Giáo viên và bệnh nghề nghiệp

Nghề giáo rất quan trọng và vẻ vang. Nhưng cũng chính trong quá trình cống hiến không ngưng nghỉ đó, thầy cô giáo đã đối mặt với những chứng bệnh nghề nghiệp về cả mặt thể chất, tâm lý…

Ảnh minh họa. Ảnh: I.T

Những chứng bệnh về mặt thể chất

Bệnh đường hô hấp thường gặp ở thầy cô giáo: Nghề dạy học luôn gắn liền với hình ảnh bảng đen phấn trắng, dù xã hội có phát triển đến đâu đi chăng nữa. Vì thế, hít phải bụi phấn thường xuyên, giáo viên có nguy cơ viêm đường hô hấp, viêm phổi gây sốt, ho, từ đó có thể chuyển sang lao phổi, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính… Ngày này, có thể sử dụng phấn không bụi để thay thế. Tuy nhiên, mỗi tuần với bao nhiêu tiết học cùng phấn bảng thì việc bị ảnh hưởng đến sức khỏe chỉ là vấn đề thời gian. Chính vì vậy mà một hình ảnh đẹp nhất, thiêng liêng nhất luôn gắn với người thầy lại gợi lên đằng sau đó biết bao điều đáng buồn, đáng lo và đáng để xã hội suy ngẫm. Bị đau rát họng: Giáo viên là nghề phải nói nhiều. Dù có chú ý điều tiết giọng nói, nói vừa đủ nghe, ít la mắng nhưng dây thanh âm lâu ngày vẫn bị căng ra, nóng lên dẫn đến viêm đau họng, khản tiếng, viêm phế quản,… Khi ngôn ngữ nói của giáo viên là phương tiện chủ yếu để truyền tải đến học sinh thì việc bị đau rát họng ở người thầy là điều hiển nhiên không sớm thì muộn. Đau nhức xương khớp khi đứng lớp: Khi giảng dạy giáo viên chủ yếu là đứng, trọng lượng cơ thể dồn vào hai chân và lưng. Nên lâu dần chứng đau xương khớp là không thể tránh khỏi. Việc giảng dạy với cường độ cao gây cho các thầy cô giáo chứng đau đầu, căng thẳng, mất ngủ… Hệ thần kinh mệt mỏi vì làm việc trong thời gian dài, cộng với tính chất công việc khó nhọc bởi người thầy giáo không chỉ đơn thuần là làm việc ngày 8 giờ như nhiều công việc khác. Do tính đặc thù của đối tượng dạy học là những học sinh đang trong quá trình hoàn thiện nhân cách nên có rất nhiều tình huống sư phạm khiến thầy cô phải trằn trọc, băn khoăn tìm cách giải quyết. Giảm thị lực: Mắt mờ dần cũng là một chứng bệnh nghề nghiệp cứ đi theo các nhà giáo. Hằng ngày, cả ban ngày lẫn đêm, thầy cô phải soạn bài, chấm bài. Đôi mắt phải nhọc nhằn tập trung ở cường độ cao vào các con chữ. Do đó, các thầy cô cứ theo ngày tháng mà thị lực giảm dần đi.

Những chứng bệnh về mặt tâm lý

Không chỉ mắc những bệnh về mặt cơ thể, người giáo viên gặp phải những vấn đề về mặt tâm lý như stress, lo âu, trầm cảm thể nhẹ,… Nếu trong lớp học có những học sinh nghịch ngợm, các em không hợp tác, không chịu tuân thủ các nội quy của nhà trường thì giáo viên sẽ luôn lo lắng, trăn trở, tìm mọi cách để đồng hành giúp đỡ cùng các em trong mọi thời điểm, để vượt qua được khó khăn có được sự tiến bộ, trưởng thành. Việc giáo viên bị căng thẳng tâm lý dẫn đến những sự ứng xử thiếu tinh tế và thậm chí vi phạm nguyên tắc và đạo đức nghề nghiệp cũng không hẳn không có. Những căng thẳng từ cuộc sống, từ công việc dạy học đã khiến người thầy có những tình huống bị rối loạn cảm xúc, dẫn đến thiếu kiểm soát thái độ và hành vi. Điều này ảnh hưởng rất nhiều đến những lần lên lớp cùng học sinh.

