Người ta bảo hơn 20 năm kháng chiến thống nhất đất nước thật là dài, nhưng quá trình phát triển và xây dựng đất nước trải qua nửa thế kỷ mà tưởng chừng như mới hôm qua!
1.Tâm trạng nhanh hay chậm ấy tùy thuộc vào sự vui buồn của những người trong cuộc. Kháng chiến ác liệt và gian khổ làm cho thời gian mong đợi dài hơn; còn quá trình xây dựng phát triển đổi mới và hội nhập quốc tế nói chung và của ngành GD-ĐT TP.HCM như những thước phim mang nhiều cảm xúc cho những ai quan tâm đến sự nghiệp trồng người, hấp dẫn người xem qua từng giai đoạn khó khăn của những nhà giáo tâm huyết với những bước đi sáng tạo để vượt qua, đem lại niềm vui cho người học, cho TP và cả nước.
Thật vậy. Kịch tính đầu tiên của nhà trường trong những ngày mới lập lại hòa bình thống nhất đất nước là trường lớp thiếu thốn, đặc biệt là ở vùng sâu vùng xa; tình trạng thất học trong trẻ em và người lớn còn nhiều; công lập hóa trường tư nhưng đầu tư còn nhiều giới hạn; đời sống giáo viên khó khăn, nhiều giáo viên phải làm nghề tay trái hoặc nghỉ việc; giáo viên thiếu nhiều, nhà giáo xuất thân từ nhiều nguồn khác nhau – tại chỗ, ở chiến khu về hay từ miền Bắc chi viện, sự đoàn kết trong từng nhà trường có nhiều vấn đề giải quyết; đất nước thống nhất nhưng chương trình giáo dục chưa thống nhất giữa chương trình 10 năm và 12 năm…
Nhưng khí thế của những ngày giải phóng và niềm vui thống nhất đất nước đã giúp nhà giáo vượt qua những kịch tính ấy một cách nhẹ nhàng. Cả hệ thống chính trị xã hội, dưới sự lãnh đạo của Đảng, các đoàn thể Thanh niên, Phụ nữ, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đều vào cuộc, hàng loạt trường lớp mở ra, có trường học ca 3, ca 4; những lớp học tình thương cho trẻ em thất học, lớp xóa mù chữ cho người lớn ở các khu phố, trụ sở cơ quan. Đối với nhu cầu người lao động mới, đêm đêm các trường học ở trung tâm TP sáng đèn phục vụ cho người lao động về trình độ tin học, ngoại ngữ.
Năm 1978, TP được công nhận hoàn thành xóa mù chữ. Năm 1995 được công nhận phổ cập tiểu học đúng độ tuổi, tạo tiền đề để TP tiên phong đạt chuẩn phổ cập THCS năm 2002 và phổ cập bậc trung học năm 2010.
Năm 1986 đất nước đổi mới. Năm 1988, Quốc hội cho phép nhà trường thu một phần học phí đã mở ra cơ hội khắc phục khó khăn về mặt đầu tư, đa dạng hóa trường lớp. TP.HCM là cơ sở thực tiễn thực hiện xã hội hóa giáo dục theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 4 khóa VII năm 1993.
Đồng chí Nguyễn Đình Tứ – Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương và GS. Trần Hồng Quân – Bộ trưởng Bộ GD-ĐT đã chủ trì nhân rộng cho cả nước tại quận 10 và Gò Vấp.
2.Năm 1996, nghị quyết Trung ương 2 khóa VIII của Đảng ra đời. Một nghị quyết đề cập rất toàn diện về GD-ĐT và công nghệ cho một giai đoạn mới công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước, xác định GD-ĐT là quốc sách hàng đầu, là động lực của xã hội phát triển, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người, mở ra cho ngành những cơ hội mới. TP.HCM có chương trình hành động triển khai nghị quyết Trung ương 2, chọn năm 1999 là năm giáo dục, huy động sự quan tâm của toàn xã hội cho sự nghiệp trồng người.
Dấu ấn nổi bật giai đoạn này của ngành GD-ĐT TP là xây dựng Chương trình tiếng Anh tăng cường, đưa tiếng Anh vào dạy cho học sinh từ lớp một (tiểu học) thay vì dạy ngoại ngữ cho học sinh từ lớp sáu (THCS) trước đây; đồng thời xây dựng Trường Chuyên ngữ THCS, THPT Trần Đại Nghĩa để đón đầu phát triển tiếng Anh tăng cường cho thế hệ trẻ TP.
