Trẻ đi khập khiễng mỗi sáng, than đau đầu gối vào gần sáng, hay mệt mỏi, chán ăn… nhiều cha mẹ nghĩ đơn thuần là hậu quả của vận động quá mức hay thời tiết thay đổi. Thế nhưng, đây có thể là những dấu hiệu âm thầm của viêm khớp tự phát thiếu niên – một bệnh lý mạn tính hiếm gặp nhưng có thể để lại di chứng vĩnh viễn nếu không được phát hiện và điều trị sớm.
Không được chủ quan
Viêm khớp tự phát thiếu niên là một bệnh lý viêm khớp mạn tính xảy ra ở trẻ dưới 16 tuổi, kéo dài tối thiểu 6 tuần, và đã được loại trừ hết các nguyên nhân như viêm do vi khuẩn, virus, chấn thương hoặc bệnh lý hệ thống.
ThS.BS Lê Bảo Lệ, Khoa Nội cơ xương khớp, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, cho biết: “Chữ “tự phát” không phải là viêm khớp do thứ gì cụ thể; nguyên nhân y học hiện tại vẫn chưa xác định được rõ ràng. Nhưng nếu phát hiện sớm và điều trị đúng, trẻ vẫn có thể trở về cuộc sống bình thường”.
Rất nhiều phụ huynh trước đây cũng từng lầm tưởng rằng con chỉ bị viêm khớp do vận động nhiều. Chị Ngọc Châu (phụ huynh bé 9 tuổi) chia sẻ: “Con tôi chỉ thỉnh thoảng nói đau gối, tôi nghĩ không nghiêm trọng. Nhưng khi cháu đi khập khiễng mỗi buổi sáng và than đau đến gần sáng, tôi mới giật mình cho đi khám chuyên khoa”. Nhờ vậy, bé được chẩn đoán sớm và kịp thời điều trị, tránh để lại hậu quả xấu về sau.
Biểu hiện lâm sàng thường thấy nhất là: sưng khớp, tràn dịch, đau khớp khi vận động hoặc khi nghỉ ngơi, cảm giác nóng đỏ quanh khớp, đặc biệt vào buổi sáng hoặc gần sáng, hoặc sau khi vận động như chạy, nhảy, đá bóng. Ngoài ra có thể kèm sốt nhẹ, mệt mỏi, chán ăn hoặc nổi ban da. Những biểu hiện này thường bị phụ huynh bỏ qua, nhất là trong giai đoạn đầu.
Bác sĩ Lệ nhấn mạnh: “Không phải cứ trẻ đau khớp là viêm khớp tự phát thiếu niên; cần loại trừ các nguyên nhân khác như chấn thương, viêm nhiễm, bệnh lý đường tiêu hóa hay hô hấp”. Quá trình thăm khám bao gồm đánh giá lâm sàng kỹ: xác định sưng đau, hạn chế vận động, dấu hiệu viêm; kiểm tra các tổn thương ngoài khớp như viêm điểm bám gân, viêm màng bồ đào – một biến chứng thường gặp gây ảnh hưởng thị lực.
Về cận lâm sàng, trẻ sẽ được xét nghiệm máu gồm CRP, tốc độ lắng máu, yếu tố thấp (RF), ANA, cùng anti-CCP để đánh giá mức độ viêm và hướng điều trị. Trong một số trường hợp, bác sĩ yêu cầu chụp X-quang khớp, siêu âm hoặc MRI để đánh giá tổn thương sụn và cấu trúc khớp. Thông qua tổng hợp các kết quả này, bác sĩ sẽ đưa ra chẩn đoán chính xác và đánh giá thể bệnh (đơn khớp, đa khớp, thể hệ thống) – yếu tố quan trọng để định hướng điều trị phù hợp.
Ngoài thuốc, vật lý trị liệu và vận động đúng cách đóng vai trò thiết yếu để duy trì tầm vận động, tăng sức mạnh cơ bắp và hạn chế teo cơ. Chế độ dinh dưỡng cũng rất quan trọng: bổ sung đầy đủ chất đạm, canxi, vitamin D, cùng chế độ vận động ngoài trời phù hợp như bơi lội, đá bóng, đi bộ, giúp trẻ phát triển tốt toàn diện.
