Giải pháp ứng phó biến đổi khí hậu cho TP.HCM

Trước thực trạng biến đổi khí hậu (BĐKH) có nhiều tác động đến sự phát triển kinh tế, xã hội của TP.HCM và các tỉnh lân cận, ThS. Nguyễn Phú Bảo (Viện Nhiệt đới môi trường) đã cùng cộng sự nghiên cứu và đưa ra giải pháp ứng phó.

Mức tăng nhiệt độ dự báo qua các thời kỳ

ThS. Nguyễn Phú Bảo cho rằng, trước sự tác động của BĐKH đến sự phát triển kinh tế, xã hội của TP, nhu cầu nghiên cứu về mức độ tác động và đề xuất các giải pháp ứng phó là điều rất cần thiết, đang được sự quan tâm từ nhiều chuyên gia trong và ngoài nước. Để giải quyết vấn đề này, trên cơ sở phân tích các yếu tố BĐKH và giải pháp ứng phó liên quan, ThS. Bảo cùng cộng sự đã thực hiện đề tài “Nghiên cứu tác động của BĐKH tới phân bố dân cư, phát triển cơ sở hạ tầng cấp nước sạch, vệ sinh môi trường và đề xuất các giải pháp thích ứng”.

Ba yếu tố góp phần cho phát triển kinh tế, xã hội

Tại buổi nghiệm thu đề tài tại Sở Khoa học – Công nghệ TP.HCM cuối năm 2021, đại diện nhóm nghiên cứu khẳng định, sự phân bố dân cư, hạ tầng cấp nước sạch và vệ sinh môi trường là ba yếu tố có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, góp phần cho sự phát triển về an sinh và kinh tế, xã hội. Trong đó, phân bố dân cư càng phát triển thì nhu cầu về phát triển hạ tầng cấp nước sạch và vệ sinh môi trường cũng càng cao, và ngược lại, sự phát triển hạ tầng cấp nước sạch và vệ sinh môi trường cũng sẽ nâng cao chỉ số phát triển về phân bố dân cư. Việc nghiên cứu ảnh hưởng của BĐKH đến phân bố dân cư, hạ tầng cấp nước sạch và vệ sinh môi trường cũng là hướng đi quan trọng và cần thiết về đánh giá tác động cũng như ứng phó với BĐKH. Cụ thể hơn, nhóm nghiên cứu hướng đến mục tiêu đánh giá tác động của BĐKH ảnh hưởng tới sự phân bố dân cư, phát triển cơ sở hạ tầng cấp nước sạch, vệ sinh môi trường, đồng thời đưa ra các đề xuất giải pháp thích ứng.

Bản đồ chỉ số tổn thương khí hậu do tác động của BĐKH đến phân bố dân cư

Theo báo cáo của nhóm nghiên cứu, ảnh hưởng của BĐKH và các yếu tố liên quan ở TP.HCM đã có sự thay đổi rõ rệt, nền nhiệt độ có xu thế tăng ở hầu hết các trạm quan trắc, các trận mưa cực đoan xuất hiện với tần suất và cường độ ngày càng nhiều, hiện tượng xâm nhập mặn xuất hiện sâu vào đất liền, ngập lụt diễn ra cũng ngày càng nặng nề. Điều này cho thấy BĐKH đã và đang có nhiều tác động đến sự phát triển kinh tế, xã hội của TP và các tỉnh lân cận.

Từ kết quả này, nhóm nghiên cứu đã xây dựng hoàn thiện các kịch bản phát triển về phân bố dân cư, phát triển cơ sở hạ tầng cấp nước sạch, vệ sinh môi trường ở TP đến năm 2030 và 2050. Đồng thời xây dựng giải pháp thích ứng với BĐKH theo mức độ tổn thương khí hậu, rủi ro khí hậu và nhu cầu thích ứng của TP.

Kịch bản đến năm 2050

Sau quá trình nghiên cứu, nhóm đã tổng hợp được nhiều dữ liệu liên quan tới tình hình tác động của BĐKH ở thời điểm hiện tại cho đến năm 2050. Theo đó, sự tác động của BĐKH tới phân bố dân cư khá rõ rệt, tương ứng với mốc thời gian: Hiện tại – năm 2030 – năm 2050. Trong đó, dự báo năm 2030 sẽ là giai đoạn có tốc độ tăng dân số cao nhất.