Một ấn tượng khác của GD-ĐT TP lúc bấy giờ là xây trường, quy hoạch phát triển trường lớp, tham mưu ban hành Quyết định 02/2003/QĐ-UB của Chủ tịch UBND TP làm cơ sở để các quận, huyện lập kế hoạch đầu tư, cải tạo, mở rộng, nâng cấp, dành quỹ đất và huy động nguồn vốn để sắp xếp mạng lưới trường học trên từng địa bàn phù hợp với lịch sử, địa lý, dân cư và với quy hoạch phát triển TP.
Mở đầu cho công cuộc phát triển hệ thống trường lớp này là Trường THPT Tam Phú (Thủ Đức) có Thủ tướng Phan Văn Khải về dự khánh thành, phát động cho toàn TP xây dựng trường lớp. Từ đó hàng năm cứ vào dịp khai giảng, các quận, huyện đều có thêm trường mới và phòng học mới đáp ứng yêu cầu giảm sĩ số học sinh trong lớp, nâng cao số lượng trường, lớp dạy 2 buổi/ngày.
Bộ mặt của hệ thống GD-ĐT TP khởi sắc đặc biệt với hàng trăm ngôi trường mới ra đời và hàng ngàn phòng học mới ở tất cả các cấp học, ngành học được đưa vào sử dụng. Những quận, huyện như Bình Tân, Củ Chi… từ 1 hay 2 trường THPT trước đó, lúc bấy giờ đã có đến 7, 8 trường thật khang trang, hiện đại cho con em nhân dân theo học là vậy.
3.Một kịch bản mới của ngành GD-ĐT TP làm nức lòng cho những ai quan tâm đến sự nghiệp GD-ĐT từ Thông báo 242-TB/TW kết luận của Bộ Chính trị ký ngày 15-4-2009: “Phấn đấu đến năm 2020 nước ta có một nền giáo dục tiên tiến mang đậm bản sắc dân tộc, đáp ứng yêu cầu phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong bối cảnh hội nhập quốc tế”, TP.HCM đã xây dựng thành công mô hình “Nhà trường tiên tiến hội nhập quốc tế”. Từ quy mô cơ sở vật chất kỹ thuật, sĩ số học sinh trong lớp đến phương pháp dạy học và phương thức tổ chức quản lý nhà trường đều phấn đấu theo chuẩn quốc tế. Qua đó tạo sự lan tỏa trong hệ thống giáo dục TP theo hướng hiện đại, phát huy dân chủ trong nhà trường, tăng cường tương tác đa chiều thay cho phương pháp dạy học áp đặt một chiều đã thấm đậm khá lâu trong quan hệ thầy trò. Sự năng động, tích cực trong học sinh khác hẳn so với trước đây, lớp lớp học sinh được tiếp cận và trải nghiệm phương pháp học tập mới, chủ động tự tin hội nhập với học sinh quốc tế tại các trường đại học trong và ngoài nước.
Tháng 7-2010, Trung ương Hội Khoa học Tâm lý Giáo dục Việt Nam phối hợp cùng UBND TP.HCM đã tổ chức Hội thảo khoa học tại Hội trường Thống Nhất với đề tài “Xây dựng trường tiên tiến hội nhập quốc tế” đã quy tụ được trên 500 nhà khoa học của cả nước về tham dự.
Thật ra, công cuộc cải tiến đổi mới theo định hướng hội nhập quốc tế là một quá trình sớm diễn ra trong các nhà trường trên địa bàn TP.HCM. Từ khi nước ta gia nhập ASEAN vào năm 1995 và vận hành gia nhập WTO vào năm 2007, Sở GD-ĐT TP đã ký kết với Hội đồng khảo thí Cambridge Vương quốc Anh nâng chuẩn tiếng Anh châu Âu thay cho chứng chỉ A, B, C và tổ chức cho hàng loạt cán bộ quản lý nhà trường tham quan học tập tại các nước có nền giáo dục tiên tiến.
