Đào tạo ĐH hệ vừa làm vừa học: Ham “nồi cơm” đầy, đẩy trôi chất lượng

Chính tư duy bằng cấp trong phân bổ tuyển dụng nên nhiều người mới bỏ thời gian học hệ VLVH để hợp thức hóa, gây lãng phí trong khi danh không đi với thực.

Sau gần 50 năm tồn tại với những đóng góp không hề nhỏ trong việc bồi dưỡng nâng cao trình độ nguồn nhân lực cho đất nước, đến nay hệ đào tạo VLVH đã bắt đầu bị chối nhận. Rõ rệt nhất là sự việc một số địa phương thời gian qua phũ phàng loại bỏ hệ VLVH trong tuyển dụng. Tuy đáng buồn nhưng sự lạnh lùng “quay lưng” của xã hội hiện cho thấy hệ đào tạo này đã không còn nhận được nhiều sự tin cậy.

Nó không còn được tin cậy bởi sản phẩm đào tạo ra không được đánh giá cao về chất lượng, cái quan trọng nhất là động cơ người học lẫn người dạy đã bị lệch đi rất nhiều. Người học đua nhau vào hệ VLVH chỉ để kiếm lấy cái bằng, đơn vị đào tạo thì chạy theo lợi nhuận, chất lượng vì thế bị thả nổi.

Những năm gần đây, tỷ lệ tốt nghiệp hệ VLVH tại Trường ĐH Luật TP.HCM thường dao động khoảng 40-50%. Thấp nhất là khóa mới tốt nghiệp tại cơ sở Cần Thơ, chỉ 24%. Ông Phạm Duy Quang (Phòng Đào tạo Trường ĐH Luật TP.HCM) cho biết, những con số này là kết quả của quá trình siết chặt kỷ luật và chất lượng đào tạo. Kỳ thi tuyển sinh hệ này tại trường được xem là nghiêm túc và căng thẳng không kém “3 chung”. Có những phòng thi trong 20 phút đã đình chỉ hàng chục thí sinh vi phạm quy chế.

Nhưng cũng theo ông Quang, việc siết chặt đầu ra cũng như toàn bộ quá trình đào tạo lại khiến trường phải đối mặt với một sự cạnh tranh không lành mạnh từ phía những đơn vị khác. Đơn cử 180 học viên VLVH khóa mới nhất của trường tại cơ sở Nha Trang đang bị “lôi kéo” bởi đơn vị bạn với chiêu cung cấp nhiều thông tin hấp dẫn như bao đầu vào lẫn đầu ra, đảm bảo có bằng tốt nghiệp…

Những tỷ lệ phần trăm sinh viên tốt nghiệp “khiêm tốn” như trên thực ra rất khó kiếm ở những đơn vị đào tạo khác bởi suốt thời gian qua, hệ VLVH được đào tạo dễ dãi, lỏng lẻo từ chính đầu vào lẫn đầu ra. Chính vì vậy mà thay vì chỉ dành cho những người đã đi làm thì nay hệ VLVH dang rộng đón nhận tất cả mọi đối tượng ngành nghề, chỉ cần tốt nghiệp lớp 12. Điều đáng nói, với tâm lý xem ĐH là con đường duy nhất, hệ VLVH vô tình trở thành con đường thuận lợi khác để nhiều thí sinh không đủ điểm sàn ung dung bước vào ĐH.

Không phải đến tận thời điểm này, khi một vài địa phương bắt đầu chối từ bằng VLVH thì các trường mới nhận thấy được chất lượng yếu kém của sản phẩm đào tạo. Thực tế thời gian qua, không ít đơn vị xem hệ đào tạo này là “nồi cơm” và với tâm lý muốn có “nồi cơm”… đầy nên đã buông lơi chất lượng. Tại hội thảo bàn về giải pháp đảm bảo chất lượng đào tạo hệ VLVH của các trường ĐH-CĐ do Viện Nghiên cứu giáo dục (Trường ĐH Sư phạm TP.HCM) vừa tổ chức, ThS. Trịnh Văn Anh cùng đồng nghiệp thuộc viện đã chua xót chỉ ra rằng nhiều phòng học của hệ VLVH gọi là lớp cho… sang chứ thực ra chỉ giống “lò luyện thi chui”. Việc tổ chức giảng dạy phụ thuộc thời gian rảnh của giảng viên. Một môn học chỉ diễn ra vài ba hôm, để “đánh nhanh rút gọn” buộc phải cắt xén bớt thời lượng, người học chưa kịp suy ngẫm đã kết thúc môn và bước vào thi.

