Gần con để hiểu con hơn!

Không ít bậc cha mẹ phàn nàn rằng con cái càng lớn càng sống thiếu cởi mở, ít khi thổ lộ những chuyện thầm kín cho người thân trong gia đình. Nhưng chính các bậc phụ huynh này cũng sẽ ngạc nhiên khi biết do cách ứng xử áp đặt, thiếu tế nhị và ít gần gũi của mình đã đẩy con ra xa khỏi tầm tay mà không hề hay biết.

Khi cha mẹ giáo dục con cái nên biết gần gũi lắng nghe con để hiểu và đặt mình vào vị thế của con. Ảnh: IT

Gần về không gian, xa trong tâm hồn

Mới đến trường được một thời gian ngắn, chị Bình Nguyên (Bình Thạnh, TP.HCM) đã nghe thông tin phản ánh từ phía giáo viên chủ nhiệm rằng con gái anh chị có gia nhập nhóm bạn lớp 8 có ý định tổ chức đánh hội đồng để “dạy” một bạn học cùng khối, chưa rõ đầu đuôi câu chuyện ra sao, không cần quan tâm đến việc phân trần của con, chị đã về quát tháo ầm ĩ, đánh con gái một trận cho nó “biết thân biết phận”. Con gái chị (Hoài Hương, 14 tuổi), vốn là một cô bé nhanh nhẹn, lanh lợi, luôn biết chia sẻ nay trở thành người im lặng đến mức lì lợm, cứ đi học về là trốn vào phòng, đến giờ ăn cơm chỉ lặng lẽ ăn vội bát cơm rồi lẫn trốn ánh nhìn của mọi người, cha mẹ có gặng hỏi gì thì câm như hến khiến không khí gia đình rất ngột ngạt. Khi sự việc được làm rõ, thì gia đình chị Bình Nguyên mới hay biết là có một sự nhầm lẫn đáng tiếc. Sự thật là bé Hoài Hương chỉ vì muốn giúp các bạn hòa giải mối xung đột nên bị hiểu nhầm. Từ việc cha mẹ thiếu sự thấu hiểu, ứng xử áp đặt đã đẩy xa con hơn và việc giáo dục con cũng trở nên khó khăn, vất vả hơn.

Khi cha mẹ giáo dục con cái nên biết gần gũi lắng nghe con để hiểu và đặt mình vào vị thế của con để biết con nhìn nhận vấn đề đó như thế nào, vì sao lại có cách hành động như thế. Từ đó, có cơ sở để lý giải thế giới nội tâm của trẻ trong hoàn cảnh cụ thể. Cha mẹ hãy mạnh dạn cho con mình nhiều cơ hội để trải nghiệm. Bởi kỹ năng sống chỉ thật sự được hình thành và trở nên thuần thục, nhuần nhuyễn trong vận dụng khi trẻ được tự mình giải quyết. Để giáo dục con hiệu quả, cha mẹ phải cho trẻ được thể hiện mình, tận tình giải bày, giúp đỡ cho con khi chúng thắc mắc và chia sẻ với con khi chúng gặp thất bại. “Trẻ con không phải là người lớn thu nhỏ”, có những tình huống, với người lớn thì rất dễ dàng thực hiện, nhưng với trẻ có thể đó là một thử thách đầy chông gai khó có thể vượt qua được. Nên khi được trẻ tin tưởng, nhờ cậy cha mẹ hãy đứng ở địa vị của con để biết con suy nghĩ ra sao, nếu có vẻ non nớt, ngây ngô xin đừng cười chê, nhạo báng. Bởi khi bạn bằng tuổi bé chưa chắc bạn đã có cách giải quyết như bé. Hãy cho trẻ tự mình giải quyết vấn đề, trẻ sẽ có hơn 50% cơ hội thành công. Còn nếu cha mẹ cấm đoán, trẻ không có cơ hội nào để thể hiện mình. Chẳng hạn với tình huống của gia đình chị Bình Nguyên, thay vì giận dữ, tức tối khi biết con có liên quan đến việc gia nhập các nhóm bạn không tốt ở trường. Anh chị cần ân cần trao đổi xem vì sao Hoài Hương lại xuất hiện trong vụ xung đột đó? Xuất hiện với vị thế như thế nào?… Để bé được dốc bầu tâm sự, gia đình chị Bình Nguyên sẽ hiểu rõ vấn đề và còn có thể tư vấn cho bé cách giải quyết tình huống cụ thể như “Nếu mẹ là con mẹ sẽ hành động như thế này con thấy có hợp lý không? Hay là bố, bố sẽ trao đổi thêm với cô giáo chủ nhiệm chứ không hành động với nhóm bạn còn thiếu kinh nghiệm thì có thể kết quả sẽ khả quan hơn. Hoặc nếu gặp lại tình huống này thì con sẽ xử sự ra sao để hiệu quả hơn?”. Giữa các thành viên có sự trao đổi và lắng nghe sẽ đoàn kết hơn và việc giáo dục, định hướng trở nên nhẹ nhàng hơn. Không khí gia đình vì thế càng cởi mở, gần gũi hơn.

