Chuyện làng văn: Vì sao có bút danh Chế Lan Viên – Yến Lan?

Nhà thơ Chế Lan Viên tên thật là Phan Ngọc Hoan. Ông còn có một số bút danh khác, là Chàng Văn (như cách gọi Nàng Thơ),

Thạch Hãn (tên một con sông trên quê hương Quảng Trị của nhà thơ).tc "Nhaø thô Cheá Lan Vieân
teân thaät laø Phan Ngoïc
Hoan. OÂng coøn coù moät soá buùt danh khaùc, laø Chaøng Vaên (nhö caùch goïi Naøng Thô), Thaïch Haõn (teân moät con soâng treân queâ höông Quaûng Trò cuûa nhaø thô)."

Nhưng vì sao có bút danh Chế Lan Viên? Ta hãy đọc lời giải thích của chính tác giả. Trong “TỰA” cho cuốn Chế Lan Viên thơ văn chọn lọc của mình (do Sở VHTT Nghĩa Bình xuất bản năm 1988), Chế Lan Viên viết:tc "Nhöng vì sao coù buùt danh Cheá Lan Vieân? Ta haõy ñoïc lôøi giaûi thích cuûa chính taùc giaû. Trong TÖÏA cho cuoán Cheá Lan Vieân thô vaên choïn loïc cuûa mình (do Sôû VHTT Nghóa Bình xuaát baûn naêm 1988), Cheá Lan Vieân vieát\:"

“Tôi làm thơ lúc 12-13 tuổi ở huyện lỵ An Nhơn. Lủi thủi làm và cũng không ý thức đó là thơ. Ký những cái tên chỉ là địa danh ngoài Quảng Trị: Mai Lĩnh, Thạch Hãn, Thạch Mai. Phải xuống Bình Định gặp Yến Lan, có bạn thơ soi vào nhau thì tôi mới hiểu ý nghĩa của việc làm thơ, và có danh hiệu cho mình: Lan Viên. Chắc là bị ảnh hưởng bởi tên Lan của bạn, và vườn lan của bạn có nhiều hoa ấy: “Vườn lan ai ấy tưới thay con” (thơ Yến Lan). Cũng từ đấy trước chữ Lan Viên bỗng thêm chữ Chế. Vì sao có chữ Chế ấy? Chỉ biết rằng trong tập “Nắng xuân” do hai chị Mai Đình và Hoàng Cúc, hai người bạn gái của Hàn Mạc Tử gửi cho tôi mượn, một tập giai phẩm in từ năm 1936 ở Qui Nhơn biên tập bởi nhà thơ lãng mạn Hàn Mạc Tử và người đảng viên cộng sản Nguyễn Minh Vỹ (ký Trọng Minh, Tịnh Nhơn), có một bài Hàn Mạc Tử tặng cho tôi. Bài “Thi sĩ Chàm” tặng Chế Bồng Hoan. À, thì ra còn cả cái tên đó nữa. Có lẽ Tử đặt cho chăng? Với chữ Chế, dù là Chế Lan Viên hay Chế Bồng Hoan tôi đã rời số phận một người để sống số phận một dân tộc. Thơ cũng chuyển địa bàn, đi từ một nhiệm vụ này đến một nhiệm vụ khác, gần kề lịch sử hơn, gần kề chính trị hơn”

