Diễn đàn “Dạy và học như thế nào đúng định hướng cá thể hóa?”: Giáo viên giữ vai trò chủ đạo

Từ đó, để đổi mới phương pháp học tập của HS chúng ta phải đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên (GV) và đổi mới môi trường diễn ra các hoạt động giáo dục. Như vậy, cốt lõi của việc đổi mới phương pháp dạy học là phát huy tính tích cực học tập của HS, chú trọng đến phương pháp dạy học theo hướng cá thể hóa, quan tâm đến mọi đối tượng HS, tập thói quen nghe và tự ghi chép bài, chống thói quen thầy đọc trò chép như trước đây.

1. Có một câu hỏi được đặt ra: Vậy ai là người có trách nhiệm trước hết và trực tiếp thực hiện đổi mới phương pháp dạy học? Câu trả lời đó là: GV bộ môn. Khi có nhận thức đúng thì GV bộ môn mới quyết tâm đổi mới phương pháp dạy học. Việc này đòi hỏi GV, trước hết phải thay đổi phương pháp soạn bài, cách ra đề thi, chấm – sửa bài, hướng dẫn HS tìm hiểu bài, thảo luận nhóm; hướng dẫn HS cách tìm tư liệu, chuẩn bị bài để xây dựng bài mới. Khi đứng lớp, GV bộ môn là người trực tiếp hướng dẫn HS phương pháp học tập mới, là người tổ chức tiết học, phát huy tính tích cực của HS.

Để phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo và tập thói quen tự ghi chép cho HS trong giờ học, GV cần phải chuẩn bị tốt các yêu cầu sau: Nắm vững chương trình SGK, chuẩn bị tốt bài giảng. Chia nhóm HS trong lớp: mỗi nhóm tối thiểu 2-4 em hay từ 6-8 em, tùy theo điều kiện về sĩ số lớp, điều kiện phòng học để tất cả thành viên trong nhóm đều được tham gia thảo luận, xây dựng bài học, tạo điều kiện cho các em thể hiện ý kiến cá nhân trong tập thể. Chuẩn bị tốt các trang thiết bị cho việc dạy học như: phiếu học tập, giáo án điện tử, máy chiếu, bảng phụ, nam châm, tư liệu, tranh ảnh… Xây dựng câu hỏi hợp lý: câu hỏi có vấn đề hoặc đưa ra các dạng bài tập để HS suy nghĩ trả lời hoặc làm bài. Từ đó GV mới đánh giá được trình độ nhận thức HS. Hướng dẫn các nhóm thảo luận và đưa ra nhận xét, kết luận. GV chốt lại và nhấn mạnh trọng tâm nội dung bài để các em tự ghi bài theo từng phần. Phần củng cố kiến thức, có thể tổ chức bằng các hình thức ô chữ, đố vui, tìm từ khóa hoặc ứng dụng bài tập… để HS khắc sâu kiến thức bài học. Sau đó nhận xét về phần chuẩn bị ở nhà và tinh thần xây dựng bài trên lớp giữa các nhóm để tạo sự hưng phấn, ganh đua học tập tích cực hơn giữa các nhóm trong các tiết học sau. Phần dặn dò: cho HS ghi hướng dẫn phân công tìm tư liệu hình ảnh cho tiết học sau của từng nhóm ở các môn KHXH, các dạng bài tập ở môn tự nhiên. Việc quy định bài tập cho các đối tượng HS cũng là cách quan tâm đến dạy học theo hướng cá thể hóa. Cho HS trung bình làm những bài tập đơn giản, còn những bài tập nâng cao thì khuyến khích HS khá giỏi làm.

2. Để giúp HS có cách học phù hợp, GV phải hướng dẫn HS:

Tự học – tự rèn ở lớp: HS đọc bài mới trong SGK, gạch dưới những ý chính, trả lời một số câu hỏi gợi ý của GV hoặc câu hỏi trong SGK vào vở bài soạn. Nếu có thắc mắc thì ghi nhận vào các câu hỏi để vào lớp trao đổi nhóm hoặc hỏi GV. Mỗi nhóm sẽ tự phân công thành viên sưu tầm tư liệu hình ảnh hoặc chuẩn bị một câu chuyện của chính bản thân mình hay của người khác có liên quan đến bài học để kể minh họa cho tiết học sau. Đọc và tìm hiểu bài trước ở nhà và được giao việc cụ thể thì HS sẽ chủ động hơn trong việc xây dựng và tiếp thu bài mới. Đó chính là điều kiện để tư duy HS phát triển.

Chủ động xây dựng bài – tự ghi chép ở lớp: Theo từng phần của bài học dưới sự hướng dẫn của GV, các nhóm lần lượt trình bày nội dung, giới thiệu những hình ảnh mà nhóm mình tìm được cho cả lớp tham khảo. Các nhóm căn cứ vào SGK và vốn sống thực tế của mình để thảo luận, trả lời những câu hỏi của GV hoặc các nhóm nêu ra. Trong quá trình thảo luận nhóm, mọi thành viên đều tham gia ý kiến của mình cho dù ý kiến đó có thể chưa đúng, chưa hay lắm nhưng bước đầu tạo điều kiện cho các em ham thích học tập bộ môn phát huy được tính tích cực học tập của HS. Từ đó các em yếu kém có động lực vươn lên, các em khá giỏi sáng tạo và năng động hơn. Thảo luận xong thì thư ký các nhóm ghi lại ý kiến của nhóm mình vào bảng phụ và cử đại diện phát biểu. Các nhóm khác đánh giá kết quả thảo luận với nhau và đưa ra nhận xét. Sau đó GV chốt lại và nhấn mạnh trọng tâm nội dung bài học để HS tự ghi bài. HS thực hiện phương châm “tai nghe, tay viết, mắt thấy, óc suy nghĩ”.

Lê Thị Hoài Phương

(Hiệu trưởng Trường THCS Ngô Mây, Q. Phú Nhuận)