Giáo dục thời đại 4.0 không chỉ dạy chữ mà còn gieo ý thức sống xanh. Từ lớp học đến cộng đồng, phong trào “trường học không rác thải nhựa” đang mở ra hướng tiếp cận mới. Đó là dùng tri thức làm chìa khóa giảm rác thải, hình thành thế hệ công dân xanh cho tương lai.
Khi học sinh làm trung tâm của hành trình giảm nhựa
“Trường học là nơi khởi đầu của sự thay đổi hành vi tiếp cận rác thải nhựa”. Đó là thông điệp được bà Hoàng Ngọc Tường Vân, cán bộ Tổ chức quốc tế về bảo tồn thiên nhiên (WWF) – Việt Nam, nhấn mạnh khi chia sẻ về mô hình “Trường học sinh thái ASEAN – Trường học không rác thải nhựa”. Theo bà Vân, trong quá trình triển khai dự án “Đô thị giảm nhựa” tại Huế, WWF – Việt Nam luôn xác định học sinh và sinh viên là trung tâm của chuyển đổi hành vi. Khi được trao cơ hội, niềm tin và trách nhiệm, các em có thể trở thành lực lượng dẫn dắt, lan tỏa tinh thần thay đổi trong cộng đồng, từ ý thức đến hành động, từ cá nhân đến xã hội. Theo đó, WWF tiếp cận theo ba cấp học, gồm phổ thông, nghề và đại học, với định hướng trang bị kiến thức, kỹ năng và cơ hội để hình thành thói quen “từ chối, tiết giảm, tái sử dụng, tái chế” và “sống xanh”.
Ở bậc phổ thông, WWF tổ chức nhiều hoạt động ngoại khóa và chính khóa giúp học sinh hiểu về tác hại của rác thải nhựa và thực hành các hành vi thân thiện môi trường. “Khi được trang bị đủ kiến thức, kỹ năng và cơ hội, các em không chỉ thay đổi bản thân mà còn trở thành những tuyên truyền viên tích cực trong gia đình và cộng đồng”, bà Vân nói. Với bậc trung học phổ thông, học sinh được tiếp cận sâu hơn qua nguyên tắc 6R: refuse (từ chối), reduce (tiết giảm), reuse (tái sử dụng), recycle (tái chế), recover (phục hồi) và rethink (sống xanh). Các nội dung này được lồng ghép trong chương trình học và phong trào học sinh như Ngày hội tái chế, cuộc thi sáng tạo sản phẩm tái chế hay thi tuyên truyền viên môi trường.
Đến nay, WWF đã thành lập hơn 25 câu lạc bộ “Em yêu môi trường” với hàng nghìn học sinh tham gia. Học sinh được hướng dẫn kiểm toán rác thải, phân loại và xây dựng hành trình “sống xanh – giảm nhựa”. Từ những bài học nhỏ, các em trở thành những “đại sứ môi trường” thực thụ, biết vận động hộ kinh doanh và người dân cùng chung tay bảo vệ môi trường. Không dừng ở bậc phổ thông, WWF còn mở rộng mô hình đến trường nghề và đại học, nơi ý thức nghề nghiệp gắn liền với trách nhiệm môi trường. Tại Trường Cao đẳng Du lịch Huế, WWF phối hợp đào tạo sinh viên về “du lịch xanh”, tổ chức các cuộc thi nghề nghiệp hướng đến giảm nhựa và xây dựng 70 quy trình vận hành chuẩn (SOP) tích hợp nội dung giảm nhựa trong sáu chương trình đào tạo. Hơn 100 sinh viên đã được thực hành nguyên tắc 6R trong thiết kế và vận hành tour du lịch bền vững.
Tính đến nay, dự án “Đô thị giảm nhựa” tại Huế đã đạt được kết quả ấn tượng với 83 trường học tham gia, hơn 263.000 lượt người hưởng ứng, giảm hơn 3 tấn rác thải nhựa, thành lập nhóm Tình nguyện viên Sống Xanh. Đây là lực lượng nòng cốt lan tỏa phong trào tại cộng đồng.
Tiên phong lan tỏa mô hình “Trường học sinh thái ASEAN”
Theo ông Nguyễn Đỗ Anh Tuấn – Vụ trưởng Vụ Hợp tác quốc tế (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), mô hình “Trường học sinh thái ASEAN – Trường học không rác thải nhựa” mang ý nghĩa xã hội, nhân văn và cấp bách. “Đây là mô hình giúp lồng ghép giáo dục môi trường vào học đường, nuôi dưỡng ý thức và hình thành thói quen xanh ngay từ ghế nhà trường. Từ những hành động nhỏ như hạn chế chai nhựa, phân loại rác tại nguồn hay tái chế đồ dùng học tập, học sinh sẽ trở thành đại sứ môi trường, lan tỏa thông điệp tích cực đến gia đình và cộng đồng”, ông Tuấn nhận định.
Theo GS.TS Nguyễn Thị Kim Cúc – thành viên Hội đồng xét chọn Giải thưởng Trường học sinh thái ASEAN Việt Nam, mô hình này “không chỉ là một danh hiệu, mà là nền tảng bền vững để chống rác thải nhựa, biến mỗi học sinh thành đại sứ môi trường đích thực”. Bà cho rằng, phương pháp giáo dục hiệu quả nhất phải mang tính trải nghiệm và can thiệp hành vi, giúp học sinh tự nhận thức, tự thay đổi và chủ động lan tỏa giá trị sống xanh. Một điển hình được ghi nhận là Trường Tiểu học Lê Lợi, nơi nhà trường xây dựng chương trình “Trường học không rác thải nhựa” dựa trên ba trụ cột, gồm: Giáo dục học sinh nhận thức – thái độ – hành vi tích cực với môi trường; Xây dựng cộng đồng hành động xanh giữa giáo viên – học sinh – phụ huynh và lan tỏa mô hình “Không rác thải nhựa” đến cộng đồng và thành phố.
Theo TS. Nguyễn Thị Kim Cúc, khi các trường học tạo được văn hóa không rác thải nhựa trong từng hoạt động, tận dụng khả năng lan tỏa của thế hệ trẻ, “chúng ta không chỉ cải thiện môi trường học tập mà còn góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng và chất lượng sống”. Mô hình “Trường học sinh thái ASEAN – Trường học không rác thải nhựa” vì thế được xem như một hướng đi thiết thực để gắn kết nhà trường, cơ quan quản lý và tổ chức xã hội trong nỗ lực chung xây dựng thế hệ học sinh xanh – công dân xanh – đô thị xanh, đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững của Việt Nam và khu vực.
Hàn Giang
Bình luận (0)