Dự án bảo tồn, phát triển đờn ca tài tử của học sinh chuyên Lê Hồng Phong, TP.HCM đại diện cho Việt Nam thi quốc tế

Dự án bảo tồn, phát triển đờn ca tài tử của học sinh chuyên Lê Hồng Phong, TP.HCM đại diện cho Việt Nam thi quốc tế - Audio

00:00 / 00:00

An audio error has occurred, player will skip forward in 2 seconds.

1 Dự án bảo tồn, phát triển đờn ca tài tử của học sinh chuyên Lê Hồng Phong, TP.HCM đại diện cho Việt Nam thi quốc tế Audio

Dự án Ứng dụng học sâu trong sáng tác nhạc tự động định hướng bảo tồn và phát triển đờn ca tài tử của học sinh THPT chuyên Lê Hồng Phong sẽ đại diện cho Việt Nam tham gia Hội thi Khoa học kỹ thuật quốc tế năm 2025 diễn ra từ ngày 10 đến 16-5 tại Hoa Kỳ, theo công bố của Bộ GD-ĐT ngày 27-3.

Dự án do nhóm học sinh lớp 11 chuyên tin, Trường THPT chuyên Lê Hồng Phong (TP.HCM) là Nguyễn Tấn Đức và Hà Nhật Bảo nghiên cứu, với mong muốn bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc một cách dễ dàng hơn từ AI. Với ứng dụng này, chỉ cần nhập văn bản là cho ra bản nhạc đờn ca tài tử.

Trước đó, đây là đề tài duy nhất của TP.HCM và là một trong 12 đề tài xuất sắc toàn quốc đoạt giải nhất cuộc thi Khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học cấp quốc gia năm học 2024-2025.

Ứng dụng gồm 3 mô hình kỹ thuật chính: Biểu diễn âm thanh phù hợp với kiến trúc sâu để sáng tác được những bản đờn ca tài tử; thiết kế mô hình nhập văn bản (yêu cầu về bản nhạc) được mã hóa và biểu diễn số học thành bản nhạc hoàn chỉnh; mô hình xử lý những đặc trưng để tạo ra bản nhạc mới.

Thầy Đỗ Quốc Anh Triết – giáo viên hướng dẫn, cùng nhóm nghiên cứu dự án

Theo nhóm nghiên cứu, 2 đóng góp chính trong nghiên cứu cho tới hiện tại đó là cải tiến mô hình để xử lý được các chuỗi dài mà không tốn quá nhiều chi phí tính toán, cùng với đó giúp mô hình tạo ra được bản nhạc có cấu trúc mạch lạc hơn để có thể nắm bắt được đầy đủ những phần nhạc lý khác nhau của âm nhạc, tạo ra bản đờn ca tài tử chất lượng, nghe hay hơn.

Với ứng dụng, cho phép mọi người có thể sáng tác được các bản nhạc đờn ca tài tử chỉ bằng việc mô tả văn bản. Người dùng khi đưa ra yêu cầu càng chi tiết bao nhiêu thì bản nhạc càng tiệm cận với mong muốn bấy nhiêu, có thể là yêu cầu sáng tác bản nhạc đờn ca tài tử mang âm hưởng vui tươi, tạo cảm giác không gian lễ hội, cung đình…, chỉ sau 0,5 giây đã cho ra một bản nhạc hoàn chỉnh theo đúng yêu cầu của người dùng.

Để mô hình tạo ra một bản nhạc hoàn chỉnh, nghiên cứu đã trải qua 5 giai đoạn phát triển, từ những bản nhạc đầu tiên chỉ có 1 nhạc cụ duy nhất, đánh trong 1 tuyến giai điệu rất lộn xộn, lúc nhanh, lúc chậm cho đến điều chỉnh mô hình tạo ra bản nhạc hài hòa, phối hợp được nhiều nhạc cụ; Kế đó là tích hợp cho phép tạo nhạc từ mô tả văn bản; Tách nhạc cụ với giọng hát để huấn luyện mô hình học với nhạc cụ. Giai đoạn cuối là cải tiến cấu trúc để huấn luyện nhạc cụ.

Theo nhóm nghiên cứu, khi thực hiện nghiên cứu, khó nhất là công đoạn tạo ra một bản nhạc mới chỉ từ những yêu cầu văn bản của người dùng.

Bởi đờn ca tài tử Nam bộ có đặc trưng khác với âm nhạc hiện đại, đó là những bản nhạc rất dài, có khi lên đến 10-15 phút, gồm nhiều loại nhạc cụ phức tạp khác nhau như đàn cò, đàn kìm, đành tranh, đàn bầu, sáo, song lan… Với đặc thù này, các mô hình hiện có gặp nhiều khó khăn để giải quyết các dữ liệu về cả chi phí, thời gian tính toán, đặc biệt tạo ra các bản nhạc có cấu trúc mạch lạc. Do vậy, nhóm phải tạo ra một mô hình mới để giải quyết các thách thức hiện có, cụ thể hóa những khó khăn khi đối diện với dữ liệu đờn ca tài tử.

Về hướng nghiên cứu sắp tới, nhóm nghiên cứu cho biết sẽ hướng tới 2 vấn đề chính: cho phép mô hình tạo nhạc có giọng hát, bởi giọng hát là một thành phần quan trọng trong dòng nhạc đờn ca tài tử; cho phép mô hình tạo ra các bản phối kết hợp nhạc cổ và nhạc hiện đại, hướng tới tiếp cận đến đông đảo đối tượng hơn, nhất là giới trẻ.

Ngoài ra, tương lai sẽ phát triển mô hình hướng tới giải quyết vấn đề về các dòng nhạc truyền thống, dòng nhạc cổ đang dần biến mất bởi dòng nhạc hiện đại.

“Kết hợp giữa nhạc truyền thống và hiện đại đang là xu hướng âm nhạc hiện nay. Chúng ta có thể thấy hiện tượng Bắc Bling của Hòa Minzy. Do vậy, nếu có thể tạo ra một mô hình AI mà ai cũng có thể sáng tác được các bản phối hay mà không nhất thiết phải là nhạc sĩ, ca sĩ thì chắc chắn dòng nhạc sẽ có sức sống, góp phần bảo tồn và phát triển dòng nhạc đờn ca tài tử trong thời đại số hiện nay” – đôi bạn kỳ vọng.

Yến Hoa