Nghị quyết 29-NQ/TW ban hành năm 2013 về đổi mới căn bản toàn diện GD-ĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế là một bước tiến quan trọng của nền giáo dục nước nhà thể hiện tính hội nhập quốc tế rất tích cực. GD-ĐT TP.HCM là địa phương thể hiện thuận lợi nhất nghị quyết này với Chương trình giáo dục 2018 không gặp những khó khăn như các địa phương khác cũng từ sự trải nghiệm tiên phong của mình.
4.Bài học sâu sắc nhất của GD-ĐT TP.HCM trong 50 năm qua, trước hết là sự quán triệt sâu sắc và triển khai kịp thời hiệu quả những chủ trương đường lối của Đảng vào đời sống học đường; tiếp đến là tiếp nhận và phát huy tốt nhất truyền thống năng động, sáng tạo của lãnh đạo và nhân dân TP.HCM, không thụ động, ngồi chờ trước những yêu cầu bức thiết của cuộc sống; biết huy động sức mạnh của toàn dân, của hệ thống chính trị xã hội TP.HCM thân yêu, cải tiến tích cực hoạt động quản lý nhà trường, động viên kịp thời và hiệu quả, tạo điều kiện để phát huy tốt nhất năng lực của đội ngũ nhà giáo.
Hiện nay GD-ĐT đang cùng cả nước bước vào kỷ nguyên mới với Nghị quyết 71-NQ/TW định hướng soi đường, đột phá phát triển GD-ĐT trong giai đoạn mới đến năm 2045. Ở đó, định hướng được xác định: “Phát triển GD-ĐT hiện đại, mở, linh hoạt, công bằng, chất lượng cao, xây dựng con người Việt Nam phát triển toàn diện, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế” với mục tiêu đề ra là năm 2030 Việt Nam có nền giáo dục tiên tiến trong khu vực, năm 2045 phát triển thuộc nhóm hàng đầu châu Á.
Kinh nghiệm 50 năm GD-ĐT TP.HCM là hành trang quý giá giúp ta vượt khó, giải quyết kịch tính như buổi ban đầu. Mù chữ ở đây không phải là mù chữ quốc ngữ mà là mù công nghệ thông tin, mù tiếng Anh trong giao tiếp với cộng đồng quốc tế. Sức mạnh nội sinh của chúng ta vẫn là hệ thống chính trị xã hội nhưng với điều kiện mới về không gian, về cơ chế vận hành. Truyền thống năng động và sáng tạo của TP.HCM càng cần được phát huy trong tình hình mới khi những mô hình hoạt động mới chưa có sẵn, chưa được hình thành cho mục tiêu phấn đấu hôm nay…
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ TP.HCM lần thứ nhất (nhiệm kỳ 2025-2030), xác định nhiệm vụ đột phá về GD-ĐT của địa phương là xây dựng trung tâm lớn về GD-ĐT của cả nước, đổi mới căn bản và toàn diện GD-ĐT, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới, đang đòi hỏi ngành GD-ĐT của siêu TP chúng ta phải phát huy tốt nhất nền tảng tiên phong của mình trong 50 năm qua, không để cho quy mô trì kéo chất lượng trong quá trình phát triển. Nghị quyết 71-NQ/TW giúp ta tầm nhìn về tương lai phát triển ấy, đó là quốc tế, là khu vực, không dừng lại ở phạm vi trong nước để tự thỏa mãn mình, để làm mất đi vai trò tiên phong của đầu tàu TP. Chúng ta có thể tổ chức những hội thảo khoa học để nghiên cứu xác định mô hình quốc tế và lộ trình cho từng nhiệm kỳ trong những năm tới đến 2030 và 2045 làm lan tỏa trong xã hội thành chất liệu của văn hóa cộng đồng không phải chỉ là ước mơ đơn lẻ của những nhà giáo cần cù, chăm chỉ trên bục giảng nhà trường. Và, một vấn đề khác cũng cần cảnh giác trên bước đường đam mê phát triển công nghệ phía trước mà quên đi giáo dục những giá trị nhân văn ngàn đời của dân tộc ta cho tuổi trẻ.
Xin được gửi đến các bạn đồng nghiệp những tâm tình này nhân dịp Chào mừng kỷ niệm Ngày Nhà giáo Việt Nam năm nay.
Tháng 11-2025
TS.Huỳnh Công Minh
(Nguyên Giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM)
Bình luận (0)