Đổi mới hoạt động giáo dục hướng nghiệp

Trong 5 năm học gần đây, hoạt động GDHN ở các trường phổ thông tại TP.HCM được thực hiện thông qua bộ môn hoạt động GDHN, qua hoạt động dạy nghề phổ thông, qua việc thực hiện các ngày hội tuyển sinh – hướng nghiệp… Với mục đích tìm hiểu thực trạng và đề xuất một số biện pháp nhằm đổi mới công tác tổ chức, quản lý hoạt động GDHN ở các trường phổ thông, chúng tôi đã tiến hành xin ý kiến 120 cán bộ quản lý giáo dục (CBQLGD) các trường THCS và THPT trên địa bàn TP.HCM trong tháng 4 và tháng 5-2013.

1. Khi được hỏi về sự quan tâm của CBQLGD đối với hoạt động GDHN trong trường phổ thông thì có hơn một nửa ý kiến (67,5%) bày tỏ ở mức độ là nhiều và rất nhiều. Bên cạnh đó vẫn tồn tại một số ý kiến (chiếm 6,2%) ít quan tâm đến hoạt động này. Thực tế cho thấy GDHN vẫn chưa được quan tâm đúng mức ở một số trường, chỉ được xem là hoạt động phụ, đứng sau hoạt động giảng dạy văn hóa.

Chúng tôi nhận thấy nhận thức của CBQLGD về tầm quan trọng của hoạt động GDHN ở những mức độ khác nhau: Đa phần (chiếm đến 96,6%) cho rằng GDHN có ý nghĩa rất quan trọng và quan trọng, tạo tiền đề phân luồng hiệu quả HS sau THCS và THPT, góp phần xây dựng xã hội học tập; tương tự, có 97,7% CBQLGD nghĩ rằng GDHN tạo điều kiện để HS lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực, sở thích và nhu cầu của xã hội một cách có ý thức… Như vậy đại đa số CBQLGD đánh giá cao ý nghĩa và tầm quan trọng của GDHN đối với HS, và đây chính là nhiệm vụ mà trường phổ thông cần thực hiện hiệu quả bên cạnh hoạt động giảng dạy văn hóa.

Tuy nhiên, có một số CBQLGD còn đánh giá thấp ý nghĩa của GDHN: Có 10,2% cho rằng các hoạt động GDHN có ý nghĩa bình thường trong việc giáo dục HS yêu lao động; 0,7% CBQLGD nghĩ rằng GDHN không quan trọng trong việc phân luồng HS. Ngoài ra, còn có một số ý kiến khác, nổi bật như: GDHN đảm bảo thị trường lao động phát triển, thúc đẩy kinh tế – xã hội phát triển; giúp phụ huynh tránh việc định hướng nghề nghiệp theo truyền thống gia đình; góp phần giúp HS có cái nhìn tổng thể về thế giới nghề nghiệp để tránh lãng phí nguồn nhân lực và lãng phí thời gian đào tạo, học tập của HS-SV…

2. Theo kết quả thống kê, ý kiến đánh giá của CBQLGD về biện pháp “Đẩy mạnh dự báo nhu cầu phát triển nhân lực của TP.HCM và cả nước, thông tin thường xuyên đến HS” là rất cấp thiết (62,9%) và khả thi (67,8%). Bên cạnh đó, giải pháp “Đẩy mạnh tuyên truyền trong xã hội là ĐH không phải con đường duy nhất đi đến thành công, tránh tâm lý thích làm “thầy” hơn làm “thợ”” cũng được đánh giá cao (50,7%) và cấp thiết (47,9%). Tâm lý chung của mọi người là thích và mong con học hành cao, thành đạt trong nghề nghiệp, tuy nhiên đây lại chính là một áp lực lớn đối với HS. Do đó, nhà trường càng phải phối hợp nhịp nhàng hơn nữa với gia đình, xã hội để chuẩn bị tâm lý cho HS trên bước đường chọn nghề; thậm chí, có thể tư vấn cho phụ huynh về việc hướng nghiệp cho con em mình.

