Giáo dục đại học: Tăng cường sự thích ứng, vượt qua thách thức trong thời kỳ mới

Theo Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn, bên cạnh câu chuyện tự chủ ĐH, câu chuyện đầu tư, chúng ta còn phải ứng phó với thách thức trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về giáo dục. Như vậy, sẽ có những đề xuất với Bộ Chính trị nhằm tăng cường sự thích ứng, xử lý, vượt qua những thách thức trong thời kỳ sắp tới…

Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn phát biểu tại hội nghị

Tuần qua, Bộ GD-ĐT đã tổ chức hội nghị tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Nghị quyết 29 có ý nghĩa quan trọng

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng khẳng định, giáo dục và đào tạo trong 10 năm qua đã có những đổi mới to lớn, những chuyển biến tích cực. Để có được những đổi mới đó, Nghị quyết 29 của Trung ương Đảng có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đây là nghị quyết mang tính khoa học, thể hiện tầm nhìn xa rộng và những quyết sách mạnh mẽ của Trung ương Đảng. Cho tới thời điểm này, rất nhiều nội dung quan trọng vẫn đang là quyết sách mang tính chiến lược. “Chúng ta khẳng định giá trị của Nghị quyết 29 trong sự mở đường cho đổi mới giáo dục, thể hiện tầm nhìn cho sự phát triển bền vững và lâu dài của đất nước” – Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng nhìn nhận, ở thời điểm bắt đầu đổi mới, giáo dục nước ta xuất phát thấp, khó khăn nhiều, kỳ vọng lớn, mong muốn cao… Quá trình để đạt được những điều đó, trong bối cảnh ấy rất khó khăn. Cho nên, những kết quả đạt được 10 năm qua cho thấy sự cố gắng vượt bậc của các bộ, ban, ngành và các địa phương. Trong đó, Bộ GD-ĐT đánh giá đặc biệt vai trò triển khai Nghị quyết 29 của 63 tỉnh/thành.

Bộ trưởng cho hay, qua quá trình đánh giá các tỉnh/thành phố cho thấy, ở nơi mà Đảng bộ, chính quyền địa phương đặc biệt quan tâm thì sự đổi mới đạt được kết quả rất cao. Nhưng điều đó lại không đồng nhất với hoàn cảnh giàu hay nghèo, có một số nơi điều kiện khó khăn nhưng sự đổi mới đạt được rất đáng kể. “Như vậy, giữa cái khó và đổi mới dường như chỉ là sự ràng buộc tương đối. Nơi nào nhận thức, chỉ đạo quyết liệt, quyết tâm cao, sự đổi mới ở đó diễn ra mạnh mẽ hơn” – Bộ trưởng đánh giá.

Đại biểu tham dự hội nghị

Theo người đứng đầu ngành giáo dục, chúng ta tổng kết Nghị quyết 29 trong bối cảnh rất nhiều nội dung vẫn còn đang làm, đang triển khai, chưa hoàn tất. Ngay cả những việc vừa hoàn thành thì phải nhiều năm sau mới có thể nhìn thấy đầy đủ giá trị, sự ảnh hưởng của kết quả đó. Bởi đối tượng của giáo dục là con người nên không thể đơn thuần một sớm một chiều đánh giá được. Tuy nhiên, chúng ta vẫn nhìn nhận được những kết quả cụ thể và có thể đánh giá được xu hướng của sự vận động. Bộ GD-ĐT sẽ kiến nghị với Bộ Chính trị để đưa vào kết luận một trong những nội dung nhấn mạnh là yêu cầu về việc kiên trì định hướng đổi mới, còn rất nhiều việc phải làm tiếp. Kiên trì thì những việc làm đã qua mới có thể có tác dụng trong thời gian sắp tới.