Đối với thầy cô giáo, một khi chọn nghề sư phạm thì đó là cái nghiệp, là cơ duyên. Nên dù có những thách thức từ các bệnh nghề nghiệp ở các mặt thể chất, tâm lý và xã hội, song, người thầy luôn phấn đấu là tấm gương sáng để mọi thế hệ học trò học tập và noi theo, xứng đáng với sự tôn vinh của xã hội: “Dưới ánh sáng mặt trời không có nghề nào cao quý hơn nghề dạy học”.

Không dừng lại ở đó, vì học sinh cá tính quậy phá quá đáng, vì học sinh mâu thuẫn với gia đình, vì các nhóm bạn bạo lực học đường dẫn đến cái kết thương tâm của một nhóm học sinh nào đó làm thầy cô bị khủng hoảng trong một thời gian dài. Stress, trầm cảm đối với thầy cô giáo không còn quá xa lạ và hiếm hoi khi hàng loạt những áp lực bủa vây từ gia đình, nhà trường và xã hội…

Những chứng bệnh về mặt xã hội

Nghề là nghiệp, khi đã chọn được một nghề nào đó để dấn thân thì sẽ luôn coi là sự nghiệp gắn bó suốt cuộc đời. Dẫu có gặp phải niềm vui hay nỗi buồn, hạnh phúc hay thất vọng thì vẫn kiên định theo đuổi hành trình. Vì một phần trong đó là ước mơ và cả đạo đức, trách nhiệm trong nghề. Giáo viên có những bệnh nghề nghiệp về mặt xã hội khi quyết định chọn nghề như là duyên nợ của đời mình. Những biểu hiện bệnh nghề nghiệp về mặt xã hội của người thầy giáo có khả năng xuất hiện như: rất “nhạy” trước những hành vi thiếu lễ phép, dẫn đến nghiêm trọng hóa vấn đề, nghiêm khắc một cách chủ quan khi đánh giá, phán xét, cứng nhắc trong nhìn nhận, thiếu sự chấp nhận cá tính của học sinh, không dễ dàng đồng thuận với sự lập dị, dễ dàng lên lớp rao giảng những điều chuẩn mực… Tất cả không phải là điều giáo viên hoàn toàn muốn mà là do nghề nghiệp đem lại, mang lại cho người làm nghề giáo. Thậm chí, nhiều thầy cô vẫn không dễ nhận ra sự thay đổi tính cách này dần dần theo nghề nghiệp. Bởi có người còn cho rằng sau một thời gian dài làm giáo viên, bản thân trở nên khó tính hơn, yêu cầu cao hơn và rất “dị ứng” với cách ứng xử khiếm nhã.

Không ai có thể nói được điều gì cũng như có thể lường trước tất cả những gì khó khăn, trắc trở xảy ra trong nghề nghiệp của mình. Nghề dạy học cũng nằm trong guồng quay khắc nghiệt đó. Việc sống chung với niềm đam mê, hạnh phúc và cả những thử thách của nghề là lẽ đương nhiên, ai cũng phải chấp nhận. Vì thế, xây dựng lòng yêu nghề, bản lĩnh kiên định và trách nhiệm của bản thân trong suốt quá trình làm việc là điều cần làm. Tuy nhiên, những phẩm chất đáng quý đó không thể ngày một ngày hai là có được mà cần nhiều trải nghiệm trong nghề, lòng yêu nghề thật sự, sự tạo điều kiện của nhà trường, của bạn bè đồng nghiệp, sự cảm thông từ phụ huynh, từ học sinh và của cả xã hội.

Lê Phạm Phương Lan
(Giảng viên tâm lý)