TS. Nguyễn Đình Cả (giảng viên Trường ĐH Sư phạm kỹ thuật TP.HCM) cũng thừa nhận, vì là “cần câu cơm” nên thái độ lẫn trách nhiệm của người dạy cũng chưa hết mình, chủ yếu dạy cho xong để lấy tiền. Vấn đề buông lỏng quản lý cũng là một điểm quan trọng được TS. Nguyễn Đình Cả đề cập. Ông Cả cho rằng: “Nhiều lớp học hệ VLVH thiếu các điều kiện cần thiết của một lớp học như giáo trình, tài liệu, nội quy, kỷ luật… Chính sự buông lỏng quản lý của các cơ sở đào tạo và trách nhiệm không rõ ràng dẫn đến thiếu kiểm soát quá trình học tập, chất lượng bị thả nổi, cuối cùng người học cũng có được tấm bằng nhưng kiến thức thiếu hụt”. ThS. Trịnh Văn Anh cũng đánh giá, khâu then chốt là thanh tra còn bị bỏ ngỏ. Tình trạng học thuê, thi hộ, điểm danh giùm là phổ biến. Những người thầy dễ thì đầu buổi học, học viên đông đủ, cuối buổi chỉ còn bàn ghế và một vài bóng dáng lưa thưa.

Thực hiện nghiêm túc và chặt chẽ khâu quản lý được nhiều ý kiến tập trung nhấn mạnh khi để cập đến vấn đề nâng cao chất lượng hệ VLVH hiện nay. Đồng thời, cần siết chặt điều kiện mở đào tạo hệ VLVH, nhất là đối với các cơ sở liên kết. Mạnh dạn loại bỏ những cơ sở đào tạo không đủ chuẩn, thu hẹp quy mô với những nơi quá tải… PGS.TS Ngô Minh Oanh (Viện trưởng Viện Nghiên cứu giáo dục) nêu thực tế, cơ quan quản lý đã ý thức được hệ VLVH có vấn đề nên hiện Bộ GD-ĐT đã siết lại chỉ tiêu và tăng cường kiểm soát chất lượng, tuy nhiên, khi hệ VLVH còn được xem là “nồi cơm” của các trường thì việc hạ thấp đầu vào là khó tránh.

ThS. Trương Thị Mỹ Dung (giảng viên Trường ĐH Đồng Tháp) nhấn mạnh yếu tố sàng lọc trong vấn đề cải tiến chất lượng. Theo ThS. Dung, hiện chúng ta đang thắt chặt đầu vào nhưng còn dễ dãi trong đánh giá nên gần như tất cả học viên đều được tốt nghiệp. Điều này mâu thuẫn với thực tế là đào tạo phải có đào thải. Và quá trình đào tạo phải có sàng lọc mạnh mẽ mới cho ra sản phẩm tốt.

Chấn chỉnh động cơ học tập cũng là khía cạnh mà ThS. Trịnh Văn Anh đặt vấn đề. ThS. Anh phân tích, sở dĩ người hiếu học và có động cơ học tập đúng đắn là vì nhân tài được trọng dụng. Tuyển dụng cần chú trọng năng lực thực chất hơn là bằng cấp. “Chính tư duy bằng cấp trong phân bổ tuyển dụng nên nhiều người mới bỏ thời gian học hệ VLVH để hợp thức hóa, gây lãng phí trong khi danh không đi với thực”, ThS. Anh nói.

Bài, ảnh: Mê Tâm