Truyền thống “tiên học lễ, hậu học văn” là gốc rễ cần được gìn giữ, rèn giũa và phát huy trong mỗi nhà trường, là nền tảng để xây dựng văn hóa học đường.
Trong một cuộc phỏng vấn với Giáo dục TP.HCM, khi được hỏi rằng: Theo bà triết lý giáo dục của Việt Nam là gì, TS-NGƯT Nguyễn Kim Dung (nguyên Phó Viện trưởng phụ trách Viện Nghiên cứu giáo dục, Trường ĐH Sư phạm TP.HCM) đã thẳng thắn khẳng định rằng: Nhiều người cho rằng Việt Nam chưa có triết lý giáo dục, song với tôi triết lý giáo dục của Việt Nam chính là “tiên học lễ, hậu học văn”. Trong bất kỳ bối cảnh giáo dục nào thì trước hết vẫn cần dạy học sinh về các giá trị văn hóa, truyền thống, chú trọng việc dạy chữ, dạy người sau đó mới đến dạy về tri thức văn hóa.
Bài học đầu tiên và lớn nhất là “tiên học lễ, hậu học văn”
“Tiên học lễ, hậu học văn” là dự án đầu tiên học sinh 3 khối lớp Trường THPT Nguyễn Hữu Cầu, xã Bà Điểm, TP.HCM được học trong năm học 2025-2026. Dự án do phòng Kết nối yêu thương của trường thực hiện, là thước phim ngắn ghi lại hình ảnh những học sinh khoanh tay, cúi đầu lễ phép chào thầy cô khi bắt đầu tiết học, kết thúc tiết học, khi gặp thầy cô trong sân trường…
Những thước phim gần gũi nhưng lại là hành trình gieo hạt giống văn hóa học đường, nơi lòng hiếu kính được gìn giữ và tinh thần hiếu học được khơi nguồn.
Là người thực hiện dự án, cô Trương Võ Ngọc Châu – giáo viên ngữ văn Trường THPT Nguyễn Hữu Cầu chia sẻ, dự án với mong muốn hướng đến giáo dục học sinh hành vi đẹp trong ứng xử với thầy cô, cha mẹ, dạy các em biết cúi đầu lễ phép trước thầy cô, hiếu thuận với ba mẹ, biết mở lòng nhân ái với bè bạn, biết kiên trì rèn luyện để chắp cánh tri thức. Chỉ khi “học lễ” để thành người tử tế các em mới có nền tảng bền vững để “học văn” mà lập thân, lập nghiệp, trở thành những công dân trí tuệ, nghĩa tình.
““Tiên học lễ, hậu học văn” là bài học mà không phải bây giờ học sinh mới được học và cũng không phải giờ đây nhà trường mới dạy. Đây là bài học lớn các em phải học suốt những năm tháng cắp sách đến trường. Với dự án “Tiên học lễ, hậu học văn” được thực hiện ngay đầu năm học mới, nhà trường muốn một lần nữa nhắc nhở mỗi học sinh cần rèn giũa bản thân mỗi ngày trong lời ăn, tiếng nói, cư xử lễ phép với thầy cô, vun bồi trong các em ý thức đẹp ở lứa tuổi học đường. Khi có ý thức đẹp các em sẽ có hành vi đẹp. Dự án được học sinh toàn trường đã đón nhận hết sức hào hứng, góp phần thay đổi mạnh mẽ hành vi của các em trong mỗi tiết học, trong cách ứng xử. Từ lớp học cho đến ngoài sân trường, hành lang đâu đâu cũng là những lời chào lễ phép. Thầy cô cũng tương tác lại, gật đầu chào các em, tình cảm thầy trò thêm gần gũi, thân tình từ những câu chào, lời hỏi…” – cô Châu bày tỏ.
“Tiên học lễ, hậu học văn” là triết lý giáo dục
Theo cô Nguyễn Thị Ánh Mai – Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Hữu Cầu, “tiên học lễ, hậu học văn” không phải chỉ là lời chào hỏi lễ phép của học trò dành cho thầy cô, thể hiện sự tôn kính của các em với thầy cô mình, mà xa hơn, rộng hơn đó chính là giá trị cốt lõi để xây dựng nên văn hóa học đường, là phương châm giáo dục học sinh đặc biệt trong bối cảnh giáo dục hội nhập như hiện nay.
Trường học không chỉ là cái nôi đào tạo tri thức mà trước hết phải là cái nôi giáo dục học sinh biết phân biệt điều hay lẽ phải, học bài học về lòng hiếu kính với ba mẹ, tôn sư trọng đạo, biết thủy biết chung. Thước đo thành công của mỗi nhà trường không chỉ thể hiện ở điểm số, không bằng kết quả thống kê bao nhiêu em đậu đại học, bao nhiêu em thủ khoa mà cần được lượng hóa để làm sao những bài học đạo đức, cùng những tri thức thầy cô dạy ở trường theo các em vào cuộc sống, trở thành giá trị nhân cách con người các em.
