Dự án Pắc Beng là công trình thủy điện thứ nhất trong chuỗi 11 bậc thang thủy điện mà Lào sẽ xây dựng trên dòng chính của sông Mê Kông. Vị trí công trình cách biên giới VN 1.933km. Dự kiến Pắc Beng sẽ khởi công vào giữa năm nay.
Theo đánh giá của các chuyên gia, dự án này ảnh hưởng xấu đến đời sống của người dân ĐBSCL. Theo đó, trước khi dự án được khởi công, Bộ TN&MT kết hợp Ủy ban sông Mê Kông VN tổ chức “Hội thảo tham vấn Dự án thủy điện Pắc Beng” tại Cần Thơ ngày 12-5.
20 triệu dân ĐBSCL chịu ảnh hưởng xấu
Theo nghiên cứu của các nhà khoa học VN, tác động tích lũy của Pắc Beng và 11 bậc thang thủy điện sẽ làm thay đổi chế độ dòng chảy, ngăn cản phù sa, làm gia tăng sạt lở, xâm nhập mặn, tăng thêm ảnh hưởng đến sản xuất và cuộc sống của gần 20 triệu người dân ĐBSCL.
TS. Vũ Ngọc Long, Viện Sinh thái học miền Nam, cảnh báo: “Trầm tích đã tạo nên ĐBSCL là yếu tố sống còn của vùng. Hệ thống đập thủy điện này kết hợp 3 đập thủy điện mà Lào đã xây dựng, cùng hệ thống 11 đập mới, kết hợp 14 đập thủy điện của Trung Quốc, sẽ ngăn cản trầm tích, phù sa bồi đắp, khiến ĐBSCL ngày càng sụt lún, kết hợp biến đổi khí hậu dẫn đến nguy cơ ĐBSCL bị nhấn chìm xuống biển trong thời gian không lâu nữa đã hiển hiện”.
Không những thế, theo TS. Nguyễn Văn Trọng (chuyên gia thủy sản): “Khu vực thủy điện Pắc Beng có hơn 200 loài cá, trong đó trên 30 loài có giá trị kinh tế quan trọng, nhiều loài đang bị đe dọa. Khảo sát của chủ đầu tư dự án không đề cập mối quan hệ giữa sản lượng cá, nguồn lợi thủy sản và sinh kế, đời sống của người dân vùng hạ lưu (bao gồm Campuchia và ĐBSCL); cũng không đề cập việc các loài cá bị mất vùng cư trú trên thượng lưu đập, trong khi đó ấu trùng, cá bột và cá con sẽ bị hồ chứa dài 97km với tốc độ dòng chảy chậm ngăn lại, chúng không thể di chuyển đến vị trí đập, không thể trôi xuống hạ lưu. Giải pháp thả cá hồ chứa để bồi hoàn nguồn lợi thủy sản không thể bù đắp sự suy giảm các loài cá di cư có giá trị”…
GS. Nguyễn Ngọc Trân bổ sung: “Khu vực xây dựng Pắc Beng thường xảy ra động đất lớn. Dự báo chu kỳ 50 năm nơi đây có thể xảy ra động đất đến hơn 7 độ richter. Tuy nhiên dự án Pắc Beng của Lào chưa đánh giá chi tiết những nguy cơ tiềm ẩn đối với an toàn đập, chưa đánh giá tác động liên hoàn về sự cố vỡ đập có thể gây thảm họa cho toàn bộ bậc thang thủy điện phía dưới. Nếu đập bị vỡ có thể xảy ra thảm họa cho người dân sinh vùng hạ lưu”.
Thuyết phục Lào chia sẻ lợi ích
TS. Nguyễn Văn Sánh bức xúc: “Dự án Pắc Beng không đề cập giải pháp cho những năm khô hạn, đặc biệt như hạn mặn năm 2016 vừa qua. Với 11 đập, hạn mặn còn khủng khiếp tới đâu? Ngoài ra, do cát, phù sa chỉ di chuyển khi có dòng nước mạnh. Tôi cho rằng vấn đề quan trọng nhất ở đây là chúng ta phải có giải pháp để nguồn phù sa (thành phần tạo nên kinh tế chủ lực ĐBSCL) không bị chặn lại bởi hệ thống thủy điện. Chúng ta phải đàm phán với Lào khi xây Pắc Beng và các đập thủy điện còn lại để vùng hạ lưu nói chung, ĐBSCL nói riêng còn được sống, được tồn tại”.
Kiến nghị Nhà nước kết hợp tranh thủ công luận quốc tế, trong thực hiện đàm phán, tham vấn Chính phủ Lào để nước bạn hoãn thời điểm khởi công, nghiên cứu xây dựng báo cáo tác động môi trường hoàn chỉnh hơn, nhằm giảm thiểu những tác động nguy hiểm đến đời sống người dân và sự tồn tại của ĐBSCL, là tiếng nói chung của các nhà khoa học và lãnh đạo các tỉnh, thành trong khu vực.
GS. Nguyễn Ngọc Trân cho rằng: “Chúng ta cần đấu tranh với Lào trên cơ sở pháp lý và phân tích về tính an toàn cũng như lợi ích của Lào nếu hoàn thiện đánh giá tác động và vận hành thủy điện. Để đàm phán hiệu quả, chúng ta cần có công ước quốc tế về bảo vệ nguồn nước để có tính ràng buộc. VN cũng có thể tranh thủ và dựa vào sức mạnh từ dư luận, tiếng nói bạn bè quốc tế, bởi sự sống còn của ĐBSCL liên quan đến an ninh lương thực cho VN và cả thế giới”.
Ghi nhận những đóng góp, đề xuất của các đại biểu, Bộ trưởng Bộ TN&MT Trần Hồng Hà nhấn mạnh: “Bộ TN&MT sẽ báo cáo Chính phủ những đóng góp và kết hợp Bộ NN&PTNT đề xuất những vấn đề Chính phủ cần đàm phán, thuyết phục Lào trên tinh thần chia sẻ lợi ích giữa Lào, VN và các quốc gia trong lưu vực. Chỉ cho Lào thấy, nếu không làm theo những cảnh báo của các chuyên gia quốc tế họ sẽ gặp những nguy hiểm gì khi vận hành thủy điện. Bên cạnh đó cũng thuyết phục Lào khai thác năng lượng điện mặt trời, điện gió. Mặt khác, VN sẽ xây dựng kịch bản để chủ động đối phó với tác động từ các đập thủy điện xây dựng trên thượng nguồn Mê Kông”.
Đan Phượng
Bình luận (0)