Cần nhận thức đủ, hành động tương xứng

Bộ trưởng nhìn nhận rằng, giáo dục đang đứng trước nhiều thách thức mà ở thời điểm ban hành Nghị quyết 29 chưa có điều kiện phân tích và đề cập nhiều. Trong đó, có thách thức mới trong phát triển con người ở thời đại kinh tế thị trường, thời đại công nghệ số, không gian số, trí tuệ nhân tạo và các yếu tố mới xuất hiện. Những thách thức mới trong phát triển nguồn nhân lực khi mà các yêu cầu về năng lực mới, kỹ năng mới xuất hiện nhiều. Số lượng nghề nghiệp thay đổi nhanh, ranh giới rất mờ, liên ngành và tích hợp nhiều lên, yêu cầu về sự phát triển rất nhiều ngành công nghệ cao.

Nguy cơ gia tăng sự mất bình đẳng trong giáo dục do phân hóa giàu – nghèo khi nền kinh tế phát triển, đất nước phồn vinh hơn, đời sống cao hơn… cũng là một thách thức lớn được Bộ trưởng đề cập.

Đặc biệt, Bộ trưởng chỉ ra việc chúng ta sẽ đứng trước thách thức lớn hơn trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu, kể cả giáo dục phổ thông và giáo dục ĐH. 10 năm về trước, chúng ta chưa bàn gay gắt đến vấn đề học sinh phổ thông tìm kiếm cơ hội học tập ở nước ngoài. Các trường phổ thông tốt ở nước ngoài cũng thu hút học sinh Việt Nam; các trường ĐH cũng phải cạnh tranh nguồn lực khoa học với các trường ĐH trên quy mô toàn cầu. Theo Bộ trưởng, bên cạnh câu chuyện tự chủ ĐH, câu chuyện đầu tư, chúng ta còn phải ứng phó với thách thức trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu về giáo dục. Như vậy, sẽ có những đề xuất với Bộ Chính trị nhằm tăng cường sự thích ứng, xử lý, vượt qua những thách thức trong thời kỳ sắp tới.

Trong kết luận của Bộ Chính trị thời gian tới, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn khẳng định, sẽ có một số điểm cần đề cập, xoay quanh 3 vấn đề chính là nhận thức, thể chế và nguồn lực.

Vấn đề nhận thức, Bộ trưởng cho rằng, bản thân Nghị quyết 29 đã là đổi mới về quan điểm đối với giáo dục, nhưng nhận thức trong các cấp, các ngành với giáo dục vẫn là một vấn đề lớn; sẽ còn phải tiếp tục nhận thức về đầu tư cho giáo dục, tự chủ và xã hội hóa trong giáo dục, nhận thức trong các vấn đề chuyên môn của ngành. Bên cạnh một nhận thức đầy đủ và thấu đáo, quan trọng hơn, cần sự hành động tương xứng, hành động cho đến nơi đến chốn. “Nếu chỉ gia tăng về nhận thức thì hàng ngày chúng ta vẫn nói với nhau rằng “giáo dục là quốc sách hàng đầu” nhưng sẽ chỉ dừng ở đó. Hành động cho tương xứng với nhận thức vẫn là câu chuyện lớn cần làm tiếp để những vấn đề của Nghị quyết 29 được thực hiện một cách đầy đủ và triệt để trong thời gian sắp tới” – Bộ trưởng nhấn mạnh.

Về vấn đề thể chế, cần tiếp tục rà soát các văn bản, các bộ luật, xây dựng Luật Nhà giáo… để mở đường cho xã hội hóa và tự chủ trong giáo dục, mở đường cho những đổi mới khác. Còn vấn đề nguồn lực, bao gồm tài chính giáo dục, đầu tư cho giáo dục và nguồn lực con người. “Chúng ta ngày càng nhận thức sâu sắc, toàn diện về vai trò quyết định của lực lượng nhà giáo trong công cuộc đổi mới này và chắc chắn chúng ta sẽ phải làm nhiều việc hơn nữa để phát triển đội ngũ nhà giáo nhằm hoàn tất các mục tiêu đổi mới giáo dục trong thời gian sắp tới” – người đứng đầu ngành giáo dục khẳng định.

Mê Tâm