Điểm tựa cho nạn nhân bị bạo lực giới

Trước thực trạng nhức nhối của bạo lực giới như hiện nay, TP.HCM đang tìm cách khép lại những khoảng trống hỗ trợ bằng mô hình “một cửa” liên ngành – nơi không chỉ tiếp nhận, mà còn can thiệp, bảo vệ và chữa lành.

Phòng “một cửa” đặt tại bệnh viện – nơi nạn nhân bị bạo lực giới được kết nối dịch vụ y tế, pháp lý, tâm lý và tạm lánh

Mới đây, tại Bệnh viện Nhi đồng TP.HCM, lãnh đạo UBND TP.HCM cùng đại diện các bộ, ngành, tổ chức quốc tế và cộng đồng chuyên gia đã có mặt trong lễ ra mắt ba mô hình mới. Đây là kết quả của nhiều năm trăn trở, nghiên cứu và vận hành thực tiễn từ mô hình Bồ Công Anh tại Bệnh viện Hùng Vương.

Ba mô hình đặc biệt

Sau hai năm vận hành, mô hình Bồ Công Anh đã tiếp nhận và hỗ trợ 224 trường hợp phụ nữ và trẻ em là nạn nhân bạo lực, trong đó 194 ca là trẻ dưới 16 tuổi mang thai và sinh con. Con số ấy không chỉ là dữ liệu thống kê. Đó là sự thật đau lòng về những đứa trẻ bị cướp mất tuổi thơ ngay giữa một đô thị năng động nhất cả nước. Đó là cảnh báo về khoảng trống bảo vệ và hỗ trợ mà xã hội cần lấp đầy.

Cùng thời điểm, còn hơn 1.000 trường hợp khác đến khám và điều trị tại Bệnh viện Hùng Vương nhưng không tiếp cận được mô hình hỗ trợ – vì nhiều lý do: từ thiếu thông tin đến rào cản tâm lý và định kiến xã hội. Bạo lực giới, dù diễn ra lặng lẽ, để lại những chấn thương sâu sắc về thể chất và tinh thần, đánh cắp cơ hội sống và phát triển của nạn nhân, đồng thời khoét sâu bất bình đẳng trong cộng đồng.

Mở rộng từ mô hình Bồ Công Anh, ba mô hình “một cửa” mới được triển khai tại Bệnh viện Nhi đồng 1, Bệnh viện Nhi đồng TP.HCM và Bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình TP.HCM. Mỗi nơi là một cánh tay nối dài, là điểm tựa để những phụ nữ, trẻ em bị tổn thương tìm đến. Nhưng điều quan trọng hơn là chúng không hoạt động đơn lẻ.

Quy trình hỗ trợ bắt đầu từ chính các bác sĩ – những người không chỉ khám bệnh mà còn được đào tạo nhận diện dấu hiệu bạo lực. Khi nghi ngờ, bệnh nhân sẽ được chuyển đến phòng “một cửa” ngay trong bệnh viện. Tại đây, các nhân viên phối hợp với Trung tâm Công tác xã hội – Giáo dục dạy nghề Thiếu niên Thành phố, kết nối đa ngành từ công an, y tế, tư pháp, đến các hội đoàn thể và địa phương.

Không dừng lại ở việc cấp cứu tâm lý hay khám sức khỏe, mô hình còn đảm bảo nạn nhân được bảo vệ pháp lý, hỗ trợ tạm lánh khi cần thiết, can thiệp cộng đồng và theo dõi liên tục. “Chúng tôi muốn xây dựng một hệ sinh thái bảo vệ trọn vẹn, không phải chắp vá từng phần,” một cán bộ điều phối mô hình chia sẻ.

