Để hấp thu tốt khi tiêm insulin

Người bệnh đái tháo đường khi phải tiêm insulin thường băn khoăn làm thế nào để có thể sử dụng thuốc đạt hiệu quả cao nhất. Vì vậy việc biết cách sử dụng insulin một cách khoa học, đúng cách, giúp hấp thu thuốc tốt là hết sức quan trọng trong điều trị bệnh đái tháo đường.

Tiêm bắp hay tiêm dưới da?

Tiêm bắp giúp insulin được hấp thu và có tác dụng nhanh hơn. Tuy nhiên tiêm bắp không phải là đường dùng phổ biến và nó có những nguy cơ riêng. Không nên tiêm bắp vào những vùng có lớp mỡ dày, để tiêm bắp cần sử dụng loại kim dài hơn để kim có thể đi tới bắp thịt. Những người gầy có thể dùng loại kim tiêm dưới da thông thường để tiêm bắp được.

Vị trí tiêm có ảnh hưởng đến hấp thu insulin?

Vị trí hấp thu nhanh nhất là bụng, tiếp đó là cánh tay. Tuy nhiên mông cũng là một vị trí có thể tiêm được nhưng cho đến nay vẫn chưa có nghiên cứu nào về thời gian hấp thu thuốc ở vùng mông. Sự khác biệt về thời gian hấp thu này được áp dụng để kéo dài hoặc rút ngắn thời gian tác dụng của insulin.

Tiêm vào vùng da dày hay mỏng?

Lớp mỡ dưới da càng dày thì hấp thu insulin càng bị chậm. Một số người bị loạn dưỡng mỡ tại chỗ tiêm kiểu phì đại (lipohypertrophy) sẽ làm chậm hấp thu insulin nhiều hơn.

Có nên vận động hoặc tập thể dục?

Tập thể dục có vận động các cơ vùng tiêm insulin sẽ làm tăng hấp thu insulin. Ví dụ nếu sau khi tiêm insulin ở đùi mà bạn chạy thì sẽ làm hấp thu insulin nhanh hơn. Mát-xa vùng tiêm cũng có tác dụng tương tự.

Người bệnh bị nhiễm toan ceton có làm thay đổi hấp thu insulin?

Nhiễm toan ceton có xu hướng làm tăng hấp thu insulin dẫn đến insulin có tác dụng nhanh hơn, điều này có lợi cho bệnh nhân vì họ cần giảm đường huyết càng nhanh càng tốt.

Tốc độ hấp thu insulin có giống nhau giữa mọi người không?

Câu trả lời là không. Ví dụ khi tiêm insulin bán chậm (lente, NPH), thuốc có tác dụng trong 16 – 20 giờ, nhưng ở một số người thì lại chỉ là 8 – 10giờ. So sánh giữa các ngày khác nhau, ngay với cùng một người được tiêm cùng loại insulin, cùng liều insulin ở cùng một vị trí thì thời gian tác dụng có thể bị thay đổi tới 50%, còn thời gian đạt tác dụng đỉnh có thể bị thay đổi tới 25 – 50%.

Liều tiêm thế nào?

Với liều tiêm nhỏ 5 – 10 đơn vị thì không có sự khác biệt nhưng với các liều cao hơn thì có, ví dụ tiêm 20 đơn vị thì insulin sẽ được hấp thu chậm hơn so với tiêm 10 đơn vị. Tuy nhiên sự khác biệt rõ nhất khi tiêm liều cao từ 100 đơn vị insulin trở lên. Tương tự, tiêm các loại insulin nồng độ cao (U 100 hoặc U 500) sẽ khiến thuốc được hấp thu chậm hơn so với loại insulin nồng độ thấp hơn (U 40).

Thời điểm tiêm

Tốt nhất là tiêm insulin trước bữa ăn. Tùy loại insulin mà thời gian từ khi tiêm đến khi phải ăn là khác nhau. Thông thường thời điểm phải ăn là khi insulin bắt đầu có tác dụng. Ví dụ với insulin thường (regular) là 20 – 30 phút, insulin mixtard cũng là 30 phút, insulin bán chậm (lente, NPH, insulatard…) là 60 phút. Nếu ăn muộn hơn thì người bệnh có nguy cơ rất cao bị hạ đường huyết.

Điều gì xảy ra với insulin sau khi tiêm?

Sẽ có một phần insulin bị mất tác dụng do một phần insulin tiêm vào bị giáng hóa (phá hủy) bởi các enzym có mặt ở mô dưới da. Ở đa số các bệnh nhân lượng insulin này chỉ là rất nhỏ và không ảnh hưởng đến tác dụng chung và không cần phải tăng liều. Tuy nhiên ở một số rất ít bệnh nhân, sự giáng hóa insulin ở mô dưới da là rất lớn, vì vậy để đạt được mục tiêu kiểm soát đường huyết thì họ phải tiêm insulin với liều rất lớn, có thể tới trên 200 đơn vị. Hiện tượng này không xảy ra nếu tiêm insulin qua đường tĩnh mạch. Có thể khắc phục bằng cách tiêm insulin cùng với chất ức chế enzym có tên là trasylol nhưng thuốc này rất đắt, vì vậy cách đơn giản và có hiệu quả nhất là tiêm thêm insulin.

Tại sao phải lăn lọ insulin trước khi tiêm?

Lăn lọ thuốc (hoặc bút tiêm) có tác dụng làm ấm và trộn đều insulin. Chỉ khuyến cáo lăn lọ insulin bán chậm (lente, NPH hoặc latard) hoặc insulin mixtard còn với insulin thường (regular) thì không cần. Không nên lắc mạnh lọ insulin vì dễ tạo ra các bọt khí và khi rút insulin vào bơm tiêm thì khí có thể lọt vào bơm tiêm.

Bảo quản insulin

Các lọ insulin chưa tiêm nên được cất giữ trong tủ lạnh. Các lọ insulin đang sử dụng có thể để trong ngăn mát của tủ lạnh hoặc để ở những nơi thoáng mát. Không nên để insulin ở ngoài trời nóng hoặc tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng mặt trời.

Tiêm insulin có ảnh hưởng gì đến mô chỗ tiêm?

Tiêm insulin có thể gây loạn dưỡng mỡ tại chỗ tiêm (teo đét hoặc phì đại). Ngày nay nếu sử dụng insulin tinh khiết hoặc insulin người thì nguy cơ này là rất thấp, trừ khi tiêm cho trẻ em. Có ba lý do: mô dưới da của trẻ em có xu hướng tăng sinh khi bị kích thích, trẻ em không thích tiêm ở bụng mà lại thích tiêm ở cánh tay nơi mà dễ bị phì đại mỡ hơn, trẻ em thường không quay vòng chỗ tiêm và có xu hướng tiêm cùng một chỗ cũng dễ dẫn đến loạn dưỡng mỡ. Lưu ý là tiêm insulin vào các chỗ bị phì đại sẽ rất ít đau nên trẻ thích tiêm vào những vị trí đó.

Có thể thay đổi liều dùng hàng ngày?

Một số bệnh nhân đái tháo đường có thể tự điều chỉnh liều các mũi tiêm insulin (tăng hoặc giảm) tùy theo lượng thức ăn từng bữa. Lưu ý là những người không có kiến thức tốt hoặc không được thầy thuốc chuyên khoa hướng dẫn thì không nên áp dụng phương thức này để tránh nguy cơ bị hạ đường máu.