Giúp học viên thích học môn sinh

Theo quan niệm của HV, môn sinh học là môn học phụ chỉ cần học thuộc bài, do đó còn nhiều HV chưa tập trung cho môn học này. Đa số HV vừa đi làm, vừa đi học nên không có thời gian học bài. Nếu dạy học theo lối truyền thống, HV sẽ tiếp thu bài một cách thụ động, sau đó học thuộc bài cũ để trả bài thì dễ gây nhàm chán và các kiến thức không thể khắc sâu, đồng thời HV khó vận dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống. Từ đó dẫn đến kết quả học tập bộ môn không cao, càng làm cho các em không thích học môn sinh. Chính vì vậy, để thay đổi quan niệm của HV, đồng thời phát huy được khả năng tư duy sáng tạo, chủ động tìm tòi lĩnh hội kiến thức trong học tập, người giáo viên (GV) cần vận dụng một cách sáng tạo phương pháp dạy học cho phù hợp.

1. Đối với việc giảng dạy bộ môn sinh học, giáo cụ trực quan có vai trò rất quan trọng. Nó vừa là phương tiện giúp HV trực quan sinh động, vừa có khả năng khắc sâu kiến thức mới nhanh chóng cũng như nâng cao khả năng tiếp cận tri thức mới. Hiện nay có rất nhiều phương tiện CNTT có thể áp dụng vào bài dạy vừa có thể thay thế phương pháp dạy ruyền thống mà vừa phát huy tính tích cực của HV. Nhưng trên thực tế, hiện nay đa số các trung tâm GDTX quận, huyện đều mượn cơ sở của các trường phổ thông nên cơ sở vật chất còn thiếu, các phương tiện dạy học chưa được trang bị đầy đủ. Do đó việc thực hiện những đồ dùng dạy học thích hợp cho các tiết dạy là một yêu cầu của người GV. Song, đồ dùng dạy học cần phải dễ thực hiện, dễ sử dụng để GV có thể thực hiện đều đặn và thường xuyên trong mỗi tiết dạy của mình. Điều này đòi hỏi GV phải biết vận dụng những phương tiện dạy học hiện có và sáng tạo tự làm đồ dùng dạy học phục vụ cho việc giảng dạy. 

Một GV tốt sẽ dễ cảm hóa được đối tượng HV của lớp mình (nhất là trong môi trường GDTX, các em đều có nhiều hoàn cảnh phức tạp). Từ đó các em cảm thấy nhẹ nhàng thoải mái, tự mình lĩnh hội kiến thức một cách tự giác, tích cực, có hiệu quả. Muốn được như vậy GV phải gây ấn tượng với HV bằng khả năng sư phạm của mình như: Trình độ nắm và am hiểu kiến thức, biết nhiều mẩu chuyện hay và tiểu sử của các nhà khoa học sinh học, biết quan sát thực tế liên hệ vào bài giảng và giáo dục tư tưởng đạo đức cho HV. Ngoài ra GV phải có năng khiếu vẽ hình và hướng dẫn HV cùng vẽ, qua đó hướng dẫn HV cách nhớ kiến thức thông qua hình vẽ. Cách trình bày bảng rõ ràng, sạch đẹp cũng sẽ gây được chú ý của HV vì các em dễ theo dõi bài học, dễ ghi bài…

Một phần quan trọng nữa là GV cần hướng dẫn HV cách thức ghi bài thông qua sách giáo khoa (SGK). Có thể nói, SGK là người bạn thân thiết không thể thiếu đối với mỗi HV khi cắp sách đến trường. Trong môi trường GDTX, nhiều HV có hoàn cảnh khó khăn nên việc sắm cho mình một bộ SGK hoàn chỉnh là không phải dễ. Nếu sử dụng SGK đúng cách sẽ giúp HV đạt hiệu quả cao trong học tập. Thế nhưng, đa số các em chưa biết tận dụng hết ưu điểm của SGK trong giờ học, chỉ mang theo như một cách đối phó khi thầy cô kiểm tra và thường không đọc SGK trước khi đến lớp. Do đó, nếu GV hướng dẫn HV biết cách sử dụng và khai thác tốt SGK sẽ giúp cho việc dạy học và học của thầy trò đạt hiệu quả cao.

SGK hiện nay vừa cung cấp thông tin, vừa có những câu hỏi gợi ý để HV tìm hiểu kiến thức. Nếu GV biết khai thác tốt SGK với nhiều dạng câu hỏi: Gợi mở, suy luận… sẽ giúp HV vận dụng kiến thức trong SGK để trả lời, vừa giúp GV giải quyết những vấn đề, những khái niệm cần giảng giải…

2. Yêu cầu đối với GV. GV thực hiện hướng dẫn sử dụng SGK từ khối đầu cấp và liên tục để tạo thành thói quen sử dụng SGK ở HV. GV cần phải soạn bài kĩ trước khi lên lớp, đặt hệ thống câu hỏi ngắn gọn, có thể đưa ra những câu hỏi thảo luận nhóm (GV chú ý ba đối tượng HV là giỏi khá, trung bình và yếu). Loại câu hỏi dành cho HV trung bình và yếu: Các em chỉ cần nhìn vào SGK hoặc nghe thầy cô giảng bài là có thể trả lời ngay. GV phải biết cách động viên, khuyến khích khen thưởng kịp thời các HV yếu kém có cố gắng trong việc phát biểu xây dựng bài học. Từ đó kích thích các HV hứng thú trong giờ học. Loại câu hỏi mở rộng phát huy tư duy thì dành cho HV khá giỏi: Giúp các em phát triển tư duy, khả năng tìm tòi đào sâu những kiến thức đã được nghe trên lớp. Cuối giờ dạy, GV cần hướng dẫn cụ thể phần chuẩn bị bài ở nhà cho tiết học sau, có thể sử dụng các câu hỏi ở cuối bài nhưng chú trọng các câu hỏi trọng tâm. Yêu cầu đối với học viên. Phải chuẩn bị SGK và bút chì. Cần xem bài trước ở nhà hoặc ít nhất là tranh thủ đọc SGK trước khi có tiết học. HV có thể sử dụng bút chì để gạch chân những ý chính của bài học hoặc những phần sẽ trả lời cho các câu hỏi ở cuối bài. Ngoài ra HV có thể đánh dấu những thắc mắc của mình trong quá trình nghiên cứu để giờ học nhờ GV trả lời.

Dạy học là một nghệ thuật đòi hỏi sự phấn đấu tìm tòi không ngừng trong mỗi người thầy. Trên đây chỉ là một vài phương pháp đơn giản mà bất cứ ai trong chúng ta – những người thầy đang giảng dạy bộ môn sinh nói riêng hay tất cả các bộ môn khác – cũng có thể thực hiện với nhiều sáng tạo đa dạng và phong phú hơn. Hi vọng với mộtsố kinh nghiệm nhỏ này sẽ đóng góp cho việc đổi mới phương pháp dạy học, chống đọc chép trong giảng dạy hiện.

NGUYỄN KIM CHI

(Trung tâm GDTX Tân Phú)