Giữ gìn di sản mỹ thuật thời hiện đại

Mặc dù công tác lưu giữ hiện vật mỹ thuật hiện nay đã có cải thiện so với thời gian trước nhưng vấn đề bảo quản vẫn còn nhiều khó khăn. Làm sao để tác phẩm mỹ thuật của những họa sĩ tên tuổi được tồn tại lâu dài, giữ nguyên hiện trạng mà không gặp hư hỏng luôn là thách thức cho những bảo tàng.

Bảo tồn và lưu giữ tác phẩm mỹ thuật là giữ gìn giá trị văn hóa

Gặp nhiều khó khăn

Trong suốt chiều dài lịch sử đã để lại cho chúng ta rất nhiều kiệt tác nghệ thuật. Những kiệt tác ấy đã phản ánh đặc điểm, tính chất của các giai đoạn, các tầng lớp, tộc người… trong đại gia đình dân tộc Việt Nam. Đội ngũ nhà giáo, nhà nghiên cứu, văn nghệ sĩ có nhiều cống hiến cho sự nghiệp đào tạo, sáng tạo và nghiên cứu mỹ thuật. Họ đã xung phong trên chiến trường khắc nghiệt để những hình ảnh, thời khắc hào hùng, bi tráng trong các cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc trở thành tác phẩm nghệ thuật, di sản vô giá. Ở thời kỳ nào, hoàn cảnh nào cũng đều có nhiều tác phẩm thấm đẫm hồn Việt, hướng đến cái đẹp, điều thiện, phản ánh cái xấu, cái ác. Có thể kể đến như: Bức “Bình phong” của danh họa Nguyễn Gia Trí; “Hai thiếu nữ và em bé” của danh họa Tô Ngọc Vân; tranh “Em Thúy” của họa sĩ Trần Văn Cẩn; bức “Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ” của Nguyễn Sáng… Đến nay, những kiệt tác ấy đã được lưu giữ tại các bảo tàng để phục vụ công tác tham quan, thưởng lãm của công chúng.

Tại TP.HCM, Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM được xem là nơi trưng bày một số lượng lớn các tác phẩm điêu khắc, tranh vẽ, thủ công mỹ nghệ ở khu vực Nam bộ từ thời kỳ sơ khai đến hiện đại, khắc họa hình ảnh đời sống, xã hội của con người Việt Nam qua nhiều biến động lịch sử khác nhau. Hơn 21.000 hiện vật đang được trưng bày tượng trưng cho các góc nhìn đa chiều của những nghệ sĩ lừng danh một thời, trong đó có Nguyễn Gia Trí, Diệp Minh Châu, Nguyễn Sáng. Đây cũng là một điểm hẹn văn hóa quen thuộc không chỉ của người TP.HCM mà còn của khách du lịch bốn phương khi thường xuyên tổ chức các sự kiện trưng bày tác phẩm nghệ thuật trong suốt cả năm với trường phái đa dạng.

Tác phẩm “Hai thiếu nữ và em bé” của danh họa Tô Ngọc Vân là bảo vật quốc gia Việt Nam
Bà Nguyễn Thị Thanh Thúy (Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP.HCM) cho rằng, sự ra đời của Trung tâm UNESCO Bảo tồn Di sản Mỹ thuật Văn hóa Việt Nam góp phần tạo điều kiện thuận lợi cho công tác bảo tồn hệ thống di sản văn hóa mỹ thuật Việt Nam, tăng cường sự kết nối, giao lưu quốc tế và tạo ra những không gian sáng tạo cho mỹ thuật Việt Nam cũng như TP.HCM. Từ đây, những tác phẩm mỹ thuật sẽ có thêm điều kiện thuận lợi để giữ gìn và phát huy tốt những giá trị của mình trong đời sống xã hội hôm nay.

Dù có nhiều nỗ lực nhưng công tác bảo quản tác phẩm mỹ thuật tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM gặp nhiều khó khăn. Bà Trần Thị Khánh Hồng (Trưởng phòng Kiểm kê, Bảo quản Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM) cho biết, dù ở một thành phố lớn, trung tâm văn hóa – kinh tế như TP.HCM nhưng Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM rất hạn chế về diện tích sử dụng và kinh phí, nhân lực cho công tác lưu giữ, bảo quản. Hiện bảo tàng có nhiều hiện vật hỏng trước khi đưa về, cần một nguồn kinh phí lớn để phục chế, bảo quản nhưng chưa có. Ngoài ra, bảo tàng chưa xây dựng phần mềm quản lý hiện vật, tra cứu chậm, số hóa chưa tuyệt đối dẫn đến việc kiểm kê, kiểm soát số lượng hiện vật sẽ rất hạn chế. “Đây là khó khăn của bảo tàng. Chúng tôi rất cố gắng để công tác bảo quản, lưu giữ tác phẩm nghệ thuật được lâu dài, không bị hư hỏng để lưu giữ giá trị văn hóa lại cho nhiều thế hệ trẻ”, bà Hồng trăn trở.

Bảo tồn di sản

Ông Phạm Đình Phong (Phó Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) cho rằng, chúng ta đã có nhiều bài học từ việc bảo quản, vệ sinh tác phẩm không đúng cách. Vì thế, việc đào tạo, trao đổi chuyên môn và cung cấp nguồn nhân lực, kinh phí cho các bảo tàng là vô cùng cần thiết. Hiện tại, cục đã đề xuất với Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành lập hai trung tâm chuyên về bảo quản, tu sửa, phục chế hiện vật. Một trung tâm chuyên về cổ vật, di vật có thể đặt ở Bảo tàng Lịch sử quốc gia và trung tâm chuyên về tác phẩm mỹ thuật sẽ đặt tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam. “Hy vọng, sự ra đời của hai trung tâm này sẽ góp phần thúc đẩy công tác bảo quản, tu sửa phục chế hiện vật tốt hơn. Tuy nhiên, điều đáng được quan tâm hơn nữa là cơ chế và nguồn kinh phí hỗ trợ cho các bảo tàng từ Nhà nước và các mạnh thường quân để thúc đẩy mạnh hơn nữa công tác bảo vệ, bảo quản hiện vật tại các bảo tàng”, ông Phong cho biết.

Các bạn trẻ đang xem các tác phẩm mỹ thuật tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM

Mới đây tại TP.HCM, Trung tâm UNESCO Bảo tồn Di sản Mỹ thuật Văn hóa Việt Nam đã chính thức ra mắt. Bà Nguyễn Kim Phiến (Giám đốc Trung tâm UNESCO Bảo tồn Di sản Mỹ thuật Văn hóa Việt Nam) cho biết, trung tâm là một bộ phận không thể tách rời với những tiêu chí hoạt động của UNESCO thế giới. Do đó, trung tâm sẽ có những dự án về nhiều lĩnh vực hoạt động chuyên sâu để đem lại lợi ích cho cộng đồng, xã hội.

Thúy Kiều