Vào mỗi dịp đầu năm học mới, nạn lạm thu ở các trường lại trở thành vấn đề “nóng” của ngành giáo dục, được dư luận đặc biệt quan tâm. Nhất là những năm gần đây, tình trạng lạm thu trong trường học núp bóng dưới danh nghĩa các khoản đóng góp “tự nguyện” đang có những biểu hiện biến tướng đáng quan ngại. Giải quyết vấn nạn lạm thu trong trường học cần hết sức cần thiết. Dầu vậy, để đẩy lùi vấn nạn lạm thu, bên cạnh sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng, rất cần sự đồng lòng từ phía các bậc phụ huynh (PH).
 |
| Phụ huynh đóng tiền mua sách tập, đồ dùng học tập cho con. Ảnh: D.B |
1.“Lạm thu” trong trường học được hiểu là việc nhà trường tự ý đặt ra các khoản thu khác ngoài quy định. Những khoản thu này thường được hợp thức hóa dưới nhiều hình thức khác nhau, làm tăng thêm gánh nặng chi phí đối với PHHS. Từ năm học 2008-2009, thực hiện quy định của Luật Giáo dục sửa đổi, PHHS không phải đóng khoản xây dựng trường đầu năm. Những tưởng các bậc PH sẽ bớt đi phần nào gánh nặng các khoản đóng góp. Tuy nhiên, trong điều kiện không thu được “danh chính ngôn thuận” khoản tiền xây dựng, nhiều nhà trường đã “lách luật” bằng cách vận động PH đóng góp dưới hình thức “tự nguyện”. Chủ trương này được các nhà trường thực hiện ngay trong cuộc họp PHHS đầu năm học. Mỗi trường tự định ra một mức “sàn” đóng góp riêng: có trường 100.000 đồng/HS, có trường 200.000 đồng/HS… không có sự nhất quán. Những mức “sàn” này thường là bằng hoặc thậm chí cao hơn khoản tiền xây dựng trường mà mỗi HS phải đóng góp trong các năm học trước. Mặc dầu các nhà trường đã có phổ biến tới tất cả PHHS rằng: đây là khoản đóng góp không bắt buộc, nếu ai đồng ý thì tự ký tên vào danh sách “tự nguyện” đã lập sẵn, không ít PH dù gia cảnh còn khó khăn cũng phải miễn cưỡng ký tên và danh sách “tự nguyện” đóng góp chỉ với tâm lý “không muốn con mình phải thua bạn kém bè”. Không chỉ tiền xây dựng cơ sở vật chất nhà trường, không ít trường còn tự ý đặt ra các khoản thu ngoài quy định khác như: tiền vệ sinh, tiền nước uống, tiền khuyến học, tiền hỗ trợ giáo viên dạy bán trú… Những khoản thu ngoài quy định này cũng được thực hiện trên tinh thần “thỏa thuận” giữa nhà trường với PHHS sau khi có cuộc họp phụ huynh đầu năm.
2.Trên thực tế, tình trạng lạm thu xảy ra nhiều ở các trường công lập. Hiện ngân sách Nhà nước chi cho các đơn vị trường học hệ công lập thường được phân bổ từ 75-85% dành cho việc chi trả lương cho giáo viên. Khi Luật Giáo dục mới được áp dụng, các trường không được phép thu khoản tiền xây dựng trường, chi phí dành cho các hoạt động giáo dục của nhà trường khá eo hẹp. Muốn có thêm nguồn thu để phục vụ tốt hơn cho công tác đầu tư mua sắm, xây dựng cơ sở vật chất, hỗ trợ nâng cao chất lượng dạy và học, không còn cách nào khác phải huy động sự đóng góp của các bậc PH. Đây là lý do chính được nhiều nhà trường đưa ra để giải thích cho việc tự ý đặt ra các khoản thu ngoài quy dịnh. Mặc dầu vậy, việc đặt ra quá nhiều khoản thu với mức thu không hợp lý, lại được tiến hành thu theo kiểu “đại trà”, cào bằng tất cả các đối tượng HS, đã tạo nên sự bức xúc, ức chế trong các bậc PH. Trong khi mức sống, hoàn cảnh gia đình của nhiều gia đình HS là không đồng đều, việc thu thêm các khoản ngoài quy định, hay việc tự ý đặt ra các mức “sàn” đóng góp có thể khiến cho dư luận không hiểu đúng về ý nghĩa tốt đẹp đích thực của chủ trương xã hội hóa trong giáo dục. Mặc dù nhận thấy có không ít khoản thu “tự nguyện”, xã hội hóa do nhà trường đặt ra là quá cao, không phù hợp với các quy định hiện hành nhưng nhiều PH vẫn không dám mạnh dạn lên tiếng phản đối. Một số khác lại “tự nguyện” đóng góp vì có tâm lý nghi ngại: liệu con mình có bị thầy cô và nhà trường “để ý” nếu không tự nguyện đóng góp! Chính tâm lý cả nể, “tặc lưỡi” đóng góp cho xong chuyện của các bậc phụ huynh vô hình trung đã tạo cơ hội cho nạn lạm thu được dịp hoành hành.
3.Để ngăn chặn tình trạng lạm thu đầu năm học, nhất là trong thời điểm giá cả nhiều mặt hàng thiết yếu liên tục leo thang, đời sống của người lao động có thu nhập thấp gặp nhiều khó khăn như hiện nay, cần sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của các cấp, ngành có liên quan. Đối với cơ quan quản lý giáo dục, cần có cơ chế giám sát chặt chẽ các khoản thu đầu năm ở các đơn vị trường học, xử lý nghiêm những cơ sở vi phạm, nhất là với người đứng đầu. Bên cạnh đó, các nhà trường cần tiến hành công khai minh bạch các khoản thu, chi, nhất là các khoản thu từ nguồn xã hội hóa để PHHS nắm rõ. Trong khi điều kiện kinh tế của gia đình HS còn có sự khác biệt, để chủ trương xã hội hóa thực sự có hiệu quả, các nhà trường cần năng động, nhạy bén hơn trong việc tiếp cận, tranh thủ sự ủng hộ của các doanh nghiệp, các mạnh thường quân có lòng hảo tâm. Điều quan trọng nhất là, những khoản tiền xã hội hóa phải thực sự bắt nguồn từ tinh thần đóng góp tự nguyện và nhất là phải được sử dụng đúng mục đích, có hiệu quả, tránh thất thoát, lãng phí. Bên cạnh đó, để đẩy lùi vấn nạn lạm thu, rất cần sự đồng lòng, nhất trí cao từ các bậc PH. Theo đó, ban đại diện cha mẹ HS từ mỗi đơn vị lớp học phải phát huy được vai trò của mình. Các khoản đóng góp (ngoài khoản tiền học phí được quy định chung) cần phải được xây dựng trên nguyên tắc dân chủ, công khai, có sự thảo luận, bàn bạc kỹ càng từ các hội viên trong từng chi hội. Qua quá trình thảo luận đó, nếu có mức đóng góp nào quá cao, bất hợp lý, trái với quy định chung thì cần mạnh dạn có ý kiến để thay đổi cho phù hợp. Nhất là cần tránh thái độ im lặng, thỏa hiệp. Chỉ khi có sự đồng thuận, nhất trí cao từ các vị PH kiên quyết “nói không” với các khoản thu “ngoài luồng”, sai quy định, nạn lạm thu trong các đơn vị trường học mới có hi vọng được giải quyết tận gốc.
Bùi Minh Tuấn
(Giáo viên THPT ở Nghệ An)
Bình luận (0)