Đổi mới phương pháp dạy học: Thành bại tại giáo viên

Theo ThS. Lương Ngọc Bình (Học viện Quản lý GD), dạy học theo phương pháp tiếp cận năng lực là phương pháp dạy học nhắm trúng vào năng lực của người học để thiết kế chương trình và lựa chọn phương pháp phù hợp để dạy nhằm đạt hiệu quả GD tốt nhất. Muốn dạy học theo phương pháp tiếp cận năng lực đạt hiệu quả mong muốn thì khâu xác định sở thích và năng lực người học là quan trọng hàng đầu, song nếu chỉ dựa vào sở thích của người học thì đúng nhưng chưa hoàn toàn đủ. ThS. Bình lý giải vì người học có thể rất thích học một vấn đề nào đó nhưng lại không đủ khả năng. Để quyết định thành công, yếu tố có tính quyết định ở đây là năng lực người học. Từ trước đến nay, chúng ta chủ yếu dạy học theo phương pháp tiếp cận nội dung. Chương trình và nội dung GD được xác định là chuẩn mực, không được phép xê dịch đòi hỏi người dạy và người học cho dù muốn hay không cũng phải nghiêm túc tuân theo. Việc truyền thụ nội dung kiến thức của thầy và việc tiếp thu nội dung kiến thức của trò theo những lớp lang của nội dung chương trình. Chính vì vậy, phương pháp này có bất cập là không cho phép người học và người dạy “xé rào” vượt ra ngoài khuôn khổ của nội dung chương trình để sáng tạo. ThS. Bình khẳng định chính do sự nghiêm túc thái quá vô hình trung đã là nguyên nhân sâu xa của sự thụ động không dám sáng tạo, không dám vượt qua những yếu tố chuẩn mực truyền thống mặc dù những yếu tố đó đã lạc hậu, bất cập. Chính vì vậy, dạy học theo hướng tiếp cận năng lực người học được xem là chìa khóa để đổi mới GD.

Còn theo PGS.TS Hà Thế Truyền, việc đổi mới phương pháp dạy học của giáo viên nhằm chú trọng phát triển năng lực của học sinh được thể hiện qua 4 đặc trưng cơ bản như dạy học thông qua tổ chức liên tiếp các hoạt động học tập; chú trọng rèn luyện cho học sinh những tri thức phương pháp; tăng cường phối hợp học tập cá thể với học tập hợp tác; chú trọng đánh giá kết quả học tập theo mục tiêu bài học trong suốt tiến trình dạy học.

Chương trình – sách giáo khoa mới dự kiến đến năm học 2018-2019 chính thức triển khai đại trà. Tuy nhiên, việc đổi mới phương pháp dạy học đã được Bộ GD-ĐT đưa ra từ cách đây đã lâu. Tuy nhiên, không phải giáo viên nào cũng thực hiện được theo đúng chủ trương này của ngành. Để thực hiện được chuyển từ dạy học theo hướng tiếp cận nội dung sang hướng tiếp cận năng lực người học, các học giả đã đưa ra nhiều giải pháp. Theo ThS. Lương Ngọc Bình (Học viện Quản lý GD) thì dạy học theo phương pháp tiếp cận năng lực không đơn thuần là quá trình truyền thụ và tiếp thu tri thức, cũng không phải đơn thuần với một nội dung kiến thức nhất định cùng với một phương pháp nhất định mà truyền thụ khiên cưỡng cho tất cả mọi đối tượng người học trong một lớp học. Dạy học theo hướng tiếp cận năng lực cần phải xác định chính xác ngưỡng nhận thức của người học, nội dung chương trình và phương pháp GD cần đặt trước ngưỡng nhận thức của người học một khoảng cách phù hợp, kích thích sự hứng thú học tập nghiên cứu của người học.

Ở góc độ địa phương, đại diện cho Sở GD-ĐT Bạc Liêu, ThS. Dương Hồng Tân cho biết, giáo viên của Bạc Liêu được tuyển dụng từ nhiều nguồn khác nhau và để bù sự thiếu hụt trầm trọng về số lượng giáo viên ở thập kỷ cuối cùng của thế kỷ XX nên số lượng giáo viên được đào tạo chính quy chỉ chiếm một tỷ lệ khiêm tốn, chỉ 43,4%. Còn lại chủ yếu là tại chức (chiếm 37,9%) và đào tạo từ xa, chuyên tu, vừa học vừa làm. Chính sự sớm lấp đầy thiếu hụt về số lượng lại tạo ra một sự khủng hoảng về số lượng nên trong thời gian qua dù nhiều giáo viên có đủ bằng cấp (thậm chí vượt chuẩn) song thực tế lại hạn chế về năng lực giảng dạy. Trước yêu cầu của đổi mới GD theo tinh thần nghị quyết 29, sở phải tiến hành bồi dưỡng, tập huấn cho giáo viên. Mặc dù vậy, bồi dưỡng vẫn chưa phải là chìa khóa vạn năng để cải thiện chất lượng đội ngũ. ThS. Tân cho biết mặc dù dự nhiều lớp bồi dưỡng, tập huấn nhưng hầu như trình độ nghiệp vụ và năng lực sư phạm của phần lớn giáo viên chưa được cải thiện một cách đáng kể. Nhiều giáo viên vẫn lúng túng trước yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá, đánh giá kết quả học tập của học sinh. Chính vì vậy, để giáo viên đáp ứng được yêu cầu đổi mới, ThS. Tân đề xuất việc bồi dưỡng giáo viên phải được thực hiện theo một quy trình chặt chẽ theo các bước cơ bản như tiến hành khảo sát để đánh giá thực trạng, phân loại đối tượng và nắm bắt nhu cầu của giáo viên; xây dựng kế hoạch, lựa chọn nhân sự; biên soạn tài liệu chuẩn bị các điều kiện mở lớp bồi dưỡng; đa dạng hóa việc tổ chức các lớp bồi dưỡng theo đối tượng. Chương trình, nội dung bồi dưỡng cũng cần phải đảm bảo tính cụ thể, tính sát hợp, tính thiết thực và tính đồng bộ.

Nghiêm Huê