Dạy học là quá trình linh hoạt, sáng tạo

Đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) là đòi hỏi tất yếu vì khi nội dung chương trình, đối tượng học tập, điều kiện dạy học thay đổi thì không thể dạy học theo phương pháp cũ được. Nhưng trước hết phải có định hướng đúng về đổi mới PPDH như dạy học thông qua tổ chức hoạt động của học sinh, dạy học kết hợp với sự hợp tác của nhóm trong lớp, dạy học chú trọng việc rèn luyện khả năng tự học… Bên cạnh đó, dạy học tích cực luôn hướng tới khai thác động lực học tập trong bản thân người học để phát triển chính họ, đồng thời coi trọng lợi ích và nhu cầu cá nhân người học, đảm bảo cho người học thích ứng với đời sống xã hội.

Mục tiêu học tập không chỉ lặp lại kiến thức mà còn phải sáng tạo lại và sáng tạo mới tri thức. Ngoài truyền đạt, người dạy phải biết gợi mở và làm vai trò cố vấn. Đối với phương pháp thuyết trình, bên cạnh những ưu điểm như truyền đạt được thông tin trong thời gian ngắn đáp ứng số lượng lớn người nghe thì có hạn chế là không phân loại được đối tượng, học sinh tiếp thu một chiều nên mệt mỏi. Trong khi đó dạy học hợp tác giúp cả lớp làm việc được theo nhóm, dạy học kiến tạo giúp người học tự xây dựng được tri thức mới cho bản thân dựa trên những kinh nghiệm và tri thức đã có từ trước. PPDH giải quyết vấn đề sẽ tạo được những tình huống vấn đề để từ đó lên kế hoạch giải quyết nhằm khẳng định hay bác bỏ giả thuyết đã nêu. Nhưng dù đi theo phương pháp nào, người dạy cần phấn đấu để mỗi tiết học các em học sinh hoạt động nhiều hơn, thực hành, thảo luận và suy nghĩ cũng nhiều hơn. Ngoài động não, trao đổi nhóm, tranh cãi, nghiên cứu tình huống, học sinh có thể đóng vai qua các trò chơi, mô phỏng… Trong khi đó điều kiện để thực hiện đổi mới PPDH như: Ý thức và trình độ của giáo viên, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học, cách tổ chức và biên soạn chương trình sách giáo khoa cũng không kém phần quan trọng. 

Nhưng nên nhớ dạy học là một quá trình linh hoạt và sáng tạo của giáo viên và học sinh nên không có một quy trình dạy học cứng nhắc và những PPDH áp đặt. Bản thân các PPDH truyền thống cũng chứa đầy yếu tố tích cực chứ không thể phủ nhận tất cả, vì thế cần khai thác các PPDH tích cực trong các PPDH truyền thống.

PGS.TS Tô Bá Trượng (Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam)