Nhớ lại thời kỳ bao cấp sau ngày đất nước thống nhất, cả nước gặp nhiều khó khăn, ngành giáo dục cũng không ngoại lệ. Trường lớp thiếu thốn, xuống cấp, thầy cô giáo gặp vô vàn khó khăn, có người phải rời bục giảng.
Thuở ấy, phần lớn học sinh nông thôn chúng tôi nhà ở xa, nên hằng ngày cứ sớm tinh mơ đã lo đi bộ ngót chục cây số đến trường, mang theo mo cơm muối ớt để ăn trưa, chiều tham gia lao động.
Giáo dục thời bao cấp ở Việt Nam (giai đoạn 1976-1986) chịu ảnh hưởng nặng nề của nền kinh tế kế hoạch hóa, dẫn đến nhiều khó khăn như cơ sở vật chất, tài liệu, sách giáo khoa đều thiếu thốn, chương trình học quá tải, phương pháp giảng dạy truyền thụ một chiều, chất lượng giáo dục suy giảm và đội ngũ giáo viên gặp khó khăn về đời sống, số lượng giáo viên bỏ nghề và học sinh các cấp bỏ học không ít; ngành giáo dục cũng chịu nhiều biến động khi chuyển từ hệ thống 10 năm sang hệ 11 năm ở miền Bắc (1981), rồi về sau lại chuyển sang hệ 12 năm thống nhất cả nước như hiện nay. Bước sang thời kỳ đổi mới (từ 1986 đến nay), giáo dục Việt Nam đã trải qua các giai đoạn khủng hoảng (1986-1991), phục hồi và phát triển (1991-2000), đến giai đoạn đổi mới căn bản, toàn diện (từ khoảng 2013 đến nay) đã phấn đấu xây dựng một hệ thống giáo dục hiện đại, công bằng, chất lượng, đáp ứng yêu cầu của công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, đồng thời hình thành xã hội học tập. So với thời bao cấp, tuy vẫn còn những hạn chế như bất cập trong chương trình, phương pháp giảng dạy và chất lượng đào tạo chưa đồng đều giữa các vùng miền, giáo dục Việt Nam thời kỳ đổi mới đã đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt là việc phổ cập giáo dục rộng khắp và nâng cao chất lượng giáo dục đại học.
Nhìn lại nửa thế kỷ trải qua từ thời kỳ bao cấp đến nay, giáo dục Việt Nam đã từng bước thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT với nhiều quyết sách đột phá, nhằm phát huy những thành tựu đạt được, khắc phục hiệu quả những hạn chế, bất cập để tiếp tục đẩy mạnh đổi mới, phát triển GD-ĐT. Dấu mốc đặc biệt cho nền giáo dục hướng đến kỷ nguyên mới là sự kiện Luật Nhà giáo vừa được Quốc hội thông qua vào ngày 16-6-2025 tại kỳ họp thứ 9, khóa XV và sẽ có hiệu lực từ đầu năm sau, nhận được sự ủng hộ lớn của xã hội, khẳng định vị trí pháp lý, quyền, nghĩa vụ, cùng các chính sách phát triển đối với đội ngũ nhà giáo. Luật Nhà giáo được ban hành khẳng định vị thế của nhà giáo thông qua việc xác định vị trí pháp lý đầy đủ, bảo vệ danh dự, uy tín, nhân phẩm và quy định chính sách đãi ngộ xứng đáng, trong đó mức lương nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp. Luật cũng nhấn mạnh việc bảo vệ nhà giáo trước các hành vi xâm phạm uy tín và hỗ trợ thu hút nhân tài, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động nghề nghiệp. Tiếp theo, mới đây (ngày 22-10-2025), Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Kim Sơn trình Quốc hội xem xét thông qua cùng lúc 3 dự thảo luật sửa đổi gồm giáo dục, giáo dục đại học và giáo dục nghề nghiệp là “một cuộc cải cách thể chế” để đáp ứng yêu cầu mới, tiếp tục đổi mới mạnh mẽ hơn.
Nhìn lại 50 năm qua, giáo dục Việt Nam đã có những bước phát triển vượt bậc, đạt được nhiều thành quả to lớn trong việc nâng cao dân trí và phát triển nguồn nhân lực, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Giáo dục Việt Nam đã đạt nhiều kết quả khả quan về chuyển đổi số trong giáo dục; các cơ sở giáo dục gia tăng thứ hạng trong khu vực và thế giới; học sinh, sinh viên tiếp tục ghi dấu ấn tích cực tại các cuộc thi quốc tế. Ngành đang tiếp tục triển khai thực hiện đề án “Xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2021-2030” và phong trào “Cả nước thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời giai đoạn 2023-2030”, tích cực nghiên cứu, đề xuất xây dựng Luật Học tập suốt đời. Từ năm học 2023-2024, phong trào “Cả nước thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời giai đoạn 2023-2030” được phát động rộng khắp, góp phần thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế. Trước năm 2026, giáo dục Việt Nam đang nỗ lực thực hiện mục tiêu chuyển đổi số mạnh mẽ, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, và không ngừng nâng cao dân trí. Các nỗ lực này bao gồm việc đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy và học, phát triển hạ tầng số, xây dựng nền tảng học tập trực tuyến, và thực hiện các chính sách hỗ trợ chuyển đổi số trong ngành. Mục tiêu là đào tạo con người toàn diện, có đạo đức, tri thức, kỹ năng và ý thức công dân để đáp ứng yêu cầu của thời đại mới.
Ngày Nhà giáo Việt Nam năm nay diễn ra trong bối cảnh cả nước đang phấn khởi chờ đón sự kiện trọng đại: Đại hội Đảng lần thứ XIV sẽ diễn ra vào tháng 1-2026, mở ra một kỷ nguyên mới cho đất nước nói chung và ngành giáo dục nói riêng, mà năm học 2025-2026 đánh dấu sự khởi đầu của một giai đoạn quan trọng trong chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam, đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư: ứng dụng công nghệ, chú trọng giáo dục hòa nhập, phát triển năng lực cá nhân, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, tiếp tục đổi mới sâu rộng. Toàn ngành đang khẩn trương rà soát, tham mưu sắp xếp, sáp nhập các cơ sở giáo dục công lập phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp; sắp xếp, tổ chức lại các trường đại học theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Việc sắp xếp Bí thư Đảng ủy kiêm người đứng đầu cơ sở giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp công lập sẽ hoàn thành trong tháng 12-2025, để bộ máy mới hoạt động đồng bộ từ đầu năm tới, đảm bảo khi bước vào kỷ nguyên mới, bộ máy sẽ vận hành đúng theo tinh thần chỉ đạo của Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển GD-ĐT. Nghị quyết 71 đã khẳng định yêu cầu “đột phá chiến lược”, tạo ra bước chuyển mạnh mẽ để đưa nền giáo dục vươn lên ngang tầm các quốc gia phát triển trong khu vực và thế giới.
Định hướng chung phát triển giáo dục trong tương lai là tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT, nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục, gắn giáo dục với thực tiễn, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; đảm bảo công bằng trong giáo dục, thu hẹp khoảng cách vùng miền; đẩy mạnh chuyển đổi số trong giáo dục, xóa mù công nghệ cho toàn dân; tăng cường hội nhập quốc tế, nâng cao vị thế của giáo dục Việt Nam trên trường quốc tế.
Để đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, ngành giáo dục cần đặc biệt chú trọng phát triển đội ngũ nhà giáo chuyên nghiệp, toàn diện hơn nữa; bộ máy giáo dục cần tiếp tục được cải tổ tinh gọn, hiệu quả, chủ động hơn, phân cấp, phân quyền triệt để, phù hợp theo điều kiện thực tiễn địa phương chính quyền hai cấp, theo mục tiêu giáo dục căn bản lấy học sinh làm trung tâm, thầy cô làm động lực, tháo gỡ điểm nghẽn, rào cản, xây dựng cơ chế phù hợp để đẩy mạnh quá trình hình thành xã hội học tập. Ngày Nhà giáo Việt Nam năm nay là dịp để toàn ngành nhìn lại chặng đường phấn đấu, vượt qua khó khăn của nền giáo dục nước nhà từ thời kỳ bao cấp đến nay, phấn khởi cùng những thành tựu nổi bật, tôn vinh những đóng góp, cống hiến của các thế hệ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, người lao động, nhằm góp phần cổ vũ, phát huy tinh thần tôn sư trọng đạo và hiếu học của dân tộc, đồng thời khẳng định quyết tâm đổi mới, hội nhập và phát triển toàn diện.
Từ đó, mỗi nhà giáo, mỗi cán bộ quản lý giáo dục càng ra sức phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ, góp phần đưa giáo dục nước nhà vững bước vào vận hội mới – kỷ nguyên đất nước vươn mình phồn vinh, văn minh và hạnh phúc.
Đỗ Song Quyên
Bình luận (0)