Biện pháp “Xây dựng nội dung GDHN riêng cho TP.HCM, tập trung giới thiệu những ngành nghề mũi nhọn theo nhu cầu nhân lực của thành phố giai đoạn 2011-2020” được nhận định là rất cấp thiết (51,5%), đem lại hiệu quả khả thi cao (97,6%). Tùy theo nhu cầu thực tế của mỗi địa phương mà nhà trường có chủ trương, phương pháp GDHN cho HS khác nhau để mang lại kết quả tốt nhất, không để tiếp tục xảy ra lãng phí thời gian, tiền của khi đào tạo một hướng nhưng người học lại làm một nghề khác khi tham gia lao động, hoặc phải đào tạo lại, hoặc thừa nhân lực ở nơi này nhưng lại thiếu ở nơi khác…

3. Sau khi tìm hiểu cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý của hoạt động GDHN trong trường phổ thông, chúng tôi xin được đề xuất một vài nội dung sau: Thứ nhất, đối với Bộ GD-ĐT, cần đổi mới mục tiêu giáo dục từ học để biết đến học để lao động và trở thành người lao động có giá trị sống, có kỹ năng sống, thực học và thực nghiệp chứ không phải học để làm “thầy”, làm “quan”. Đổi mới chương trình, nội dung và phương pháp giảng dạy tại trường THPT theo hướng phân ban hướng nghiệp cho HS từ sau THCS, đẩy mạnh tổ chức lại các trường trung học nghề, tiếp tục đầu tư cho các trường TCCN. Cải cách chính sách phân luồng: Đẩy mạnh phân luồng sau THCS và sau THPT, xây dựng các chương trình đào tạo có tính liên thông cao (dọc và ngang) để tạo thêm nhiều hướng đi đa dạng cho người học. Đặt hàng với các trường ĐH sư phạm trong cả nước thiết kế chương trình đào tạo giáo viên chuyên trách bộ môn GDHN cũng như bổ sung nội dung GDHN vào chương trình đào tạo giáo viên của trường… Thứ hai, đối với Sở GD-ĐT TP.HCM, cần tăng cường tập huấn cho giáo viên làm công tác GDHN trong các trường phổ thông như giáo viên bộ môn, trợ lý thanh niên, giáo viên bộ môn công nghệ…; đặc biệt cần quan tâm đến lực lượng giáo viên chủ nhiệm hiện có vì đây chính là lực lượng trực tiếp theo dõi, hỗ trợ và giáo dục HS thường xuyên, hiệu quả nhất. Tăng nguồn kinh phí cho hoạt động GDHN của các trường phổ thông, chỉ đạo các trường đảm bảo điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ cho hoạt động GDHN. Thứ ba, đối với các trường phổ thông, cần tiếp tục tổ chức thực hiện nghiêm túc bộ môn hoạt động GDHN do Bộ GD-ĐT quy định. Tiếp tục đẩy mạnh giáo dục kỹ năng sống, đặc biệt là kỹ năng giao tiếp, kỹ năng sử dụng ngoại ngữ và tin học, kỹ năng làm việc nhóm và đặc biệt là kỹ năng tự hướng nghiệp cho HS, đây chính là hành trang tối cần thiết cho các em tham gia vào thị trường lao động ngay sau THPT và suốt đời. Tiếp tục đẩy mạnh tổ chức hiệu quả phòng tư vấn tâm lý – hướng nghiệp trong trường phổ thông. Lồng ghép nội dung GDHN vào hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động Đoàn – Đội nhằm thu hút HS hiệu quả hơn đến với công tác GDHN cũng như tăng tính tích cực chủ động và sáng tạo của các em. Khi tổ chức các hoạt động GDHN, tư vấn hướng nghiệp tại trường thì các trường nên mời cả phụ huynh cùng tham gia, vì thực tế, việc chọn nghề của HS phụ thuộc khá nhiều vào ý kiến và mong muốn của phụ huynh…

ThS. Phạm Đăng Khoa

(Phó hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Thị Minh Khai, TP.HCM)