Phó Chủ tịch UBND TP.HCM Nguyễn Văn Dũng thẳng thắn: “Không có một cơ quan, đơn vị, địa phương nào có thể một mình giải quyết bài toán bạo lực giới”. Ông nhấn mạnh: chỉ khi có sự phối hợp liên ngành, chỉ khi mọi mắt xích từ điều trị y tế, can thiệp pháp lý đến hỗ trợ tâm lý, tái hòa nhập đều được vận hành trơn tru – lúc ấy nạn nhân mới thực sự được bảo vệ.

TP.HCM đã học hỏi nhiều mô hình từ quốc tế, nhưng việc “nội địa hóa” và thích ứng với thực tế địa phương mới là thách thức. Bối cảnh sáp nhập các tỉnh lân cận như Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu càng khiến việc xây dựng mạng lưới hỗ trợ liên vùng trở nên cấp thiết. “Chúng tôi không muốn bất kỳ ai bị bỏ quên chỉ vì ranh giới hành chính” ông Dũng nói.

Từ góc độ vận hành, các sở ngành được giao nhiệm vụ cụ thể: Sở Y tế xây dựng quy trình khám chữa bệnh có nhạy cảm giới; Sở Nội vụ đảm bảo ngân sách và nhân sự bền vững cho mô hình; Sở Giáo dục lo việc tiếp tục học tập cho các nạn nhân là trẻ em; Sở Văn hóa rà soát lại ngôn ngữ, hình ảnh truyền thông tránh định kiến giới. Đồng thời, các lực lượng như công an, tư pháp, tòa án… cũng được yêu cầu cử cán bộ tham gia phối hợp thực địa.

Trang bị kỹ năng phòng vệ

Một trong những thực trạng khiến người nghe không khỏi nghẹn lòng là con số “trẻ em sinh ra trẻ em” trong mô hình Bồ Công Anh. Những em gái còn chưa hiểu rõ về cơ thể mình đã phải làm mẹ – không chỉ là nạn nhân bạo lực, mà còn là nạn nhân của thiếu hụt kiến thức, thiếu khả năng tự bảo vệ và một xã hội chưa đủ nhạy cảm.

Ông Dũng đề nghị ngành giáo dục phải rà soát lại toàn bộ chương trình giới tính, sức khỏe sinh sản trong trường học – không phải để răn đe mà để trang bị cho các em kỹ năng phòng vệ, hiểu đúng, hiểu đủ về bản thân. Trong bối cảnh công nghệ len lỏi vào từng ngóc ngách đời sống, nguy cơ bạo lực tinh thần, tống tình qua mạng hay clip nhạy cảm bị phát tán cũng là những biến tướng không thể xem nhẹ.

Lễ ra mắt mô hình diễn ra song song với hội thảo chuyên đề, nơi các đại biểu quốc tế chia sẻ kinh nghiệm từ những nước đã vận hành thành công mô hình một cửa, các trung tâm tạm lánh, và các gói can thiệp thiết yếu. Đây không chỉ là dịp để TP.HCM học hỏi, mà còn là cơ hội để xác định rõ: mô hình hiệu quả không thể đứng yên trong bệnh viện – nó phải lan ra trường học, tổ dân phố, mạng xã hội và từng gia đình.

Các mô hình “một cửa” dường như chỉ là điểm khởi đầu. Hành trình phía trước sẽ còn rất dài – bởi thay đổi một định kiến mất cả thế hệ. Nhưng bằng việc đặt phụ nữ, trẻ em vào trung tâm của chính sách công, bằng cách chọn hành động thay vì né tránh, TP.HCM đang cho thấy một cam kết rõ ràng: không ai đơn độc trong cuộc chiến chống lại bạo lực giới.

Và biết đâu, trong một căn phòng tư vấn nhỏ tại Bệnh viện Nhi đồng, một em bé đang nhận được lời an ủi đầu tiên, một người mẹ trẻ đang được hướng dẫn pháp lý để giành lại tự do – thì lúc ấy, mô hình “một cửa” không chỉ là một mô hình nữa. Nó là cánh cửa mở ra sự sống khác.

Thủy Phạm