Với dự án “Lập trình ứng dụng AI nhận diện cảm xúc giao tiếp với người câm điếc”, thầy Nguyễn Hoàng Hải Đăng – giáo viên tin học, Trường THPT Bình Tân, phường Bình Tân, TP.HCM đã xuất sắc đoạt giải ba quốc gia giải thưởng Tiên phong ứng dụng AI trong giáo dục Việt Nam do Bộ GD-ĐT tổ chức mới đây.
Nói chuyện với trẻ khuyết tật bằng AI nhận diện cảm xúc
Trong những dịp tham gia công tác xã hội cùng với UBND phường Tân Tạo, TP.HCM, với nhà trường, thầy Nguyễn Hoàng Hải Đăng có cơ hội tiếp xúc với trẻ khuyết tật, nhận thấy trẻ khuyết tật câm điếc gặp rất nhiều khó khăn khi giao tiếp với người xung quanh, dẫn đến trẻ càng trở nên tự ti, mặc cảm. Thực tế này thôi thúc thầy Đăng nghiên cứu giải pháp hỗ trợ trẻ dễ dàng kết nối với cuộc sống, hòa nhập cộng đồng thông qua ứng dụng công nghệ, trí tuệ nhân tạo.
Dự án “Lập trình ứng dụng AI nhận diện cảm xúc giao tiếp với người câm điếc” được thầy Đăng thực hiện ròng rã trong suốt gần 1 năm trời, từ tháng 11-2024 đến tháng 10-2025, từ ý tưởng cho đến nghiên cứu, bắt tay vào thực nghiệm. Qua rất nhiều lần chỉnh sửa bộ dữ liệu ứng dụng được xây dựng hoàn chỉnh, phù hợp với ngôn ngữ giao tiếp của trẻ câm điếc.
Ứng dụng hoạt động dựa trên cơ chế nhận diện khuôn mặt để gọi tên cảm xúc, giúp người đối diện với trẻ khuyết tật cách xa từ 1-2 mét đã có thể “bắt nhịp” được với ngôn ngữ của trẻ. Qua đó, có thể dễ dàng giao tiếp với trẻ, đồng thời trẻ khuyết tật câm điếc cũng tự tin hơn để giao tiếp với người xung quanh, kết nối với cuộc sống.
Ứng dụng gồm 2 phần: Hướng dẫn người bình thường giao tiếp với người khuyết tật thông qua cử trỉ; Giao tiếp với người khuyết tật thông qua camera hỗ trợ nhận diện khuôn mặt, cảm xúc và cử chỉ. Ứng dụng được tích hợp cả trên điện thoại thông minh và máy tính, cho phép phát huy tối đa tiện ích cho người dùng khi sử dụng.
“Hiện nay, bộ dữ liệu ứng dụng giúp nhận diện trên 20 biểu cảm về khuôn mặt, cử chỉ của trẻ câm điếc như vui vẻ, buồn, giận, sợ hãi, tò mò, tạm biệt, hiểu, nhớ… là những biểu hiện, cử chỉ trong giao tiếp thông thường hàng ngày. Từ đây, người bình thường dù không hiểu ngôn ngữ của trẻ khuyết tật câm điếc vẫn có thể hiểu được điều trẻ muốn nói và hiểu được cảm xúc của trẻ, hỗ trợ trẻ được tốt nhất. Ứng dụng sau khi hoàn thiện, trong giai đoạn thử nghiệm tại Trường Hy vọng Quận 6, phường Bình Phú, TP.HCM đạt được tối đa 70% tình huống thực tế, được các thầy cô giáo của trường rất hoan nghênh, đánh giá cao, kỳ vọng sẽ trở thành giáo cụ hỗ trợ trẻ trong hành trình hòa nhập cộng đồng” – thầy Hải Đăng chia sẻ.
Xuất phát điểm là giáo viên tin học, thầy Nguyễn Hoàng Hải Đăng cho biết đây là lợi thế để thầy tiếp cận với những cái mới như công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, lập trình. Tuy nhiên, kiến thức tin học của giáo viên THPT chỉ là nền tảng bước đầu, để “chạm” đến ngôn ngữ của AI đòi hỏi chính bản thân giáo viên phải nỗ lực vượt bậc, tự mày mò, tìm hiểu, phát triển khả năng lập trình, nhận biết, điều chỉnh AI theo hướng phát triển của đề tài.
“AI đưa vào trường phổ thông hiện mới chỉ dừng ở mức cơ bản, qua những phần mền ứng dụng sẵn có. Để ứng dụng AI xây dựng đề tài, giáo viên phải mày mò, học hỏi nhiều. Đây là khó khăn lớn đối với giáo viên. Hơn thế, đối tượng tiếp cận của đề tài là trẻ khuyết tật câm, điếc – có ngôn ngữ riêng, do vậy, giáo viên phải tìm hiểu để học được ngôn ngữ đó, điều chỉnh ngôn ngữ đó tích hợp với AI để phù hợp với đời sống của trẻ” – thầy Hải Đăng cho hay.
Ngoài ra, theo thầy Hải Đăng, trẻ khuyết tật khá e dè, mặc cảm khi tiếp xúc với người khác, ngoài giáo viên và người thân của các em. Điều này khiến quá trình thực nghiệm nhận diện khuôn mặt, cảm xúc, cử chỉ gặp nhiều khó khăn, mất nhiều thời gian và… sai lệch nhiều.
“Quá trình xây dựng và phát triển đề tài tôi đã phải sửa đi sửa lại rất nhiều lần, phối hợp với thầy cô dạy ở trường khuyết tật hòa nhập, trường chuyên biệt để làm sao ứng dụng tương thích nhất với ngôn ngữ của trẻ. Trong thời gian tới, tôi sẽ nghiên cứu phát triển thêm ứng dụng, hướng tới mở rộng bộ dữ liệu nhận diện cử chỉ, cảm xúc của trẻ, để ứng dụng có thể trở thành một công cụ hữu ích giúp trẻ khuyết tật hòa nhập cuộc sống dễ dàng hơn” – thầy Hải Đăng nói.
Mở cánh cửa để học sinh ngoại thành tự tin học tập trên môi trường số
Trong bối cảnh giáo dục đang đẩy mạnh chuyển đổi số, đào tạo công dân toàn cầu, theo thầy Nguyễn Hoàng Hải Đăng, bộ môn tin học đóng vai trò cực kỳ quan trọng trang bị cho học sinh kỹ năng để hội nhập, làm chủ công nghệ phục vụ cho học tập và cuộc sống.
Chính vì thế, mỗi giờ học, thầy Đăng đều cố gắng đổi mới cách tiếp cận môn học với học sinh, để môn học không khô khan, xa vời mà gần gũi. Thông qua ứng dụng công nghệ số tạo các bản demo (dùng thử), học sinh có thể học trên điện thoại, laptop chứ không phải chỉ học trên phòng máy của trường. Công nghệ số được thầy ứng dụng trong đổi mới kiểm tra, đánh giá, học sinh vừa hoàn thành bài là… máy trả điểm về liền, giúp các em nhận biết được năng lực bản thân, phấn đấu hơn trong học tập. Đặc biệt, dạy học cá nhân hóa được thầy Đăng áp dụng hiệu quả trong giảng dạy môn tin học, đảm bảo tiếp cận theo năng lực học sinh, giúp các em hứng thú với môn học.
“Không chỉ dừng ở một môn học, tin học còn có vai trò trang bị năng lực số cho học sinh, mở cánh cửa để các em tự tin học tập trên môi trường số, ứng dụng công nghệ trong nhiều môn học khác. Vì vậy, đòi hỏi giáo viên tin học phải luôn nỗ lực, làm mới giờ học bằng chính những ứng dụng công nghệ, thu hút học sinh, giúp các em thích thú qua từng giờ học. Đây cũng là nền tảng để giao viên từng bước đưa AI vào môn học” – thầy Đăng nhìn nhận.
Với vai trò là giáo viên tin học, hiện nay thầy Hải Đăng đang phụ trách giảng dạy miễn phí CLB lập trình AI cho học sinh Trường THPT Bình Tân. CLB hoạt động đều đặn vào mỗi sáng thứ bảy hàng tuần, là điểm đến cho học sinh thực sự yêu thích lập trình, AI. Nhiều em trong số đó đã sớm có định hướng nghề nghiệp liên quan đến lĩnh vực công nghệ. Thầy cũng đóng vai trò giáo viên hướng dẫn học sinh tham gia nghiên cứu khoa học. Năm học này, thầy đồng hành cùng học sinh phát triển dự án: Sử dụng AI giúp học sinh học tốt môn hóa bậc THPT, tham dự cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp thành phố.
“Trước sự phát triển mạnh mẽ của AI, việc giáo dục học sinh sử dụng công nghệ một cách hiệu quả, biến AI trở thành công cụ phục vụ việc học và cuộc sống là yêu cầu cấp thiết đặt ra đối với giáo dục nói chung và giáo viên tin học nói riêng. Tôi mong rằng qua việc đổi mới giảng dạy môn học cũng như thông qua dự án “Lập trình ứng dụng AI nhận diện cảm xúc giao tiếp với người câm điếc”, sẽ giúp học sinh thêm yêu thích bộ môn tin học, mạnh dạn ứng dụng kiến thức đã học để phục vụ cuộc sống” – thầy Đăng bày tỏ.
Yến Hoa
Bình luận (0)