Có thể nói, đề văn trong sách giáo khoa của Mỹ khá đa dạng. Ở đây tôi chỉ nêu lên một số dạng đề ở bậc THPT giúp thầy cô giáo hình dung ra cách ra đề văn trong 1 bộ sách giáo khoa của Mỹ.
Các dạng đề văn cho bậc THPT ở Mỹ bao gồm: Nghị luận giải thích, chuyện kể tự thuật, nghị luận so sánh – đối chiếu, nghị luận về nguyên nhân và kết quả, phân tích văn học, phê bình – điểm báo, bài luận thông tin và phỏng vấn, nghị luận thuyết phục, so sánh một vở kịch và bộ phim. Lớp 11 và lớp 12 có thêm dạng: Trình bày suy nghĩ, viết tiểu sử, luận về tình huống và giải pháp, viết bài nghiên cứu. Ở mỗi dạng đề đều có hai hình thức: a) Viết từ văn học (Writing from Literature) tạm gọi là đề văn học và b) Viết từ thực tế cuộc sống (Writing from the Real World), tạm gọi là đề hiện thực. Sau mỗi đề văn đều có gợi ý ngắn gọn.
Dưới đây là ví dụ về các dạng đề văn THPT:
– Đề nghị luận giải thích: Hãy viết một bài luận giải thích, làm sáng tỏ và giúp người đọc tìm thấy ý nghĩa mới của một tác phẩm văn học (đề văn học). Chọn một câu chuyện đáng nhớ từ bộ phim hoặc cuốn sách mà bạn đã xem, đã đọc gần đây. Viết một bài luận tóm tắt ngắn gọn về câu chuyện và chỉ ra ý nghĩa hoặc thông điệp sâu sắc trong đó (đề hiện thực).
– Chuyện kể tự thuật: Chọn một truyện bạn đã đọc trong năm nay. Tìm một sự kiện thú vị trong truyện và viết bài văn tự thuật về sự kiện này theo quan điểm của một nhân vật trong đó. Bài tự thuật của bạn cần chỉ ra tại sao sự kiện này lại có ý nghĩa đối với người kể (đề văn học). Hãy viết một câu chuyện tự kể về một kinh nghiệm quan trọng mà bạn đã trải qua (đề hiện thực).
– Nghị luận so sánh – đối chiếu: Viết một bài luận so sánh hoặc đối chiếu hai tác phẩm văn học. Tập trung vào những yếu tố chính như đề tài, không gian, nhân vật; và giải thích tác động của các yếu tố đó đối với ý nghĩa của tác phẩm. Từ bài viết của anh (chị) bạn đọc có thể hiểu thêm những điều mới mẻ về tác phẩm (đề văn học). Viết một bài luận so sánh hai sản phẩm sáng tạo mà bạn thấy thật tuyệt vời. Chọn các yếu tố chính của sản phẩm đó để làm cơ sở so sánh. Hãy suy nghĩ về không gian, nhân vật, thời gian hoặc đề tài như là các trọng điểm cần so sánh (đề hiện thực).
– Nghị luận về nguyên nhân và kết quả: Viết một bài luận nêu rõ mối quan hệ nhân – quả trong một tác phẩm hư cấu hoặc không hư cấu (đề văn học). Viết bài nghị luận trong đó giải thích về một mối quan hệ nhân – quả mà anh (chị) thấy thú vị và quan trọng (đề hiện thực).
– Phân tích văn học: Phân tích một tác phẩm văn học có thể giúp bạn hiểu sâu sắc tác phẩm này hơn. Viết một bài luận tập trung vào một hoặc nhiều yếu tố văn học, chẳng hạn bối cảnh không gian, nhân vật hoặc chi tiết cốt truyện của một tác phẩm hư cấu. Giải thích một yếu tố hoặc các yếu tố này góp phần tạo nghĩa cho tác phẩm như thế nào (đề văn học). Chọn một câu chuyện mà bạn đã đọc, đã xem (bộ phim, chương trình truyền hình) và không thể ngừng suy nghĩ. Viết một bài luận tóm tắt ngắn gọn về chuyện đó và chỉ ra ý nghĩa của nó. Trọng tâm hướng vào các yếu tố đặc sắc đã tạo nên ý nghĩa và ấn tượng của tác phẩm này (đề hiện thực).
– Luận về tình huống và giải pháp: Có thể bạn đã đọc trong chương này một điều gì đó và nó làm bạn suy nghĩ về một vấn đề ở một phương diện mới. Hãy chọn vấn đề mà bạn tìm thấy trong một tác phẩm văn học. Viết bài luận miêu tả và xác định một giải pháp có thể cho vấn đề đó (đề văn học). Những vấn nạn ở học đường, trong cộng đồng và trong thế giới rộng lớn này là khó tránh khỏi. Hãy chọn một vấn nạn mà bạn quan tâm sâu sắc và viết bài luận chỉ rõ vấn đề, phân tích nguyên nhân và nêu các giải pháp có thể (đề hiện thực).
