Trong cuốn “Tương lai trong tay ta”, học giả Nguyễn Hiến Lê đã truyền tải thông điệp sâu sắc về việc mỗi người cần chủ động định hình cuộc đời mình thông qua việc lập kế hoạch. Với các bạn trẻ, đặc biệt là học sinh, việc lập kế hoạch cho tương lai không chỉ giúp định hướng rõ ràng mà còn tạo động lực để vượt qua khó khăn, hướng tới một cuộc sống ý nghĩa.
Trong bối cảnh xã hội hiện đại đầy biến động, khi cơ hội và thách thức luôn song hành, việc biết cách lập kế hoạch là kỹ năng thiết yếu.
Hiểu rõ bản thân: điểm khởi đầu của mọi kế hoạch
Để lập kế hoạch cho tương lai, bước đầu tiên là hiểu rõ chính mình. Học giả Nguyễn Hiến Lê từng nhấn mạnh, mỗi người cần tự khám phá sở thích, điểm mạnh, điểm yếu và giá trị cốt lõi của bản thân trước khi vẽ ra con đường phía trước. Do đó, mỗi người cần xác định sở thích và đam mê; các em học sinh có thể tự hỏi: “Mình thích làm gì? Điều gì khiến mình cảm thấy hứng thú?”. Ví dụ, các em có yêu thích sáng tạo qua vẽ tranh, viết lách, chơi thể thao hay đam mê khám phá khoa học? Việc xác định đam mê giúp định hướng nghề nghiệp phù hợp.
Mỗi người cần tự đánh giá điểm mạnh và điểm yếu của bản thân. Hãy liệt kê những kỹ năng mình giỏi, như giao tiếp, tư duy logic hay khả năng lãnh đạo. Đồng thời, nhận diện những điểm yếu, như thiếu kiên nhẫn hay kỹ năng quản lý thời gian kém, để có kế hoạch cải thiện. Điều này cần nghiêm túc nhìn nhận, thẳng thắn đánh giá, tránh ảo tưởng hoặc tự ti. Cạnh đó, cần xác định giá trị sống, thông qua việc hỏi bản thân: “Mình muốn sống một cuộc đời như thế nào? Là một người thành công trong sự nghiệp, hay một người cống hiến cho cộng đồng?”. Giá trị sống sẽ là kim chỉ nam cho mọi quyết định sau này. Học sinh cần thực sự nghiêm túc trong hỏi và trả lời, thông qua các trải nghiệm và đúc kết thận trọng, không nông nỗi, hời hợt. Một cách thực tế là các em có thể ghi nhật ký hoặc sử dụng các bài kiểm tra hướng nghiệp để hiểu rõ hơn về bản thân. Từ đó, bản thân sẽ có nền tảng để xây dựng kế hoạch phù hợp.
Đặt mục tiêu cụ thể và khả thi
Học giả Nguyễn Hiến Lê nhấn mạnh rằng, một kế hoạch tốt phải bắt đầu từ những mục tiêu rõ ràng. Học sinh cần học cách đặt mục tiêu theo nguyên tắc SMART (Cụ thể – Specific, Đo lường được – Measurable, Khả thi – Achievable, Thực tế – Relevant, Có thời hạn – Time-bound). Mỗi người nên xây dựng mục tiêu ngắn hạn, là những mục tiêu trong vòng 1-2 năm, như cải thiện điểm số môn toán, học thêm một ngoại ngữ… Ví dụ: nỗ lực trong 6 tháng sẽ đạt điểm trung bình môn toán từ 7,0 lên 8,5 bằng cách làm bài tập đều đặn mỗi ngày hay những mục tiêu khác có thể đạt được kết quả trong ngắn hạn. Từ đó, hình thành nên các mục tiêu dài hạn, là nghĩ về tương lai 5-10 năm sau, bản thân muốn trở thành ai? Một bác sĩ, một lập trình viên hay một nhà báo? Ví dụ: đến năm 2030, mình sẽ tốt nghiệp ngành công nghệ thông tin và làm việc tại một công ty công nghệ lớn hay thực hiện một số mục tiêu khác mà cần tích lũy thời gian, kiến thức, kỹ năng và cả tài chính.
Nhà triết học người Pháp Descartes nói: nên chia một việc khó lớn thành các việc khó nhỏ để thực hiện. Vì vậy, các em nên phân chia mục tiêu thành từng bước nhỏ: một mục tiêu lớn cần được chia nhỏ để dễ thực hiện. Nếu các em muốn trở thành kỹ sư, hãy bắt đầu bằng việc học tốt các môn khoa học, tham gia các khóa học lập trình cơ bản và tìm hiểu về những trường đại học phù hợp. Hãy viết mục tiêu ra giấy hoặc sử dụng ứng dụng quản lý công việc để theo dõi tiến độ. Điều này giúp các em luôn tập trung và không bị lạc hướng.