tc "Cuõng töø ñaáy tröôùc chöõ Lan Vieân boãng theâm chöõ Cheá. Vì sao coù chöõ Cheá aáy? Chæ bieát raèng trong taäp Naéngxuaân do hai chò Mai Ñình vaø Hoaøng Cuùc, hai ngöôøi baïn gaùi cuûa Haøn Maïc Töû göûi cho toâi möôïn, moät taäp giai phaåm in töø naêm 1936 ôû Qui Nhôn bieân taäp bôûi nhaø thô laõng maïn Haøn Maïc Töû vaø ngöôøi ñaûng vieân coäng saûn Nguyeãn Minh Vyõ (kyù Troïng Minh, Tònh Nhôn), coù moät baøi Haøn Maïc Töû taëng cho toâi. Baøi ThisóChaøm taëng Cheá Boàng Hoan. AØ, thì ra coøn caû caùi teân ñoù nöõa. Coù leõ Töû ñaët cho chaêng? Vôùi chöõ Cheá, duø laø Cheá Lan Vieân hay Cheá Boàng Hoan toâi ñaõ rôøi soá phaän moät ngöôøi ñeå soáng soá phaän moät daân toäc. Thô cuõng chuyeån ñòa baøn, ñi töø moät nhieäm vuï naøy ñeán moät nhieäm vuï khaùc, gaàn keà lòch söû hôn, gaàn keà chính trò hôn"

Theo nhà thơ Yến Lan, Chế Lan Viên còn bút danh nữa là Kiều Tinh Chi khi hai người tham gia viết cho một tờ báo chuyên về các vấn đề của phụ nữ, do Nguyễn Vỹ chủ trương (khoảng năm 1940-1941).tc "Theo nhaø thô Yeán Lan, Cheá Lan Vieân coøn buùt danh nöõa laø Kieàu Tinh Chi khi hai ngöôøi tham gia vieát cho moät tôø baùo chuyeân veà caùc vaán ñeà cuûa phuï nöõ, do Nguyeãn Vyõ chuû tröông (khoaûng naêm 1940-1941)."

Nhà thơ Yến Lan tên thật là Lâm Thanh Lang. Hồi đầu làm thơ, ông lấy bút danh Xuân Khai, nghĩa là khai mở mùa xuân, sau ông lấy bút danh Yến Lan, định hình cho cả đời thơ của mình. Về bút danh này, nhà thơ cho biết: Thời trai trẻ, ông quen rồi yêu bà Nguyễn Thị Lan. Bà Lan lại có người bạn tên Yến. Hai người thân thiết như ruột thịt, đã từng nói đùa với nhau rằng họ sẽ lấy chung một chồng. Chàng trai Lâm Thanh Lang nghe được, liền lấy tên hai người ghép làm bút danh của mình: Yến Lan. Không lấy chung chồng, nhưng hai người hãnh diện chung một tên thơ. Chỉ có bà Lan sau thành vợ nhà thơ mà thôi.tc "Nhaø thô Yeán Lan teân thaät laø Laâm Thanh Lang. Hoài ñaàu laøm thô, oâng laáy buùt danh Xuaân Khai, nghóa laø khai môû muøa xuaân, sau oâng laáy buùt danh Yeán Lan, ñònh hình cho caû ñôøi thô cuûa mình. Veà buùt danh naøy, nhaø thô cho bieát\: Thôøi trai treû, oâng quen roài yeâu baø Nguyeãn Thò Lan. Baø Lan laïi coù ngöôøi baïn teân Yeán. Hai ngöôøi thaân thieát nhö ruoät thòt, ñaõ töøng noùi ñuøa vôùi nhau raèng hoï seõ laáy chung moät choàng. Chaøng trai Laâm Thanh Lang nghe ñöôïc, lieàn laáy teân hai ngöôøi gheùp laøm buùt danh cuûa mình\: Yeán Lan. Khoâng laáy chung choàng, nhöng hai ngöôøi haõnh dieän chung moät teân thô. Chæ coù baø Lan sau thaønh vôï nhaø thô maø thoâi."

Thời kỳ Yến Lan cùng Chế Lan Viên viết cho tờ báo phụ nữ của Nguyễn Vỹ, ông ký thêm chữ “Cô”, thành “Cô Yến Lan”, khiến nhiều chàng trai bị “bé cái nhầm”, viết thư tỏ tình tới tấp gửi về với “Cô Yến Lan”!

NGUYỄN VĂN CHƯƠNG