Sơ đồ tổng thể xây dựng kịch bản BĐKH cho TP.HCM

Trong khi đó, tác động của BĐKH đối với hạ tầng cấp nước sạch là ở mức độ cao với khoảng thời gian hiện tại – năm 2030 – năm 2050. Nguyên nhân là do tác động của xâm nhập mặn đến các nguồn cung cấp nước là đáng kể và năng lực thích ứng với vấn đề xâm nhập mặn còn hạn chế. Cuối cùng, về tác động của BĐKH tới lĩnh vực vệ sinh môi trường, nghiên cứu cũng chỉ ra sự khác biệt giữa các khu vực địa lý của TP.HCM, trong đó khu vực ngoại thành có mức độ ảnh hưởng khí hậu cao nhất. Bên cạnh đó, kết quả đánh giá tác động của BĐKH từ nhóm nghiên cứu cũng cho thấy mức độ tác động của BĐKH đến từng lĩnh vực có sự khác nhau do đặc tính về độ nhạy cảm và năng lực thích ứng. Dựa trên những tiêu chí đánh giá về tác động của BĐKH, nhóm nghiên cứu đã xây dựng được bộ chỉ thị tương ứng với mức độ tổn thương khí hậu, bao gồm: Độ phơi nhiễm (17 chỉ thị), độ nhạy cảm (phân bố dân cư: 15 chỉ thị, hạ tầng cấp nước sạch: 17 chỉ thị, vệ sinh môi trường: 11 chỉ thị về quản lý CTR và 10 chỉ thị về quản lý nước thải).

Sơ đồ quy trình đánh giá tác động của BĐKH theo hướng dẫn của IPCC và GIZ

“TP.HCM cần tiếp tục hoàn thiện cơ chế, chính sách, tạo khung pháp lý thuận lợi để khuyến khích và tạo điều kiện pháp lý thuận lợi cho các dự án liên quan đến quy hoạch đô thị, dự án giảm phát thải khí nhà kính, thu hồi khí thải và các dự án hỗ trợ tăng cường năng lực thích nghi với tác động của BĐKH cho các khu vực dễ bị tổn thương”, nhóm nghiên cứu đề xuất.

ThS. Nguyễn Phú Bảo cho biết kết quả nghiên cứu của đề tài là một trong những công cụ hiệu quả giúp cho TP có chiến lược trong các quy hoạch liên quan về phân bố dân cư thích ứng với BĐKH, hạ tầng cấp nước sạch và vệ sinh môi trường. Việc xây dựng danh mục các giải pháp ứng phó với BĐKH cho TP cần dựa trên những định hướng, chiến lược, quy hoạch chung từ cấp Trung ương đến những chương trình, kế hoạch cụ thể trong cùng giai đoạn. Để thực hiện thành công các giải pháp và chiến lược thích ứng với BĐKH cho từng lĩnh vực nghiên cứu thì cần lấy cơ quan Nhà nước làm nền tảng và có sự phối hợp giữa các cơ quan quản lý liên quan. Ngoài ra cũng cần tuân thủ quy hoạch vệ sinh môi trường của TP và các quy hoạch của Chính phủ. “TP.HCM cần lồng ghép các yếu tố BĐKH vào các quy hoạch, gồm quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội, quy hoạch chung, các quy hoạch ngành… Đặc biệt, chú trọng vấn đề tăng diện tích mặt nước và mảng xanh đô thị; phòng chống và giảm thiệt hại của ngập lụt; nâng cao chất lượng sống trong điều kiện BĐKH; nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong quá trình xử lý và phân phối nước; tăng cường khả năng chống chịu của mạng lưới cấp nước trước các điều kiện thời tiết khắc nghiệt”, ThS. Bảo đề xuất. Đối với lĩnh vực vệ sinh môi trường, để thích ứng với BĐKH cần giảm áp lực chất thải cho mỗi địa phương bằng giải pháp tăng năng lực thu gom và xử lý chất thải. Giải pháp quan trọng nhất là giảm thiểu chất thải. Khi thực hiện giải pháp giảm thiểu chất thải sẽ nâng cao năng lực thích ứng hơn 30-40%.

Trần Trọng Tri