Để môi trường ngôn ngữ luôn trong sáng

Ai cũng biết rằng nhân cách học sinh được hình thành và bồi đắp bằng nhiều con đường, trong đó có con đường ngôn ngữ và văn học. Văn học giúp cho tâm hồn các em được mở rộng. Vai trò của ngôn ngữ và văn học đối với việc xây dựng nhân cách của các em là rất lớn. Thế nhưng, từ trước đến nay chúng ta chưa tận dụng tốt vấn đề này để giáo dục thế hệ trẻ.

Hiện môi trường ngôn ngữ và văn học đang bị “ô nhiễm”. Tiếng Việt vốn giàu đẹp trong sáng đã trở thành một thứ ngôn ngữ dung tục khi người ta lớn tiếng với nhau. Người lớn nói ngọng, nói tục và nói sai ngữ pháp trước mắt trẻ con. Trước những thay đổi của cuộc sống, cha mẹ chuyện trò với con cái hằng ngày cũng bằng ngôn ngữ khô khan, mệnh lệnh, thiếu tế nhị. Nhiều loại sách không lành mạnh đang trôi nổi trên thị trường làm ô nhiễm môi trường văn học vốn trong lành.

Ngay cả trong truyện tranh dành cho thiếu nhi ngôn ngữ cũng cụt ngủn, chủ yếu là hình minh họa. Còn trong nhà trường những bài văn mẫu làm cho học sinh không có khả năng sáng tạo, phát triển ngôn ngữ.

Tâm hồn trẻ vốn trong trắng và nhạy bén. Các em rất thích cái mới, hay bắt chước. Lớn lên trong một môi trường ngôn ngữ và văn học như vậy chắc chắn trẻ sẽ bị ảnh hưởng. Những lời nói cộc lốc, bắt chước những câu nói mang tính hài hước trong phim ảnh xuất hiện ngày càng nhiều trong thanh thiếu niên và học sinh, được các em “ứng dụng” trong cư xử hàng ngày. Nói tục hiện đang phổ biến, nói ngọng, nói sai ngữ pháp mà các em vẫn không hay biết. Nhiều giáo viên phải “cười ra nước mắt” trước những tờ đơn xin nghỉ phép hay bản kiểm điểm của học sinh. Các em không thể diễn tả được ý mình định nói vì ngôn ngữ không theo kiểu tư duy. Đó là chưa nói đến việc phân biệt giữa văn nói và văn viết. Ai mà không xót xa khi phát hiện trong cặp các em những sách báo tình yêu mà trong đó có không ít cảnh yêu đương của người lớn. Vậy tâm hồn và nhân cách các em sẽ ra sao khi tiếp thu những loại sách báo tranh ảnh ấy?

Chính vì vậy toàn xã hội phải có trách nhiệm tạo ra môi trường ngôn ngữ và văn học tốt cho các em. Các cơ quan chức năng (như thông tin, xuất bản…) cần chấn chỉnh và rà soát lại nội dung, chương trình trước khi đưa ra công chúng. Ngôn ngữ sử dụng phải hết sức trong sáng, tránh dùng từ ngữ dung tục, lạ tai, nội dung luôn có định hướng và mang tính giáo dục cao. Về phía nhà trường, nhất là giáo viên dạy văn, phải hướng về mục đích giao tiếp, lấy kết quả của việc sử dụng từ, đặt câu, tạo văn bản của học sinh trong học tập và trong sinh hoạt hằng ngày làm thước đo, làm chuẩn để đánh giá chất lượng học sinh. Đây là biện pháp nhằm vào việc phát triển ngôn ngữ của các em. Sau đó tạo điều kiện cho các em huy động được “vốn” đã có ấy vào việc đọc tác phẩm văn chương nhằm thực hành về ngôn ngữ là biện pháp luyện tập có hiệu quả. Các tác phẩm văn học trong nhà trường có tác dụng khêu gợi tâm hồn học sinh những tình cảm đẹp đẽ, cao cả góp phần trong việc hình thành phẩm chất con người mới. Đừng vì thành tích mà ép buộc các em theo những bài văn mẫu. Và cuối cùng là phía gia đình – những người thường xuyên giao tiếp bằng ngôn ngữ hàng ngày – mỗi người là tấm gương sáng về ngôn ngữ cho các em noi theo. Cả nhà trò chuyện bằng thứ ngôn ngữ dịu dàng, tế nhị thì trẻ sẽ kế thừa thứ ngôn ngữ ấy. Cha mẹ nên hướng cho trẻ đọc các loại sách, báo lành mạnh, phù hợp với lứa tuổi, góp phần vào việc phát triển ngôn ngữ và văn học cũng như nhân cách cho các em.

Tạo môi trường ngôn ngữ và văn học cho các em là việc của nhà trường. Nhưng suy rộng ra lại là trách nhiệm của toàn xã hội. Nếu tất cả mọi người, mọi ngành đều ý thức được thì ai cũng có thể tham gia tích cực trong việc dạy ngôn ngữ và văn học cho trẻ em, góp phần xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa.

Lê Quang Huy

(GV Trường THCS Trừ Văn Thố, huyện Cai Lậy, Tiền Giang)