Dậy thì sớm ở trẻ: Nỗi lo của nhiều bậc phụ huynh

Dậy thì sớm ở trẻ: Nỗi lo của nhiều bậc phụ huynh - Audio

00:00 / 00:00

An audio error has occurred, player will skip forward in 2 seconds.

1 Dậy thì sớm ở trẻ: Nỗi lo của nhiều bậc phụ huynh Audio

Trong những năm gần đây, tình trạng dậy thì sớm ở trẻ em ngày càng trở nên phổ biến, khiến nhiều bậc phụ huynh không khỏi lo lắng. Dậy thì sớm không chỉ ảnh hưởng đến thể chất mà còn tác động đến tâm lý và quá trình phát triển toàn diện của trẻ.

Chế độ ăn uống không hợp lý, thực phẩm chứa nhiều chất bảo quản có thể tác động đến quá trình dậy thì sớm (ảnh mang tính minh họa)

Nguyên nhân dậy thì sớm ở trẻ

Theo ThS.BS Ngô Thị Mai Phương, công tác tại Phòng khám Nhi – Tiêm ngừa, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, dậy thì sớm được định nghĩa là sự phát triển các đặc điểm sinh dục thứ phát trước 8 tuổi ở bé gái và trước 9 tuổi ở bé trai. Ở bé gái, những dấu hiệu này bao gồm sự phát triển ngực, mọc lông mu, lông nách, nổi mụn và có kinh nguyệt sớm. Đối với bé trai, dậy thì sớm được nhận biết qua sự gia tăng kích thước tinh hoàn, dương vật, nổi mụn, mọc lông mu, lông nách, vỡ giọng và phát triển cơ bắp.

Một số trẻ dậy thì sớm có sự phát triển chiều cao vượt trội trong giai đoạn đầu, nhưng sau đó sẽ sớm đóng các đầu xương, khiến chiều cao khi trưởng thành bị hạn chế. Các chuyên gia chia dậy thì sớm thành hai nhóm chính: dậy thì sớm thật và giả dậy thì sớm. Dậy thì sớm thật xảy ra khi trục hạ đồi – tuyến yên – tuyến sinh dục hoạt động sớm hơn bình thường, trong khi giả dậy thì sớm thường liên quan đến sự xuất hiện của các khối u buồng trứng, u tinh hoàn, u thượng thận tiết hormone sinh dục. Trong hai nhóm này, dậy thì sớm thật phổ biến hơn.

Chị Nguyễn Thị Lan (quận Bình Thạnh, TP.HCM) chia sẻ câu chuyện của con gái mình: “Bé nhà tôi mới 7 tuổi nhưng ngực đã phát triển, tôi cứ nghĩ đó là bình thường do trẻ con bây giờ ăn uống đầy đủ hơn. Nhưng khi thấy bé có dấu hiệu mọc lông mu, tôi mới giật mình và đưa con đi khám. Bác sĩ chẩn đoán bé bị dậy thì sớm và cần theo dõi thêm”. Trường hợp của con gái chị Lan không phải là hiếm gặp. Nhiều cha mẹ vì thiếu thông tin nên chưa có sự quan sát và can thiệp kịp thời, khiến trẻ phát triển không đúng với độ tuổi.

Dậy thì sớm có thể liên quan đến yếu tố di truyền, nhưng các chuyên gia cũng đưa ra một số giả thuyết khác. Một trong những nguyên nhân phổ biến là tiếp xúc với hóa chất trong thực phẩm và môi trường sống. Nhiều loại chai nhựa, hộp đựng thức ăn, đồ dùng không rõ nguồn gốc có thể chứa chất làm rối loạn nội tiết như bisphenol A (BPA), ảnh hưởng đến hệ hormone của trẻ. Ngoài ra, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu cũng có nguy cơ tác động đến quá trình phát triển nội tiết.

Chế độ dinh dưỡng cũng là yếu tố quan trọng. Theo bác sĩ Mai Phương, trẻ em béo phì có nguy cơ dậy thì sớm cao hơn. Ở bé trai, béo phì có thể làm chậm dậy thì, nhưng ở bé gái, tình trạng này lại có thể khiến quá trình dậy thì diễn ra sớm hơn. Nguyên nhân là do mỡ thừa có khả năng tác động đến insulin và nội tiết tố, kích thích sự phát triển sớm của cơ thể.

Một phụ huynh khác, anh Trần Văn Hùng (TP.Thủ Đức), bày tỏ lo lắng về con trai mình: “Bé mới 8 tuổi mà đã có dấu hiệu vỡ giọng và phát triển cơ bắp, tôi rất hoang mang. Bác sĩ nói đây có thể là dậy thì sớm và cần kiểm tra thêm. Tôi không nghĩ rằng béo phì lại là nguyên nhân, nhưng giờ mới biết rằng chế độ ăn uống thực sự có ảnh hưởng lớn”.

Chú ý đến chế độ dinh dưỡng của trẻ

Dậy thì sớm không còn là câu chuyện cá biệt mà đã trở thành một vấn đề đáng lo ngại của nhiều gia đình. Việc nâng cao nhận thức, trang bị kiến thức và có sự theo dõi sát sao từ cha mẹ chính là chìa khóa để bảo vệ con trẻ trước những ảnh hưởng không mong muốn của tình trạng này.

Các chuyên gia cảnh báo, ngoài ảnh hưởng thể chất, dậy thì sớm còn khiến trẻ dễ gặp phải vấn đề tâm lý. Trẻ có thể cảm thấy lạc lõng, tự ti khi phát triển sớm hơn bạn bè đồng trang lứa. Việc thay đổi cơ thể khi chưa có sự chuẩn bị về mặt tinh thần dễ khiến trẻ lo lắng, thậm chí trầm cảm nếu không nhận được sự hỗ trợ từ gia đình và nhà trường.

Để hạn chế nguy cơ dậy thì sớm, bác sĩ Mai Phương khuyến cáo phụ huynh nên chú ý đến chế độ dinh dưỡng của trẻ. Trẻ trên 2 tuổi nên uống sữa tách béo thay vì sữa nguyên kem để giảm nguy cơ béo phì. Thực phẩm giàu protein, vitamin và khoáng chất nên được bổ sung hợp lý, đồng thời hạn chế thức ăn nhanh, đồ chiên rán và nước ngọt có gas. Bên cạnh đó, trẻ cũng cần có thời gian vận động hợp lý thay vì chỉ ngồi trước màn hình ti vi hay điện thoại. Thói quen vận động giúp kiểm soát cân nặng, tăng cường sức khỏe và giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến nội tiết.

Môi trường sống cũng cần được kiểm soát để giảm tiếp xúc với hóa chất độc hại. Phụ huynh nên lựa chọn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, tránh sử dụng hộp nhựa không đảm bảo an toàn, đồng thời hạn chế để trẻ tiếp xúc với khu vực có thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ.

Việc phát hiện sớm dấu hiệu dậy thì sớm có ý nghĩa quan trọng trong việc can thiệp kịp thời. Nếu thấy trẻ có các dấu hiệu bất thường như phát triển ngực trước 8 tuổi ở bé gái, tinh hoàn và dương vật phát triển trước 9 tuổi ở bé trai, cha mẹ nên đưa con đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được kiểm tra. Một số trẻ có thể cần điều trị bằng thuốc để làm chậm quá trình dậy thì, giúp cơ thể phát triển bình thường và hạn chế tác động về lâu dài.

Thương Nguyên