– Viết bài nghiên cứu: Phát triển câu hỏi về một bộ phận văn học mà bạn đã đọc. Viết một bài nghiên cứu chứng minh cho kết luận mà bạn nắm được về chủ đề ấy. Giới thiệu thông tin từ ít nhất 6 nguồn như ý tưởng và cách hiểu của bạn (đề văn học). Viết bài nghiên cứu điều tra một sự kiện hoặc một tư tưởng từ lịch sử. Bài nghiên cứu của bạn cần giới thiệu và làm sáng tỏ thông tin từ ít nhất 6 nguồn tư liệu (đề hiện thực).
– Trình bày suy nghĩ: Chọn một đoạn trích từ bài thơ trong chương này, viết bài luận suy ngẫm về mối liên hệ giữa cuộc đời bạn với trích đoạn. Bạn có đồng ý với người nói trong bài thơ không và lí giải tại sao sự kiện đó lại quan trọng với bạn (đề văn học). Suy ngẫm về một kinh nghiệm, ở đó bạn có được một bài học quan trọng. Viết bài luận nêu kinh nghiệm này và chỉ ra nó đã làm bạn thay đổi như thế nào. Bao gồm cả những chi tiết giúp bạn đọc hình dung ra con người, địa điểm và sự kiện trong bài viết (đề hiện thực).
– Viết tiểu sử: Chọn một trong các nhà văn ở chương này có cuộc sống đặc biệt hoặc gây tò mò với bạn. Viết một bài tiểu sử kể về nhà văn ấy, trọng tâm hướng vào ý nghĩa của nhà văn ấy đối với người khác (đề văn học). Viết một tiểu sử kể về một người có vai trò rất quan trọng trong cuộc đời bạn hoặc trong cuộc sống của người khác. Bao gồm cả những chi tiết và giai thoại giúp người đọc hình dung rõ ràng về người ấy (đề hiện thực).
– Phê bình – điểm báo: Viết một bài phê bình một tác phẩm văn học. Suy nghĩ xem tác giả đã sử dụng các yếu tố phong cách (ví dụ như việc lựa chọn từ ngữ, ngôn ngữ biểu trưng, ẩn dụ, hình ảnh, thức điệu hoặc chủ đề…) tác động đến sự cảm nhận của anh (chị) như thế nào? Bài viết có thể xuất phát từ quan điểm của bản thân về tác phẩm, giải thích tiêu chí mà anh (chị) sử dụng để đánh giá, nhận xét và cho biết có thể chia sẻ với người khác được không (đề văn học). Viết một bài phê bình về một bộ phim hoặc một chương trình truyền hình mà anh (chị) đã xem. Bài viết có thể xuất phát từ quan điểm của bản thân về tác phẩm, giải thích tiêu chí mà anh (chị) sử dụng để đánh giá, nhận xét và cho biết có thể chia sẻ với người khác được không (đề hiện thực).
– Bài luận thông tin và phỏng vấn: Chọn một sự kiện mà anh chị biết. Tìm một ai đó có tham gia sự kiện này. Phỏng vấn người đó và viết bài luận thông tin dựa trên cơ sở cuộc phỏng vấn và tư liệu đã đọc. Bài viết có thể nêu ngắn gọn về sự kiện, tên của người được phỏng vấn và giải thích sự phản ứng của người đó với sự kiện này (đề văn học). Chọn một thời kỳ lịch sử hoặc một sự kiện hấp dẫn với anh (chị). Phỏng vấn một ai đó đã sống và chứng kiến sự kiện này. Viết bài luận thông tin về người đã được phỏng vấn và giải thích mình đã học hỏi được gì từ người này (đề hiện thực).
– So sánh một vở kịch và bộ phim: Viết bài luận so sánh một màn từ bộ phim phóng tác vở “Julius Caesar” với chính màn này trong kịch của Shakespeare (đề văn học). Chọn một truyện ngắn, truyện vừa hoặc một vở kịch mà bạn đã đọc và cảm thấy thích thú; hãy chuyển thể thành bộ phim. Viết bài so sánh tác phẩm văn học với bộ phim đã chuyển thể từ nó trên một trang website điện ảnh (đề hiện thực).
Phần trên, tôi đã dịch và trình bày vắn tắt các dạng đề văn bậc THPT trong bộ sách giáo khoa của Mỹ. Các thầy cô giáo có thể đối chiếu với đề văn của Việt Nam và tự rút ra nhận xét và kết luận cho mình.
PGS.TS Đỗ Ngọc Thống
Tin liên quan
Đại học Tân Tạo trao tặng quỹ học bổng ITA cho học sinh khó khăn vào đại học
Sức hút lớn với chương trình tăng cường tiếng Anh tại TP.HCM
Tạo năng lượng tích cực từ những đam mê
Bình luận (0)