“Mục tiêu giáo dục của nhà trường không phải là tỷ lệ học sinh đậu đại học, đậu tốt nghiệp mà là mong muốn giáo dục các em khi rời ghế nhà trường, dù ở bất kỳ “vai” nào trong xã hội cũng sẽ là người công dân sống trách nhiệm, thiện lương, hoài bão, có ích cho xã hội. Giá trị giáo dục học sinh được nhà trường đo đếm bằng thước đo đó” – cô Mai nhấn mạnh.
Bằng quan điểm giáo dục đó, cô Nguyễn Thị Ánh Mai cho biết, năm học này Trường THPT Nguyễn Hữu Cầu chú trọng đẩy mạnh xây dựng văn hóa học đường, khởi đầu từ giáo dục học sinh về bài học “tiên học lễ, hậu học văn”. Lấy “tiên học lễ, hậu học văn” làm triết lý giáo dục của trường, soi chiếu trong mọi hoạt động giáo dục học sinh.
Ngay trong buổi gặp gỡ đầu tiên với học sinh khối 10 năm học mới, cô Mai đã tổ chức buổi nói chuyện riêng với học sinh toàn khối về bài học “tiên học lễ, hậu học văn”, gieo ý thức, hành vi đẹp đối với mỗi học sinh. Trong buổi họp phụ huynh toàn trường, cô cũng cởi mở chia sẻ với phụ huynh về quan điểm này để thống nhất mục tiêu giáo dục, đồng thời thẳng thắn đề nghị phụ huynh cần tôn trọng thầy cô, nhà trường trong quan điểm giáo dục; trao cơ hội cho con được trưởng thành, trách nhiệm trong mỗi hành vi. Đối với mỗi giáo viên, cô yêu cầu bằng trách nhiệm để đổi mới công tác giảng dạy, chú trọng dạy chữ với dạy người trong từng giờ lên lớp, cho phép học sinh quyền được sai và cơ hội được sửa sai…
Đặc biệt, năm học này lần đầu tiên nhà trường đưa giờ hoạt động xã hội vào giáo dục học sinh, với mục tiêu mỗi học kỳ mỗi học sinh phải có 30 giờ hoạt động xã hội. Giờ hoạt động xã hội được đưa vào nội dung hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp.
Để đạt được giờ hoạt động xã hội, học sinh có thể tham gia vào các hoạt động thiện nguyện do trường tổ chức, tham gia vào hoạt động phong trào, câu lạc bộ, tham gia trong ban chấp hành Đoàn, lớp trưởng, bí thư, tổ trưởng, đạt thành tích cao trong học tập, giúp đỡ bạn bè, thầy cô…, và được đánh giá bởi giáo viên.
Nội dung này, theo cô Mai nhằm hình thành cho học sinh ý thức, trách nhiệm với cộng đồng, sống biết cho đi thay vì chỉ ích kỷ, đòi hỏi. Văn hóa học đường cần được xây dựng bằng sự thống nhất, tôn trọng, chung tay giữa nhà trường với gia đình, phụ huynh. Để giáo dục học sinh bài học “tiên học lễ, hậu học văn” thì chính mỗi người lớn là thầy cô, ba mẹ phải làm đúng “vai” của mình, làm tấm gương cho học trò soi vào trong công việc, trong gia đình. Khi cả gia đình và nhà trường cùng nhận thức, chung tay vun bồi, giáo dục học sinh về ý thức, gốc rễ, biết trên biết dưới, lòng hiếu kính với cha mẹ, tôn trọng thầy cô thì chắc chắn các em sẽ lớn lên trưởng thành với hành vi, thói quen đẹp, biết trách nhiệm, yêu thương.
“Tiên học lễ, hậu học văn” là câu khẩu hiệu dễ dàng bắt gặp ở mỗi nhà trường. Song dường như lại ít được chú trọng đưa vào trong những bài giảng với học sinh. Để các em học được bài học này không phải là điều dễ dàng, là trách nhiệm của cả gia đình, nhà trường cùng phải chung tay, kiên trì mỗi ngày. Lấy bài học về dạy lễ làm nền tảng thì sẽ không có những câu chuyện đau lòng về các hành vi, ứng xử chưa đẹp giữa học sinh đối với thầy cô, thầy cô đối với học sinh hay giữa học sinh với nhau” – cô Mai nhìn nhận.
Đỗ Khương Yến
Bình luận (0)