Xây dựng kế hoạch hành động và rèn luyện kỹ năng
Một kế hoạch không chỉ là mục tiêu, mà còn là lộ trình để đạt được chúng. Các em cần xây dựng một kế hoạch hành động cụ thể, bao gồm các bước thực hiện và thời gian hoàn thành. Trước hết, cần lập thời gian biểu; hãy phân bổ thời gian hợp lý cho học tập, nghỉ ngơi và phát triển kỹ năng. Ví dụ, mỗi ngày dành 2 giờ học bài, 1 giờ học kỹ năng mới (như tiếng Anh, tin học) và 30 phút đọc sách… Đồng thời, nên tìm các nguồn lực hỗ trợ thông qua việc xác định những gì mình cần để đạt mục tiêu, như tài liệu học tập, thầy cô hướng dẫn… Đương nhiên, các em cần học cách dự phòng rủi ro bởi cuộc sống luôn có những bất ngờ. Hãy chuẩn bị tinh thần cho những khó khăn, như việc không đạt điểm số mong muốn hoặc gặp trở ngại trong học tập… Học giả Nguyễn Hiến Lê từng khuyên rằng, kế hoạch cần linh hoạt; nếu một mục tiêu trở nên không khả thi, đừng ngần ngại điều chỉnh để phù hợp với hoàn cảnh thực tế.
Để hiện thực hóa kế hoạch, các em cần rèn luyện những kỹ năng và thói quen cần thiết. Đây là yếu tố then chốt giúp các em đi đúng hướng và phát triển bền vững. Chẳng hạn, cần học cách quản lý thời gian; cần học cách ưu tiên công việc quan trọng, tránh trì hoãn. Sử dụng kỹ thuật “làm việc 25 phút – nghỉ 5 phút” để tăng hiệu suất học tập. Điều rất quan trọng là phải có kỷ luật bản thân bởi đây chính là chìa khóa để thực hiện kế hoạch. Hãy đặt ra các quy tắc, như không sử dụng điện thoại khi học hoặc hoàn thành bài tập trước khi giải trí… Đồng thời, mỗi người cần học hỏi không ngừng. Tương lai đòi hỏi những kỹ năng mới, như tư duy sáng tạo, kỹ năng số và khả năng làm việc nhóm. Học sinh có thể tham gia các câu lạc bộ, dự án nhóm hoặc các khóa học trực tuyến để trau dồi. Trong đó, việc đọc sách, đặc biệt là những cuốn về phát triển bản thân như “Đắc nhân tâm” hay “Tương lai trong tay ta”, cũng sẽ truyền cảm hứng và cung cấp kiến thức hữu ích.
Đánh giá và điều chỉnh kế hoạch thường xuyên
Một kế hoạch không phải là bất biến. Học giả Nguyễn Hiến Lê từng nhấn mạnh, con người cần linh hoạt và không ngừng học hỏi từ kinh nghiệm. Các bạn trẻ nên dành thời gian định kỳ để đánh giá tiến độ. Do đó, các em cần kiểm tra định kỳ: mỗi tháng hoặc mỗi quý, hãy xem lại kế hoạch, đánh giá những gì đã đạt được và những gì cần cải thiện. Chúng ta cần học từ thất bại và nếu không đạt được mục tiêu, đừng nản lòng. Hãy phân tích lý do và điều chỉnh kế hoạch, như tăng thời gian học hoặc thay đổi phương pháp. Cuối cùng, sau một khoảng thời gian, cần cập nhật mục tiêu. Bởi khi mình trưởng thành, sở thích và hoàn cảnh có thể thay đổi. Hãy sẵn sàng cập nhật kế hoạch để phù hợp với phiên bản tốt hơn của chính mình. Đương nhiên, quá trình đó, các em cần tìm gặp những người đã thành công trong lĩnh vực mình quan tâm, như anh chị cựu học sinh, thầy cô, hoặc tham gia các buổi hội thảo nghề nghiệp. Họ sẽ chia sẻ kinh nghiệm thực tế, giúp mình tránh sai lầm. Đồng thời, tham gia nhóm học tập hoặc diễn đàn trực tuyến để kết nối với những người có cùng mục tiêu, bởi sự động viên từ bạn bè sẽ giúp mình vượt qua khó khăn. Và, hãy ghi lại những thành tựu nhỏ, như hoàn thành một bài kiểm tra khó hoặc học được một kỹ năng mới vì những cột mốc này sẽ tiếp thêm động lực để bạn tiến xa hơn.
Lập kế hoạch cho tương lai là một hành trình dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn, kỷ luật và sáng tạo. Từng bước nhỏ hôm nay sẽ dẫn các em đến những thành công lớn mai sau. Hãy nắm lấy tương lai trong tay mình, bởi như học giả Nguyễn Hiến Lê đã nói, cuộc đời bạn là do bạn định đoạt.
ThS. Nguyễn Minh Hải
Bình luận (0)