Đề tài nhà giáo rất cần có nhiều bài hát

Theo truyền thống dân tộc ta, nghề dạy học được coi là cao quý nhất và ở xã hội nào người thầy cũng được tôn vinh.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Người Việt Nam từ lâu vẫn lưu truyền 2 câu thơ: “Muốn sang thì bắc cầu kiều/Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy” và câu ngạn ngữ “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” đã nói hết vai trò của người thầy giáo trong xã hội.

Lần giở lại tất cả những sáng tác âm nhạc viết về người thầy giáo suốt hơn nửa thế kỷ qua, cả trong trí nhớ lẫn trong những tập ca khúc lớn nhỏ, tôi bất ngờ trước một sự thật: số lượng sáng tác về các nhà giáo còn quá ít ỏi.

Hai tập bài hát lớn như: Tiếng hát Việt Nam 1964-1975 (Nhà xuất bản Văn hoá in năm 1977) và tập 100 ca khúc chào thế kỷ (Nhà xuất bản Thanh niên in năm 2000), cũng chỉ vẻn vẹn có một bài nói về nhà giáo.

Những bài viết có chất lượng, được công chúng lưu nhớ lại càng ít hơn: Cô giáo vùng cao (Hoàng Long- Hoàng Lân), Quà tháng năm (Hồng Đăng), Cô giáo Tày cầm đàn lên đỉnh núi (Văn Ký), Bài ca người giáo viên trẻ (Hoàng Vân), Yêu người bao nhiêu yêu nghề bấy nhiêu (Nguyễn Văn Quỳ), Hành khúc ngày và đêm ( Phan Huỳnh Điểu), Ước mơ xanh (Lệ Giang), Em sẽ lớn lên (Trọng Loan), Bài ca cô nuôi dạy trẻ (Nguyễn Văn Tý), Bên trường mầm non và Dưới rặng dừa xanh (Nguyễn Đình San), Nỗi nhớ (Châu Đức Khánh)…

Rõ ràng, chẳng những giới sáng tác chưa chú trọng mà các nhà xuất bản khi in các tuyển tập nhạc cũng có vẻ như lãng quên đề tài này. Ngay cả một số nhạc sĩ chuyên nghiệp, gần như cả đời gắn bó với ngành giáo dục nhưng cũng ít viết về nhà giáo. Có lẽ nào đề tài này lại khó viết?

Bài hát về nhà giáo đòi hỏi ngôn ngữ âm nhạc chắt lọc, sự sâu sắc phải được đặc biệt quan tâm. Những giai điệu nông cạn hời hợt, ồn ã như những bài hát theo phong cách nhạc nhẹ đang lan tràn hiện nay không thể phù hợp cho những đối tượng “đặc biệt” này. Miêu tả một cô giáo, ngay cả khi cô giáo ấy rất trẻ đi chăng nữa, thì cái chất vui tươi trẻ trung của cô cũng khác hẳn các cô gái trẻ làm những công việc khác…

Một trong những bài ra đời từ lâu, đến nay vẫn được nhiều giáo viên trẻ thích hát là Bài ca người giáo viên của nhạc sĩ Hoàng Vân. Bằng hàng loạt những đảo phách liên tiếp và kết thúc bằng dãy nốt kép ở nhịp 2/4, tác giả đã tạo nên tính chất sôi nổi vui tươi rất phấn khích cho tác phẩm, nhưng không vì thế mà lại hát nhanh quá khi thể hiện, bởi nếu vậy sẽ mất hết vẻ chững chạc cần có của bài. Cũng hiếm khi người sáng tác gọi đối tượng cảm xúc bằng em như Hoàng Vân, mà phần nhiều hơn đã hóa thân vào chính đối tượng ấy để tự hát về mình.

Có hai bài hát ở trường hợp này đạt hiệu quả cao đó là Ước mơ xanh (Lệ Giang) và Em sẽ lớn lên (Trọng Loan). Nữ tác giả trẻ không chuyên đã viết nên một bài hát giản dị, gọn gàng với giai điệu ngọt ngào, chân tình, tha thiết diễn tả mơ ước cuả những cô gái trẻ được trở thành cô giáo. Chị gọi đó là ước mơ xanh. Tiết tấu 6/8 được tác giả xử lý khá uyển chuyển làm cho bài hát trở nên điệu đà, rất có duyên. Nhạc sĩ Trọng Loan lại khai thác một khía cạnh sâu sắc khác: các nhà giáo say sưa tự hào nhìn học sinh của mình và nghĩ tới chúng sẽ lại lớn lên như chính bản thân mình: “Em sẽ lớn lên như tôi đã từng khôn lớn, và sẽ bay cao bay xa hơn tôi, tới những đỉnh cao mơ ước cuả loài người…”. Điệu thứ vốn dễ tạo nên màu âm tối, nhưng tác giả đã xử lý để có một bài ca ngắn gọn mà rất có chiều sâu tư tưởng, nghe vẫn đủ độ dày của cảm xúc.

Sự nghiệp giáo dục ở vừng cao, vùng sâu, vùng xa được Đảng và Nhà nước quan tâm đặc biệt. Hai bài hát Cô giáo cùng cao (Hoàng Long- Hoàng Lân) và Cô gíáo Tày cầm đàn lên đỉnh núi (Văn Ký) đã khiến người nghe có cảm tình đặc biệt. Tác phẩm của nhạc sĩ Văn Ký đã vẽ lên một bức tranh sinh động về cô gíáo người Tày cầm đàn lên đỉnh núi, dạy học cho con em người Mèo. Bằng âm thanh tác giả dẫn dắt, giới thiệu rất khéo công đức giản dị mà lớn lao cuả cô “Cô đi tìm người yêu đang đứng đợi bên bờ suối chắc? Không! cô đi tìm đàn em nhỏ chưa biết chữ trên đỉnh núi cao…”. Hình ảnh cô giáo cầm đàn nói lên việc cô không chỉ dạy chữ mà còn dạy hát, đánh đàn, bồi dưỡng thêm tâm hồn cho các em học sinh rẻo cao.

Giai điệu đẹp đầy sức lôi cuốn, việc tác giả kể chuyện rất dí dỏm, có duyên về cô giáo Tày mà người nghe đã lãng quên không để ý đến chút rườm rà kể lể mà bài hát đã mắc phải (mà ca khúc lại tối kỵ điều này). Nhưng không vì thế mà phủ nhận đây có lẽ là bài hát hay nhất, sâu sắc nhất về đề tài giáo dục cho tới nay.

Số lượng bài hát về đề tài này đến nay dường như vẫn rất khiêm tốn. Viết về đối tượng trí thức là một đề tài khó. Do đó, yêu cầu người sáng tác cũng phải có tri thức rất cao về năng lực sáng tác, đặc biệt là tư duy văn học để tạo nên phần lời ca có sức thuyết phục.

Xã hội càng phát triển, sự nghiệp giáo dục càng trở nên đặc biêt quan trọng. Công việc “trồng người” không gíống bất cứ công việc khó khăn nào. Sẽ rất thiếu hụt và thiệt thòi cho đời sống tinh thần của công chúng nếu không gia tăng những bài hát viết về nhà giáo cả về số lượng và chất lượng. Đã từng có những bài hát hay về đề tài này, chắc chắn nếu được quan tâm sẽ còn có nhiều tác phẩm nữa ra đời, bởi đội ngũ sáng tác Việt Nam đang phát triển hùng hậu.

Theo Thôn Ca

(QĐND Online)