Galle: Pháo đài Hà Lan ở Nam Á

Đặc biệt, pháo đài Galle, mô hình pháo đài do người châu Âu xây dựng còn sót lại trên vùng đất Nam Á, có tuổi đời hơn 400 năm.

Nằm cách thủ đô Colombo khoảng 119 km, Galle được biết là thành phố nghỉ dưỡng của người Sri Lanka vào mùa hè. Người Bồ Đào Nha, Hà Lan và Anh đã lần lượt đi qua cuộc đời của Galle nhưng Galle vẫn giữ lại cho mình những “kỷ niệm” đẹp với người Hà Lan bằng những màu vàng đặc trưng không lẫn vào đâu trong từng góc phố.

Nhắc đến Galle, người ta sẽ nghĩ ngay đến một kiến trúc văn hóa có tính lịch sử nhất tại thành phố này là pháo đài và khu phố cổ do người Hà Lan xây dựng vào thế kỷ 17. Nó là mô hình pháo đài do người châu Âu xây dựng còn sót lại trên vùng đất Nam Á cũng như Đông Nam Á, có tuổi đời hơn 400 năm. Nó cũng là một trong những pháo đài trên thế giới được bảo tồn gần như nguyên vẹn hình hài ban đầu, được UNESCO công nhận là di sản văn hóa của thế giới.

Trong thời cổ đại, Galle là một thương cảng sầm uất của hòn đảo có hình dáng “viên ngọc trai” nằm trên Ấn Độ Dương. Những cuốn sách cổ của người Do Thái ghi lại: Sri Lanka là quốc gia đầu tiên xuất khẩu cây quế (cinnamon) đi các nước trên thế giới thông qua cảng biển Galle vào khoảng năm 1.400 TCN. Năm 1505, người Bồ Đào Nha đã cập đoàn tàu đầu tiên vào vịnh Galle để tránh bão và cũng từ đó họ chiếm lấy Galle làm thuộc địa của mình. Năm 1640, người Hà Lan đến đây với lực lượng quân sự trong tay khiến người Bồ Đào Nha phải giao thành phố Galle cho người Hà Lan.

Người Hà Lan quyết định xây dựng lại pháo đài Galle nhằm bảo vệ mình trước sự chống đối của “thù trong giặc ngoài” như người bản địa trong đất liền và đoàn tàu của người Anh, Pháp, Đan Mạch, Tây Ban Nha cũng như người Bồ Đào Nha về phía mặt biển. Họ dự tính quy hoạch toàn bộ vịnh Galle với diện tích khoảng 52 ha nằm trong những bức tường thành kiên cố và có 14 cổng canh gác cho việc ra vào. Công việc xây dựng pháo đài phòng thủ được thực hiện từ năm 1663 đến năm 1729. Các bức tường thành bao quanh pháo đài trên đất liền được khởi công xây dựng vào năm 1663 với vật liệu xây dựng là đá granit + đá ngầm dưới biển do san hô tạo ra. Năm 1669, để tăng cường bảo vệ pháo đài, họ xây dựng thêm một cổng ra vào ở phía bắc với những hào nước và một cái cầu treo để hỗ trợ cho cổng này. Năm 1729, các bức tường thành bảo vệ thành phố nằm về phía biển được hoàn thành và pháo đài được coi như xây dựng xong một cách hoàn chỉnh.

Bên trong pháo đài là một thành phố của người Hà Lan thật sự với những dinh thự dành cho các công chức quản lý thành phố đều được thiết kế theo phong cách Hà Lan. Mái nhà lợp bằng ngói đỏ, nội thất bên trong được thiết kế chủ yếu bằng gỗ và bên cạnh ngôi nhà luôn là một vườn hoa hồng hướng ra phía vịnh Galle. Toàn bộ thành phố bên trong pháo đài được người Hà Lan sử dụng kiến trúc quy hoạch đô thị ở châu Âu từ con đường đi cho đến sân vườn.

Một đặc điểm khác khá nổi bật của người Hà Lan trong việc thiết kế thành phố bên trong pháo đài là sự kết hợp văn hóa “Đông và Tây”. Mặc dù áp dụng thiết kế châu Âu trong việc xây dựng nhưng họ tính kích thước các khu vực theo tiêu chuẩn chung của vùng Nam Á. Vì vậy, độ dài, rộng của các con đường hoặc độ cao của các tòa nhà hay kích thước sân vườn trong khu phố cổ đều là tiêu chuẩn chung của vùng Nam Á. Không chỉ áp dụng văn hóa “Đông và Tây” trong việc thiết kế thành phố mà người Hà Lan còn áp dụng văn hóa “Đông và Tây” trong việc thiết kế pháo đài: pháo đài có ba tầng mà mỗi tầng được tượng trưng cho các tinh tú có ý nghĩa về mặt “tâm linh” trong Thái Dương hệ của người phương Đông. Tầng một được đặt tên là Zon (Sun – mặt trời), tầng hai có tên là Maan (Moon – mặt trời) và tầng ba là Ster (Star – các vì sao).

Ngoài pháo đài cổ của người Hà Lan, có hai nơi mà du khách không thể bỏ qua khi đến Galle là Bảo tàng Thành phố Galle và khu chợ của người Sri Lanka. Ở bảo tàng của thành phố Galle, du khách có thể tìm hiểu về lịch sử của hòn đảo hay những ngành nghề truyền thống của người dân Sri Lanka. Những đồng tiền cổ hay những đồ gốm sứ được trục vớt từ lòng biển Ấn Độ Dương sẽ chúng ta biết những quốc gia nào đã từng đến đây giao thương với Sri Lanka. Những dụng cụ sản xuất trong nông nghiệp cũng tái hiện lại lịch sử của đất nước Sri Lanka qua các giai đoạn đồ đá, đồ sắt hay đồ đồng… Những ngành nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, kim hoàn, cắt đá… cũng được tái hiện qua bảo tàng này.