Chính sách ưu đãi giá điện 2011: Nơi cần “không có”, nơi có “không cần”

Thời hạn 31/3 để các hộ thu nhập thấp đăng ký hỗ trợ giá điện đã gần hết, nhưng theo ghi nhận tại các địa phương, số hộ đi đăng ký để hưởng hỗ trợ không nhiều. Trong khi đó, một đối tượng khác cũng thuộc diện được hưởng trợ cấp giá điện lại "chờ mỏi cổ" không thấy trợ cấp đâu – đó là những người đi thuê trọ.

Từ năm 2011, ưu đãi giá điện theo phương thức mới là bỏ hỗ trợ đại trà 50 kWh đầu tiên. Ảnh: Chí Cường

Cục trưởng Cục Điều tiết Điện lực (Bộ Công Thương) Phạm Mạnh Thắng đã từng thừa nhận, trong năm 2010 chính sách hỗ trợ giá điện cho người thuê trọ còn nhiều lỗ hổng, nhiều người đi thuê trọ bị chủ cho thuê áp mức giá cao hơn nhiều so quy định. Vậy nhưng, hiện tại tình trạng này vẫn chưa được khắc phục, đây vẫn là đối tượng chịu nhiều thiệt thòi nhất.

Ông Hoàng Quốc Vượng, Thứ trưởng Bộ Công Thương nhận định: "Số người đăng ký ít có thể là do những hộ thu nhập thấp mà sử dụng dưới 50 kWh/tháng không nhiều". Trước đây, giá điện được hỗ trợ gián tiếp qua 50 kWh đầu tiên cho tất cả mọi hộ tiêu dùng điện sinh hoạt. Từ 2011, ưu đãi giá điện theo phương thức mới là bỏ hỗ trợ đại trà 50 kWh đầu tiên. Theo đó nấc thang đầu tiên áp dụng chung là 0-100 kWh/tháng với giá 1.242 đồng/kWh.

Những hộ thuộc diện thu nhập thấp, thường xuyên sử dụng dưới 50 kWh/tháng và có đăng ký với các Công ty điện lực địa phương mới được hưởng ưu đãi giá điện từ 0 – 50 kWh đầu tiên theo mức giá  khoảng 993 đồng/kWh. Tức là nếu đăng ký thuộc diện ưu đãi này, thì mỗi tháng hộ đó sẽ được giảm khoảng 12.450 đồng tiền điện so với trường hợp không ưu đãi.

Với mức ưu đãi thấp như vậy, cùng với điều kiện ngặt nghèo, thường xuyên sử dụng dưới 50 kWh/tháng thì không khó hiểu khi số hộ đăng ký ưu đãi giá điện 50 kWh đầu tiên lại thấp. Nhưng điều đáng nói là tính thực tiễn của chính sách đưa ra.

Đáng ra, trước khi ban hành chính sách này, Bộ Công Thương – cơ quan tham mưu của Chính phủ đã phải có số liệu thống kê số hộ thu nhập thấp, thường xuyên sử dụng dưới 50 kWh để làm căn cứ tính toán thực thi. Sao lại để chính sách đưa ra rồi mới "giật mình" thấy… không hiệu quả?

Riêng với các hộ nghèo, theo ông Vượng, các hộ nghèo không cần phải đến đăng ký tại các địa điểm của Tập đoàn Điện lực VN để hưởng trợ cấp tiền điện 30.000 đồng/tháng. Các hộ nghèo sẽ được trợ cấp trên cơ sở "Chuẩn nghèo" áp dụng cho giai đoạn 2011-2015 được Thủ tướng Chính phủ ban hành ngày 21/9/2010.

Theo đó, hộ nghèo ở nông thôn là hộ có mức thu nhập bình quân mỗi tháng từ 400.000 đồng/người trở xuống. Hộ nghèo ở thành thị là hộ có mức thu nhập bình quân mỗi tháng từ 500.000 đồng/người trở xuống. Theo chuẩn nghèo này, hiện cả nước có hơn 3,1 triệu hộ nghèo. Các hộ này sẽ được nhận trực tiếp tiền hỗ trợ từ địa phương qua đầu mối là Bộ LĐ,TB&XH. Dự kiến, khoản tiền này sẽ được chi trả cùng với các khoản hỗ trợ cho người nghèo khác và sẽ được trả theo quý.

Trong khi giá điện hỗ trợ 50 kWh đầu cho người thu nhập thấp bị người dân thờ ơ thì có một nhóm đối tượng khác đang kêu trời về chuyện giá điện. Đó là những hộ đi thuê trọ. Từ năm 2009, khi tiến hành điều chỉnh giá điện, Chính phủ đã xác định các hộ đi thuê trọ chủ yếu là lao động ngoại tỉnh, sinh viên, học sinh ngoại tỉnh, là những đối tượng gặp nhiều khó khăn khi điều chỉnh giá điện nên sẽ được ưu đãi sử dụng điện theo giá điện sinh hoạt bậc thang.

Cứ 4 người (căn cứ vào giấy đăng ký tạm trú dài hạn) được tính là một hộ sử dụng điện để áp dụng giá bán lẻ điện sinh hoạt bậc thang. Tuy nhiên, qua 2 năm thực hiện, thì chính sách này vẫn chưa thực sự đến với những người cho thuê trọ khi thực tế họ vẫn chịu mức giá rất cao (thường là 3.000 – 4.000 đồng/kWh) do chủ nhà trọ quy định.

Với chính sách giá điện năm 2011, thì những hộ thuê trọ thường là những hộ có mức sử dụng điện thấp, đáp ứng đủ yêu cầu dưới 50 kWh/tháng nhưng rất khó để được hưởng giá ưu đãi cho hộ thu nhập thấp. Nguyên nhân là những hộ đi thuê trọ thường phải mua điện lại từ các chủ cho thuê chứ không được quyền ký hợp đồng trực tiếp với công ty điện lực.

Trong khi đó, theo quy định của Tập đoàn Điện lực, những hộ thu nhập thấp muốn hưởng ưu đãi, khi đến đăng ký với các công ty điện lực địa phương phải trình hóa đơn tiền điện hoặc hợp đồng mua bán điện. Như vậy là đang xảy ra tình trạng nơi cần hỗ trợ thì không có mà nơi có hỗ trợ thì người dân lại "không cần". 

Mới đây, trong một nỗ lực để kiểm soát giá điện cho người thuê trọ, Tổng công ty Điện lực TP Hồ Chí Minh đã yêu cầu các công ty điện lực tổ chức bộ phận chuyên trách để tiếp nhận và xử lý vấn đề giá điện cho công nhân, sinh viên và người lao động thuê nhà để ở. Phải niêm yết giá điện tại các vị trí cho thuê nhà, phòng trọ.

Điện lực thành phố cũng yêu cầu chủ nhà cho thuê có trách nhiệm thu tiền điện của người thuê nhà theo đúng giá bán lẻ điện trong hóa đơn tiền điện hàng tháng, cộng 10% cho tổn thất, chi phí chiếu sáng và bơm nước dùng chung. Đây có thể là một sáng kiến hay của TP Hồ Chí Minh để phần nào hạn chế sự o ép của các chủ thuê trọ với người đi thuê trong bối cảnh họ vẫn khó tiếp cận với những ưu đãi về giá điện của Chính phủ.