biết bao đồng bào Hoa đã hy sinh cho độc lập dân tộc. Mỗi khi đón tiếp các em nhỏ, tôi đều mong các em hiểu rằng tự do hôm nay được đánh đổi bằng máu xương và lòng tận hiến của nhiều thế hệ”.
Ngôi nhà số 91 Phạm Văn Chí hôm nay là minh chứng sống động cho sự quả cảm của cộng đồng người Hoa và cho tinh thần cách mạng kiên cường ngay giữa lòng địch. Từ một cơ sở bí mật của Thành ủy Sài Gòn – Gia Định, nơi đây đã trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Và mỗi lần nhắc đến di tích này cũng là nhắc lại một thông điệp giản dị nhưng sâu sắc: lịch sử chỉ có thể được gìn giữ khi chúng ta biết trân trọng, bảo vệ và truyền tiếp ngọn lửa niềm tin cho mai sau. Đây là minh chứng sống động cho câu chuyện “giữa lòng địch vẫn có những hạt nhân cách mạng bền bỉ, kiên trung”.
Thủy Phạm
Bình luận (0)