Chùa Khmer giữa Sài Gòn

Chùa Candaransi, theo tiếng Khmer có nghĩa là ánh trăng sáng, nằm ở đường Hoàng Sa (quận 3 – TP.HCM. Ngôi chùa được xây dựng và hoàn thành vào năm 1948 bởi các chư ni Phật tử người Khmer sinh sống quanh vùng đất Sài Gòn – Gia Định xưa. Vào những ngày lễ hội đặc biệt của người Khmer như lễ Chôl Chnăm Thmay, Đôn tà, Khel đôn… hàng trăm người Khmer ở khắp nơi như Tây Ninh, An Giang, Đồng Nai… hay cả những người bên Campuchia cũng hành hương về đây cúng lễ, tỏ lòng biết ơn các thế hệ chư tăng đã xây dựng và phát triển chùa như ngày nay.

Đứng ngay trước cửa đại điện của chùa, hòa thượng Lâc Som quê ở thủ đô Phnom Penh tâm sự: “Tôi đi tu theo đạo Phật giáo Nam tông, những ngày đầu năm thường có thói quen đi thăm các ngôi chùa của Nam tông ở khắp nơi trên thế giới. Candaransi là một trong những ngôi chùa rất nổi tiếng không chỉ ở Việt Nam mà còn nhiều nơi khác. Một số bạn bè của tôi bên tận nước Ấn Độ xa xôi cũng biết đến ngôi chùa này, họ mong muốn có một lần được sang đây để chứng kiến nét văn hóa độc đáo người Việt nói chung và người Khmer nói riêng”.

Trao đổi với chúng tôi, hòa thượng Qua Xa Toa ở chùa Candaransi cho biết: “Với những người Khmer chúng tôi, chùa thường có ý nghĩa vô cùng quan trọng và linh thiêng. Chúng tôi vẫn thường nói với con cháu rằng, “Sống gửi thân ở chùa, thác vào chùa gửi cốt”.  Nói vậy để thấy chùa chính là nơi cư trú tâm linh trong suốt vòng đời của người Khmer. Ngoài việc là nơi để du khách và người dân đến vãn cảnh hàng ngày, chùa Candaransi còn lưu giữ nhiều nét văn hóa độc đáo sau lịch sử gần 100 năm tồn tại đến nay. Đó chính là những bộ kinh kệ của các đời sư trụ trì, của các tăng ni sưu tầm được nhằm giáo huấn các thế hệ sau biết răn mình, sống đúng với đạo nghĩa và giáo luật đặt ra. Ngoài ra, chùa còn có một số bộ kinh lá khá độc đáo. Đây là loại kinh được viết trên lá buông, một loại lá to bản mọc nhiều ở vùng biên giới xa xôi. Với những người theo dòng Nam tông thì kinh lá có thể coi là báu vật của người Khmer nói chung. Kinh lá xuất hiện khá phổ biến ở vùng An Giang với những cộng đồng người Khmer sinh sống lâu đời…”.

Còn một nguyên nhân khác khiến ngôi chùa Candaransi thu hút được sự chú ý quan tâm đặc biệt của người Khmer khắp nơi là quan niệm mai táng người đã khuất của họ. Theo đó, với người Khmer, sống ở trên đời chỉ là tạm bợ, thác về cõi vĩnh hằng mới là cuộc sống viên mãn, bền lâu. Vì thế, sau khi mất đi, người Khmer thường hỏa táng thi thể người quá cố và đem lên chùa thờ phụng, cũng như nhiều người Kinh ngày nay vẫn làm.

Trong một cái am nhỏ, bên trái chùa, chúng tôi thấy hàng ngàn lọ tro cốt bằng sành, sứ đặt ngay ngắn với tên tuổi và quê quán của những người Khmer đang yên nghỉ nơi đây, được chăm sóc hương khói hàng ngày. Mặc dù là nơi an nghỉ của các linh hồn nhưng chùa Candaransi lại được xây dựng và trang trí rất lộng lẫy với gam màu vàng tươi chói lọi đặc trưng của những ngôi chùa người Khmer. Cổng chùa được trang trí bằng nhiều tòa tháp nhỏ, đắp nổi trên bề mặt 3 tòa tháp lớn hơn, có dòng chữ Khmer đặc trưng. Các hòa thượng ở đây bảo, đó chính là nét khác biệt dễ nhận ra nhất của chùa Candaransi so với những ngôi chùa của người Kinh.

Chị Phạm Trang, một người dân gốc Campuchia hiện đang sinh sống ở đường Lê Hồng Phong (quận 10) cho biết, gia đình chị có nguồn gốc từ vùng Kampot (Campuchia) sang sinh sống ở Sài Gòn từ trước năm 1954. Hiện nay, ngoài công việc hàng ngày, những ngày đặc biệt gia đình chị vẫn thường xuyên lên chùa Candaransi này để thắp hương, cúng lễ. Ngay như  ông bà nội của chị, tâm nguyện lớn nhất là khi mất được an nghỉ vĩnh viễn tại ngôi chùa này. Vì thế, cả đại gia đình chị thường xuyên lên đây để con cháu biết được nơi an nghỉ của tổ tiên, ông bà mình. Ngoài gia đình chị Trang, ngôi chùa này còn là nơi an nghỉ của nhiều linh hồn quá cố của người Khmer sinh sống quanh vùng. Vì thế, có thể nói chùa Candaransi là chiếc cầu nối, là nơi giao lưu văn hóa giữa những người Khmer với người Kinh, giữa đạo với đời, giữa những dòng Phật giáo khác nhau, đây chính là nét đặc sắc nhất của ngôi chùa lâu đời này.

Bài, ảnh: Đoàn Đại Trí