Học cách bước vào thế giới nội tâm của trẻ

Mỗi đứa trẻ có một xu hướng phát triển khác nhau tùy theo cá tính, năng lực và khí chất. Do đó, cha mẹ cần đứng ở góc độ của trẻ để suy nghĩ, hiểu trình độ của con để nhìn nhận những sai sót nảy sinh trong quá trình giáo dục, tìm ra căn nguyên của vấn đề. Trong mọi lúc mọi nơi rất cần sự tôn trọng dành cho trẻ. Khi trẻ cảm thấy mình được quan tâm, được lắng nghe và ghi nhận chúng sẽ vững tin để bước ra cuộc sống.

Thông thường cha mẹ hay trách phạt hành vi của con là do chúng không thực hiện theo cách mà cha mẹ mong muốn. Vậy có khi nào cha mẹ thử đặt câu hỏi tại sao trẻ lại đi ngược mong muốn của gia đình, không chịu chia sẻ những tâm tư nguyện vọng của mình? Vấn đề này đáng để các bậc phụ huynh suy ngẫm để có cách tác động đến trẻ cho phù hợp. Nếu bản thân trẻ vốn kín đáo, ít chia sẻ thì cha mẹ cần khéo léo đặt mình vào vị trí là bạn của con, kể những câu chuyện mình gặp phải khi bằng tuổi chúng, những vụng về hay thất bại thời niên thiếu mà mình đã gặp phải. Ngược lại, nếu con bạn vốn là một đứa trẻ vui vẻ, cởi mở nhưng do cách giáo dục quá nghiêm khắc dẫn đến cứng nhắc của gia đình đã khiến trẻ trở nên lì lợm, khó bảo, thì cha mẹ phải thẳng thắn nhìn nhận những sai lầm của mình trong cách giáo dục con. Thậm chí, cha mẹ cần phải biết xem xét khách quan để xin lỗi con nếu đã có những hành động xúc phạm đến danh dự của chúng. Khi trẻ biết được thành ý và nguyện vọng của cha mẹ là chỉ muốn cho trẻ trưởng thành hơn. Nếu cha mẹ thật sự bày tỏ sự đồng cảm một cách chân thành, thấu đáo trẻ sẽ hiểu nghe lời và mở lòng hơn. Như trường hợp gia đình anh Quang Vinh (Q.3, TPHCM): Con trai anh ở nhà gọi là cu Bill mới lên 7 tuổi mà đã thủ thỉ với bố mẹ rằng con rất yêu bạn Hoa cùng lớp. Cu Bill luôn mong muốn làm sao để được ở cùng nhà, ăn cùng bàn với bạn Hoa. Nếu như không ít bậc phụ huynh tức giận chuyện trẻ con mới “nứt mũi” mà bày đặt chuyện yêu đương và sẽ quát tháo, đánh mắng và cấm đoán con. Việc làm đó chỉ khiến cho trẻ thêm lo lắng và từ đây về sau tốt nhất là không chia sẻ để được yên ổn. Gia đình anh Quang Vinh đã khéo léo đặt mình vào vị thế của con khi hỏi Bill những lý do nào khiến cậu bé “thích” bạn Hoa, vì sao con lại muốn cùng bạn sống chung một nhà? Vợ chồng anh rất cảm động khi biết được lý do mới tá hỏa ra con trai mình rất hay khám phá và để ý nên đã nhận thấy bạn Hoa của con rất gọn gàng, ngăn nắp, bạn còn học rất giỏi, nhưng lại có hoàn cảnh rất khó khăn, con muốn ở cùng để được quan tâm, chia sẻ đồ dùng học tập và đồ chơi với bạn. Từ đó gia đình anh đã có cách giải quyết tình huống một cách vừa hợp tình, hợp lý, vừa ngây thơ, trong sáng đúng với cách của con trẻ, đồng thời để khuyến khích lòng bao dung, nhân ái của con, đó là chủ nhật hàng tuần anh chị đưa bé Hoa về nhà chơi với cu Bill thật thoải mái.

Lê Phạm Phương Lan (Giảng viên tâm lý)