Giao chỉ tiêu mua tạm trữ lúa gạo – Hỗ trợ trực tiếp nông dân

Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng về chủ trương tạm trữ lúa gạo, chiều 7-8, tại Kiên Giang, Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Bùi Bá Bổng chủ trì hội nghị lấy ý kiến lãnh đạo các địa phương khu vực ĐBSCL về quy chế tạm trữ lúa, gạo hỗ trợ trực tiếp hộ nông dân trồng lúa.

Nông dân tự tạm trữ?

Nhiều ý kiến vẫn trái chiều về số lượng lúa tạm trữ/hộ, quy chuẩn các lò sấy, kho dự trữ đủ tiêu chuẩn. Song các ý kiến đều có tiếng nói chung là nên phân bổ chỉ tiêu tạm trữ về các tỉnh, thành trong vùng trên cơ sở xác định sản lượng, bảo đảm hỗ trợ trực tiếp nông dân trồng lúa. Bộ NN-PTNT nhận định: Nhiều năm nay, khi lúa gạo hàng hóa ĐBSCL tăng cao vào các tháng thu hoạch cao điểm khiến giá lúa gạo giảm xuống, ảnh hưởng đến thu nhập và đời sống nông dân trồng lúa. Chính phủ đã giao Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) mua tạm trữ gạo.

Nhập gạo vào kho tạm trữ. Ảnh: N.T.Dũng

Tuy nhiên, phương thức mua tạm trữ này đã bộc lộ hạn chế là không kiểm soát được việc mua bán lúa gạo của doanh nghiệp. Doanh nghiệp hầu như không mua lúa gạo trực tiếp từ nông dân trồng lúa mà chủ yếu qua thương lái. Vì vậy, người nông dân không được hưởng lợi trực tiếp từ chính sách mua tạm trữ. Mặt khác phần đông nông dân sản xuất nhỏ đều bán lúa cho thương lái trước khi có quyết định mua tạm trữ, nếu giá có tăng trong và sau tạm trữ, đa số thương lái và doanh nghiệp hưởng lợi.

Từ thực tế trên, Bộ NN-PTNT đề xuất: Khối lượng tạm trữ vụ đông xuân tối đa 1 triệu tấn quy gạo, vụ hè thu tối đa 1,5 triệu tấn quy gạo. Chỉ tiêu phân bổ cho UBND cấp tỉnh theo tỷ lệ sản lượng lúa của vụ đông xuân và hè thu của năm trước đó. Quy chế này cũng đề xuất các hình thức tạm trữ: hộ nông dân tạm trữ tại nhà, tổ hợp tác, HTX; hộ nông dân tạm trữ lúa tại kho doanh nghiệp có cánh đồng mẫu lớn hoặc các doanh nghiệp kinh doanh lúa gạo được VFA, doanh nghiệp kinh doanh lúa gạo có hợp đồng mua lúa, gạo trực tiếp với nông dân thông qua hợp đồng ký với hộ nông dân, tổ hợp tác, hợp tác xã hoặc chính quyền địa phương. Chính phủ sẽ hỗ trợ 100% lãi suất vay ngân hàng cho hộ nông dân, doanh nghiệp tạm trữ lúa gạo trong thời gian tối đa 3 tháng.

Lãnh đạo nhiều địa phương đã hiểu được hạn chế của việc thu mua tạm trữ lúa, gạo vừa qua. Nguồn hỗ trợ lãi suất vay vốn mua tạm trữ lúa, gạo chủ yếu rơi vào tay doanh nghiệp. Nguyên nhân chủ yếu là nông dân cần bán lúa nhưng doanh nghiệp chỉ mua gạo! Giám đốc Sở Công thương tỉnh An Giang Mai Thị Ánh Tuyết bức xúc: “Có doanh nghiệp đem chứng từ đến nhờ xác nhận mua gạo tạm trữ mà địa phương mù mờ không biết, vì chưa có quy chế giám sát quá trình mua này”. Điều này không chỉ xảy ra cá biệt ở An Giang.

Dự trữ lúa bài bản

Lãnh đạo các tỉnh có sản lượng lúa lớn như Kiên Giang, An Giang, Long An, Đồng Tháp, Cần Thơ… đều thống nhất nên giao chỉ tiêu mua lúa tạm trữ về UBND các tỉnh, thành trong vùng để phân bổ lại tại địa phương. Các ý kiến tại hội nghị đều thống nhất, cần tận dụng các nông hộ sản xuất lớn, tổ hợp tác, HTX hình thành sản lượng lúa hàng hóa lớn để dự trữ lúa bài bản. Trong đó, nhiều ý kiến cho rằng nên tận dụng lúa hàng hóa ở các cánh đồng mẫu lớn hiện nay, gắn với doanh nghiệp bao tiêu.

Theo ông Đào Anh Dũng, Phó Chủ tịch UBND TP Cần Thơ, việc mời gọi doanh nghiệp tham gia vào bao tiêu lúa hàng hóa ở cánh đồng mẫu lớn rất khó, có nhiều mô hình đã bị đổ, nguyên nhân do doanh nghiệp không ký hợp đồng bao tiêu. Cũng có ý kiến cho rằng, nên áp dụng song song và triển khai thí điểm các mô hình tạm trữ lúa trong doanh nghiệp và các nông hộ, tổ chức hợp tác sản xuất lớn.

Một điều đáng chú ý tại hội nghị lần này là xuất hiện ý kiến xem việc Chính phủ giao chỉ tiêu mua tạm trữ lúa, gạo như một “miếng bánh”. Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Bùi Bá Bổng viện dẫn ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải: “Nghiên cứu xây dựng quy chế và phương thức mua tạm trữ lúa, gạo theo hướng phân bổ chỉ tiêu mua lúa, gạo qua UBND cấp tỉnh, bảo đảm hỗ trợ trực tiếp cho nông dân”.

Một số ý kiến còn băn khoăn: “Việc áp dụng các quy cách chặt chẽ trong việc hộ nông dân tạm trữ chỉ có lợi cho các nông hộ sản xuất lớn, còn nông hộ sản xuất nhỏ thì sao?”. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng: Việc các nông hộ sản xuất lớn trữ lúa cũng góp phần tích cực làm hạn chế việc “ùn ứ” lúa hàng hóa cần bán, các hộ sản xuất nhỏ sẽ hưởng lợi gián tiếp khi không chịu nhiều áp lực bán lúa cho thương lái (do ít người bán ra cùng thời điểm).

Việc quy chế dự tính mua 2,5 triệu tấn gạo tạm trữ trong vụ lúa đông xuân và hè thu là rất hợp lý để giảm áp lực bán lúa trong nông dân, tránh bị ép giá. Tìm phương cách và cơ chế hỗ trợ nông dân tạm trữ lúa là cách thiết thực để nông dân có thể định giá đúng sản phẩm mình làm ra.

Phó Chủ tịch VFA Phạm Văn Bảy

"Quyết định đến giá lúa là yếu tố có xuất khẩu được hay không và xuất với giá nào, trong khi điều này lại phụ thuộc vào tình hình thế giới. Nông dân tạm trữ tại nhà không lớn nên hình thức này không cần thiết. Hình thức doanh nghiệp cho dân gửi kho vẫn còn quá mới với Việt Nam. Nông dân không dám giao tài sản của mình cho doanh nghiệp, trong khi nhiều doanh nghiệp kinh doanh và xuất khẩu lúa gạo hiện nay làm ăn rất bát nháo. Chính vì vậy phương án này khi triển khai sẽ gặp nhiều khó khăn, cần xem xét thêm"

Cao Phong (SGGP)