Bác sĩ Lệ cho biết, viêm khớp tự phát thiếu niên là bệnh mạn tính, cần theo dõi và điều trị trong thời gian dài; bệnh có thể tái phát nhiều đợt nếu không tuân thủ phác đồ. Tuy nhiên, nếu phụ huynh phối hợp tốt với bác sĩ, trẻ có thể đạt chất lượng cuộc sống gần như bình thường.
Một trong những mối lo lớn nhất khi nghe con bị viêm khớp là liệu sẽ để lại di chứng nặng nề. Bác sĩ Lệ cảnh báo: “Nếu không điều trị sớm hoặc điều trị sai cách, người bệnh có thể chịu tổn thương vĩnh viễn: hủy khớp, biến dạng, cứng khớp, hạn chế vận động khó khăn dẫn đến ảnh hưởng chất lượng lao động, cuộc sống sau này”.
| Viêm khớp tự phát thiếu niên là bệnh lý mạn tính nhưng không đáng sợ nếu được nhận biết sớm và điều trị đúng cách. Yếu tố then chốt nằm ở sự chủ động của phụ huynh, từ việc lắng nghe con, phát hiện dấu hiệu sớm, tuân thủ theo phác đồ điều trị và tái khám định kỳ tạo nên hành trình đồng hành để con vững bước phát triển. |
Ngoài tổn thương tại khớp, việc lạm dụng corticosteroid hoặc thuốc không đúng cách còn có thể khiến trẻ chậm phát triển chiều cao, loãng xương sớm, thậm chí ảnh hưởng đến gan, thận. Một số trẻ còn gặp phải viêm màng bồ đào, gây đau mắt, giảm thị lực, thậm chí có nguy cơ mù lòa nếu không theo dõi và điều trị kịp thời.
Theo lời bác sĩ Lệ, “một trong những biến chứng nặng là tổn thương khớp vĩnh viễn – dù điều trị rất tốt nhưng khớp đã hư thì không thể hồi phục hoàn toàn. Việc này khiến trẻ phải chung sống với di chứng suốt đời”.
Chính vì vậy, việc phát hiện sớm và tuân thủ phác đồ điều trị – kết hợp theo dõi định kỳ công thức máu, chức năng gan thận, khám mắt là chìa khóa để giảm thiểu tối đa các biến chứng.
Cách nào để phòng ngừa?
Về phòng ngừa, hiện không có vắc-xin hay biện pháp đặc hiệu ngăn ngừa bệnh này. Tuy nhiên, trẻ có sức đề kháng tốt sẽ chống đỡ bệnh tốt hơn. Chế độ dinh dưỡng giàu canxi, vitamin D, đạm; thói quen vận động phù hợp; tiêm chủng đầy đủ (vắc-xin cúm, phế cầu, viêm gan…) là cách hiệu quả để xây nền tảng sức khỏe vững chắc. Bác sĩ Lệ nhấn mạnh: “Dù không thể ngăn ngừa tuyệt đối, nhưng nền tảng sức khỏe tốt sẽ giúp trẻ giảm nguy cơ nhiễm trùng, hạn chế khả năng bùng phát bệnh viêm khớp tự phát”.
Tinh thần của phụ huynh khi đồng hành cùng con cũng rất quan trọng. Như chị Huyền (mẹ bé 12 tuổi), chia sẻ: “Tôi thấy sau mỗi đợt điều trị, nếu con có dấu hiệu mệt, tái phát đau – tôi lập tức báo bác sĩ. Chúng tôi học cách ghi nhật ký triệu chứng, phối hợp ăn uống và luyện tập theo lời khuyên. Nhờ đó con tiến triển tốt, ít tái phát, tinh thần thoải mái hơn”.
Viêm khớp tự phát thiếu niên có thể nằm lặng âm thầm và khó phát hiện. Nhưng với sự cộng hưởng giữa chẩn đoán sớm, điều trị hợp lý với việc sử dụng thuốc, theo dõi chặt chẽ và kết hợp vật lý trị liệu, dinh dưỡng và tiêm chủng đầy đủ, trẻ có thể sống khỏe mạnh như bao bạn bè cùng trang lứa.
Điều quan trọng cuối cùng mà bác sĩ Lệ nhắn nhủ đến phụ huynh: “Ngay khi trẻ có bất kỳ bất thường kéo dài dù là đau nhẹ, hạn chế vận động, sốt hoặc mệt mỏi, hãy nhanh chóng đưa trẻ đi khám chuyên khoa. Đừng chần chừ, đừng để mất cơ hội vàng trong điều trị”.
Thương Nguyên
Bình luận (0)