Dạy lịch sử: Trách nhiệm không chỉ của nhà trường

1. Nếu chỉ đơn thuần dạy lịch sử trong nhà trường thôi thì chưa đủ, nhất là với các em học sinh tiểu học. Chương trình lịch sử mà các em đang học là “thông sử” – tức là các sự kiện, diễn biến nối dài theo tiến trình lịch sử dân tộc. Với lứa tuổi học sinh tiểu học thì cách khai thác bài theo sách giáo khoa hiện nay khó có thể giúp các em nhớ và nhớ lâu bởi có quá nhiều kiến thức, sự kiện, mốc thời gian tiếp nối… Để phù hợp với đặc điểm lứa tuổi và khả năng tư duy của các em trong việc cảm thụ lịch sử, chúng ta cần thay đổi cách khai thác vấn đề lịch sử theo hướng thiết thực hơn, mang tính hình tượng hóa hơn. Và không chỉ giáo viên, phụ huynh cũng có thể giúp con hiểu và yêu thích môn lịch sử qua cuộc sống hằng ngày.

2. Trong sự kiện lễ tang Đại tướng Võ Nguyên Giáp vừa qua, tôi nhận thấy các em học sinh tiểu học hầu như không biết nhiều thông tin về Đại tướng. Rất nhiều em thắc mắc: Chỉ là một người mất, một đám tang thôi mà sao lại có nhiều người đưa tiễn, biểu lộ cảm xúc – thậm chí là khóc tức tưởi – nhiều báo đài đưa tin đến thế. Nghĩa là, các em mới chỉ thấy được hiện tượng xã hội chứ chưa thấy được nguyên nhân dẫn đến sự việc đó. Cái tên Võ Nguyên Giáp trong bài học về chiến thắng Điện Biên Phủ còn quá mơ hồ để các em nhận thức được ảnh hưởng của Đại tướng đối với toàn nhân loại. Và để giúp các em trả lời vấn đề đó, tôi đã tìm tòi các tư liệu, hình ảnh, clip về Đại tướng để thực hiện một tiết dạy với chuyên đề Dạy sử qua chân dung người làm nên lịch sử. Ngay phần mở đầu, tôi chú trọng nhấn mạnh tới quê hương Quảng Bình của Đại tướng: Vùng đất vốn hứng chịu nhiều thiên tai khắc nghiệt; vùng đất có Thành Đồng Hới, Lũy Thầy – địa danh gắn liền với cuộc giao tranh thời Trịnh – Nguyễn; vùng đất gắn liền với di sản thiên nhiên thế giới: Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, và cũng là vùng đất gắn liền với hai cuộc chiến tranh trường kỳ của dân tộc, với con sông Nhật Lệ, Mẹ Suốt – Người mẹ đưa đò vĩ đại. Cách nhấn mạnh như vậy không chỉ giúp các em ấn tượng về một địa danh của Tổ quốc mà còn giúp học sinh nhận ra rằng: Đại tướng – vị anh hùng, danh tướng kiệt xuất của nhân loại – cũng xuất thân từ một vùng quê bình dị như bao người khác.

Trước khi bắt đầu bài dạy, tôi đã bố trí 3 góc học tập tương ứng với ba vấn đề và nhiệm vụ học tập khác nhau như: Thời thơ ấu và tuổi trẻ của Đại tướng, chiến thắng Điện Biên Phủ – nơi lưu danh Đại tướng, chân dung Đại tướng qua góc nhìn của truyền thông quốc tế. Các nhóm học sinh sẽ lần lượt di chuyển tới góc học tập và ghi nhận thông tin trong thời gian 15 phút. Sau 15 phút thu thập thông tin, các nhóm sẽ quay trở về và thảo luận, tổng hợp các thông tin thu thập được, xem phim hoạt hình 3D. Cuối cùng, các nhóm sẽ báo cáo và trao đổi nội dung thông tin trước lớp. Cuối buổi, giáo viên sẽ chốt lại nội dung bài học và đánh giá lại những thông tin các em tìm hiểu được.

3. Thông qua tiết học về lịch sử nhân vật, tôi nhận ra rằng phụ huynh hoàn toàn có thể dạy lịch sử cho con ở mọi lúc, mọi nơi. Sẽ không ít dịp trong những lần đưa đón con đi học, đi chơi, phụ huynh gặp được những thắc mắc tưởng như rất ngây ngô của con trẻ như “Tại sao đường này lại tên là Ngô Quyền, đường kia là Trần Hưng Đạo?”, “Tại sao lại có tượng ông đó đặt ở trên đường?”, “Sao người ta lại thờ ông này?”… Chính những lúc thỏa mãn được các thắc mắc đó, phụ huynh đã kích thích việc yêu thích lịch sử, tinh thần tự hào của con trẻ với lịch sử nước nhà. Lẽ dĩ nhiên, để trả lời được những thắc mắc đó, phụ huynh cần trang bị cho mình kiến thức cơ bản về nhân vật, sự kiện liên quan. Ngoài ra, phụ huynh cũng có thể dạy con về lịch sử qua các bài hát, sử ca, truyện tranh. Rất nhiều em khi nghe hoặc hát sẽ thắc mắc tại sao bài hát này lại được viết như thế. Hầu hết các bài hát được các em học sinh biết hiện nay đều liên quan tới cuộc kháng chiến chống Pháp, Mỹ hoặc những nhân vật lịch sử khá gần gũi như bà Nguyễn Thị Định, vua Quang Trung, Trần Quốc Toản, Chủ tịch Hồ Chí Minh… Sau khi giải thích, phụ huynh có thể cùng con tìm những thước phim, tài liệu về nhân vật trên internet. Điều này sẽ khiến cho việc truyền thụ kiến thức lịch sử trở nên dễ dàng hơn, trẻ sẽ dễ nhớ và yêu thích lịch sử hơn.

Linh Vy